Hành trình khẳng định giá trị của Di chỉ khảo cổ học Vườn Chuối

3 giờ trướcBài gốc

Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội Bạch Liên Hương trao Bằng công nhận Di tích lịch sử Văn hóa cấp thành phố cho đại diện chính quyền, nhân dân xã Hoài Đức.

Di chỉ khảo cổ học Vườn Chuối (xã Hoài Đức, Hà Nội) là 1 trong những di chỉ khảo cổ lớn nhất, với nhiều phát hiện quan trọng về đời sống lao động, sinh hoạt, phong tục tập quán… của cư dân Việt cổ.

Tôn vinh những giá trị đặc biệt

Những ngày giữa tháng 11, Bảo tàng Hà Nội dành một không gian đặc biệt để tôn vinh giá trị của Di chỉ khảo cổ học Vườn Chuối qua trưng bày chuyên đề "Những khám phá khảo cổ từ Vườn Chuối".

Di chỉ Vườn Chuối là điểm cư trú lâu dài của cộng đồng người Việt cổ trước khi bị chìm trong quên lãng và lần đầu được phát hiện vào năm 1969. Từ đó đến nay, di chỉ đã được khai quật 11 lần để phục vụ nghiên cứu, đặc biệt là những cuộc khai quật quy mô lớn trong những năm gần đây.

Hệ thống di vật đồ sộ được tìm thấy tại Di chỉ khảo cổ học Vườn Chuối. (Ảnh: NGUYỄN PHONG)

Trưng bày giới thiệu gần 1.000 tài liệu, hiện vật, tư liệu, hình ảnh và bản đồ họa mô phỏng đời sống cư dân cổ Vườn Chuối qua nhiều thời kỳ.

Những tư liệu gốc, cùng với hình ảnh, tư liệu liên quan được chia thành 5 phần: Hành trình khám phá; hội tụ và kết tinh các nền văn hóa; bảo vệ, phát huy giá trị di sản di chỉ Vườn Chuối; các nhà khoa học gắn với Vườn Chuối; góc trải nghiệm làm nhà khảo cổ học.

Trong đó, "Hành trình khám phá" kể lại quá trình suốt mấy chục năm, từ những phát hiện đầu tiên cách đây hơn nửa thế kỷ, đến những cuộc khai quật trên quy mô lớn gần đây.

Phần được nhiều người quan tâm nhất là trưng bày các hình ảnh, tư liệu mang tên "Hội tụ và kết kinh các nền văn hóa". Tại đây, công chúng được khám phá, tìm hiểu hàng loạt hiện vật gốc về đời sống cư dân Việt cổ tại Di chỉ Vườn Chuối, từ những công cụ lao động, vật dụng sinh hoạt thường ngày, cho đến vũ khí, đồ trang sức… bằng nhiều chất liệu khác nhau: Đồng, gốm, đá…

Những hiện vật được trưng bày giúp công chúng hiểu rõ giá trị của Di chỉ khảo cổ học Vườn Chuối. Đó là một không gian cư trú (làng cổ) liên tục của người Việt cổ, bắt đầu từ cách đây gần 4.000 năm. Không gian này được sử dụng liên tục qua hàng ngàn năm tiếp theo, trải qua nhiều nhiều giai đoạn phát triển văn hóa, từ văn hóa Phùng Nguyên-Đồng Đậu-Gò Mun đến Đông Sơn và Hậu Đông Sơn. Hiếm có di chỉ nào có tính liên tục qua thời gian dài, qua nhiều nền văn hóa như vậy trên đất nước ta.

Nhiều di vật được chế tác tinh xảo cho thấy trình độ tay nghề cao của cư dân Việt cổ. (Ảnh: NGUYỄN PHONG)

Việc trưng bày ứng dụng công nghệ 3D, 3D mapping và phim ngắn tái hiện đời sống cư dân Việt cổ tại Di chỉ Vườn Chuối giúp công chúng trải nghiệm trực quan, sinh động hơn về lịch sử Thăng Long từ buổi bình minh văn hóa Việt.

Một không gian khá thú vị được giới thiệu là "Góc trải nghiệm làm nhà khảo cổ học". Không gian này thu hút khá nhiều bạn trẻ đến khám phá, tìm hiểu.

Trong dịp này, Ban tổ chức cũng ra mắt ấn phẩm sách “Khám phá Vườn Chuối (Hà Nội) qua mùa khai quật năm 2024-2025”. Cuốn sách giới thiệu về hành trình khám phá di tích; giới thiệu những phát hiện và nhận thức mới từ kết quả khai quật nghiên cứu năm 2024-2025, khẳng định Vườn Chuối là nơi hội tụ và kết tinh giá trị văn hóa Việt cổ và sức sống từ Di sản khảo cổ Vườn Chuối trong cuộc sống đương đại.

Tiếp tục lan tỏa giá trị di sản

Năm 1969, Di tích khảo cổ học Vườn Chuối lần đầu được phát hiện. Ngay từ buổi đầu đó, dù mới một phần nhỏ giá trị phát lộ và nghiên cứu, các nhà khoa học đã nhận ra giá trị đặc biệt của di chỉ này.

Tiếp sau đó, nhiều cuộc khai quật được tiến hành, song Di chỉ khảo cổ học Vườn Chuối chưa được quan tâm triển khai các biện pháp bảo vệ phù hợp và luôn đứng trước nguy cơ bị xâm hại.

Từ năm 2018, nhiều nhà khoa học đề xuất sớm làm hồ sơ đề nghị Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận Di chỉ Vườn Chuối là Di tích quốc gia.

Dù chưa được công nhận, nhưng thành phố Hà Nội đã triển khai nhiều hoạt động nghiên cứu. Đặc biệt, cuộc khai quật khu vực phía tây khu di chỉ từ tháng 3/2024 đến tháng 3/2025 trên diện tích 6.000m² đã làm xuất lộ cơ bản không gian phân bố, những dấu tích quan trọng liên quan khu vực cư trú, dấu tích sinh hoạt hằng ngày, các công xưởng chế tác đồ đá, đồ gỗ, nơi chôn cất người chết và nhiều di vật tiêu biểu của giai đoạn văn hóa tiền Đông Sơn-Đông Sơn.

Giám đốc Bảo tàng Hà Nội Nguyễn Tiến Đà cho biết: “Những tư liệu từ cuộc khai quật năm 2024 và đợt chỉnh lý khoa học năm 2025 tiếp tục bổ sung nguồn sử liệu, khẳng định giá trị lịch sử-văn hóa đặc biệt quan trọng của Di tích Vườn Chuối trong thời đại kim khí ở miền bắc Việt Nam”.

Bộ sưu tập rìu đồng hết sức phong phú. (Ảnh: NGUYỄN PHONG)

Sau khi khai quật ở quy mô lớn, các nhà khoa học đã tiến hành chỉnh lý, nghiên cứu và nhiều vấn đề tiếp tục được làm sáng tỏ. Kết quả nghiên cứu, chỉnh lý cho thấy, không chỉ là nơi phát hiện khối lượng di vật khảo cổ lớn, mà Vườn Chuối từng là nơi cư trú của một làng Việt cổ có tổ chức xã hội rõ ràng với sự phân công lao động, hệ thống nhà ở, hào nước và khu vực sản xuất-sinh hoạt phân bố hợp lý.

Các chuyên gia cũng phát hiện dấu tích tục nhổ răng cửa ở người trưởng thành phổ biến trong giai đoạn văn hóa Phùng Nguyên muộn, cách nay khoảng 3.500 năm hay nghề chế tác đồ ngọc, đồ gỗ, đồ gốm và đúc đồng đã đạt đến trình độ chuyên môn hóa cao.

Các phát hiện này khẳng định vai trò của cư dân Vườn Chuối trong tiến trình chiếm lĩnh và làm chủ vùng châu thổ sông Hồng, đặt nền tảng cho sự hình thành Nhà nước sơ khai của người Việt cổ.

Với giá trị lịch sử văn hóa độc đáo kể trên, Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội đã ban hành Quyết định số 3134/QĐ-UBND ngày 23/6/2025 công nhận Di tích khảo cổ học Vườn Chuối là Di tích cấp thành phố.

Như vậy, sau một hành trình dài đầy gian nan, Di tích khảo cổ học Vườn Chuối đã được bảo vệ một cách chính danh.

Hiện thành phố Hà Nội đã đề nghị Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận Di tích khảo cổ học Vườn Chuối là Di tích cấp quốc gia để xứng tầm giá trị và có các giải pháp bảo tồn, phát huy giá trị tương xứng. Thậm chí, nhiều nhà khoa học cho rằng có thể hướng tới triển khai Công viên khảo cổ tại di tích quan trọng, độc đáo này.

GIANG NAM

Nguồn Nhân Dân : https://nhandan.vn/hanh-trinh-khang-dinh-gia-tri-cua-di-chi-khao-co-hoc-vuon-chuoi-post921963.html