Hành trình trở thành sứ giả ngoại giao của 'vua các loại trái cây'

6 giờ trướcBài gốc

Sầu riêng từ biệt danh “vua các loại trái cây” nay đã trở thành “sứ giả ngoại giao” trong nhiều hoạt động đối ngoại quan trọng của các nước Đông Nam Á. (Nguồn: Foreign Policy)

Khẳng định chỗ đứng tại Trung Quốc

Sầu riêng từ lâu đã trở thành món ăn khoái khẩu ở Đông Nam Á, nhưng chỉ những năm gần đây, loại quả này mới nổi lên như một hiện tượng ẩm thực ở Trung Quốc. Quốc gia tỷ dân hiện tiêu thụ hơn 1,5 triệu tấn loại quả này mỗi năm, với mức giá bán khoảng 25 USD cho một quả sầu riêng lớn. Hầu hết số đó được vận chuyển từ các nước láng giềng Đông Nam Á.

Khi sầu riêng dần trở thành loại hoa quả yêu thích của người Trung Quốc, thì sức hấp dẫn của trái cây này như một cây cầu nối giữa văn hóa và chính trị cũng tăng theo.

Trước đây, tất cả sầu riêng tươi được nhập khẩu vào Trung Quốc đều đến từ Thái Lan - quốc gia xuất khẩu 3/4 sản lượng thu hoạch sầu riêng ra nước ngoài. Thái Lan vẫn là đối tác thương mại sầu riêng lớn nhất của Trung Quốc, với khoảng 4 tỷ USD xuất khẩu mỗi năm, nhưng thị phần của xứ sở Chùa Vàng đang giảm nhanh chóng khi các quốc gia mới tham gia vào thị trường hơn 1,4 tỷ dân.

Trong bốn năm qua, Trung Quốc đã ký hàng loạt thỏa thuận nhập khẩu sầu riêng với các nước trong khu vực Đông Nam Á. Chiến lược thu hút đối tác trị giá hàng tỷ USD này đã được một số chuyên gia chính trị gọi là “ngoại giao sầu riêng”.

Vào tháng 8/2025, Trung Quốc đã nhận lô sầu riêng tươi đầu tiên từ Campuchia. Động thái này diễn ra sau khi Bắc Kinh ký thỏa thuận nhập khẩu sầu riêng đông lạnh từ Indonesia – quốc gia đã triển khai dự án phát triển trồng trọt nhằm đẩy mạnh sản xuất loại quả này.

Malaysia, nước xuất khẩu sầu riêng nguyên quả đông lạnh sang Trung Quốc kể từ năm 2019, đã tham gia vào việc xuất khẩu quả tươi vào năm 2024.

Còn Philippines cũng ký một thỏa thuận vào năm 2023 để xuất khẩu sầu riêng tươi sang Trung Quốc sau chuyến thăm cấp Nhà nước của Tổng thống Ferdinand Marcos Jr. nhằm tăng cường hợp tác nông nghiệp giữa hai nước.

Và vào năm 2022, Việt Nam bắt đầu xuất khẩu sầu riêng tươi qua cửa ngõ Quảng Tây, trở thành nhà cung cấp lớn thứ hai của Trung Quốc, với kim ngạch xuất khẩu đạt gần 3 tỷ USD vào năm 2024.

Ông Tạ Khản Khản, Giáo sư nghiên cứu Đông Nam Á tại Đại học Bắc Kinh, Trung Quốc nhận định: “Sầu riêng phản ánh rất rõ những gì đang xảy ra với giới lãnh đạo và quan hệ giữa các quốc gia”.

Mới đây nhất, vào tháng 8/2025, Trung Quốc đã mời các thành viên của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) đến tham dự Lễ hội Sầu riêng ASEAN-Trung Quốc lần đầu tiên tại Bắc Kinh.

Tình yêu chung với sầu riêng

Theo giới quan sát, cạnh tranh Mỹ-Trung Quốc có thể giúp giải thích tại sao ngày càng có nhiều sầu riêng được nhập khẩu vào Trung Quốc hơn bao giờ hết.

Việc Tổng thống Mỹ Donald Trump tái định hình thương mại toàn cầu và rút khỏi các thể chế quốc tế theo chính sách “Nước Mỹ trên hết” đã tạo ra cơ hội để Trung Quốc củng cố quan hệ với các nước láng giềng.

Và tình yêu chung với sầu riêng là một cách để củng cố quan hệ. “Trung Quốc hiện đang cố gắng thể hiện mình là một cường quốc lớn có trách nhiệm và tích cực hợp tác với nhiều đối tác Đông Nam Á”, ông Tạ Khản Khản nói.

Sầu riêng vẫn giữ vững vị thế hoàng gia trên khắp Đông Nam Á, được tôn vinh là “vua của các loại trái cây”. Đối với Trung Quốc, sầu riêng là một món ngon tiện lợi. Việc thỏa mãn nhu cầu tiêu thụ trong nước có thể củng cố mối quan hệ láng giềng trong khu vực.

Theo Sam Chapple-Sokol, Giảng viên tại Viện Thực phẩm Toàn cầu thuộc Đại học George Washington, việc dùng ẩm thực để phục vụ cho mục đích chính trị không phải là điều mới mẻ.

Ông cho rằng hoạt động này thuộc phạm vi của ngoại giao ẩm thực, vốn đã xuất hiện từ hàng nghìn năm trước. “Hãy hình dung hai dân tộc cổ đại gặp gỡ nhau, họ sẽ trò chuyện bên đống lửa, và thường thức ăn luôn hiện diện quanh đống lửa đó”, ông nói.

Qua nhiều thế kỷ, loại hình ngoại giao này đã trở nên tinh tế hơn, bao gồm tiệc chiêu đãi cấp Nhà nước và các món ăn đặc biệt.

Trong những thập kỷ gần đây, các quốc gia Đông Nam Á đã đặc biệt thành thạo trong việc sử dụng sức mạnh ẩm thực này. Ông Chapple-Sokol lưu ý rằng sự phổ biến của các nhà hàng Thái Lan trên khắp thế giới không phải là một sự ngẫu nhiên đơn thuần, mà là một chiến lược có chủ ý của chính phủ.

Ông nói thêm rằng ngoại giao sầu riêng không chỉ được thấy trong các thỏa thuận thương mại, mà còn trong các buổi giới thiệu ẩm thực nhằm thu hút các quan chức đến thăm.

Năm 2022, sau bữa trưa giữa Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị và Thủ tướng Malaysia khi đó là Ismail Sabri Yaakob, ông Vương Nghị đã ca ngợi món bánh phô mai ông vừa dùng được làm bằng sầu riêng giống Musang King, lưu ý rằng Bắc Kinh sẵn sàng nhập khẩu thêm trái cây nhiệt đới và dầu cọ từ nước này.

Ngoại giao ẩm thực phát huy tác dụng

Trong trường hợp ngoại giao sầu riêng, ông Chapple-Sokol đặt câu hỏi liệu Trung Quốc có phải là động lực chính hay không.

Ông cho rằng ngoại giao ẩm thực thường gắn liền với các cường quốc tầm trung. Malaysia, đã sử dụng hình thức quyền lực mềm này trong suốt thập kỷ qua. “Các quốc gia có thể hưởng lợi nhiều nhất từ điều này là Thái Lan, Peru, Mexico.

Đó là những quốc gia nhỏ hơn khối BRICS, nhưng đủ lớn mạnh để thúc đẩy và duy trì một hình thức ngoại giao như thế này. Có lẽ họ không có sức mạnh quân sự hay GDP và sức mạnh kinh tế, nhưng họ có nhiều thứ thực sự mạnh mẽ để cung cấp cho thế giới về ẩm thực, văn hóa, lịch sử, con người”, ông nói.

Ngày càng nhiều các cường quốc tầm trung đang sử dụng ngoại giao sầu riêng để xây dựng cầu nối với nhau. Vào tháng 2/2025, Malaysia đã tổ chức sự kiện “ngoại giao sầu riêng” tại Đại sứ quán Malaysia ở Seoul, Hàn Quốc, sau một hoạt động tương tự ở Tehran, Iran vào năm 2024.

Phát biểu trước khách mời, Mohd Zamruni Khalid, Đại sứ Malaysia tại Hàn Quốc, đã thừa nhận vai trò của sầu riêng đối với nghệ thuật quản lý nhà nước.

Ông Khalid nói: “Ngoại giao không chỉ là những cuộc gặp gỡ chính thức và các cuộc họp cấp cao, mà còn là niềm vui đơn giản của việc chia sẻ một bữa ăn, trao đổi những câu chuyện và xây dựng các kết nối. Hôm nay, hãy để sầu riêng là biểu tượng cho cam kết chung của chúng ta về một tương lai tươi sáng hơn, hợp tác hơn”.

Tuy nhiên, việc ngoại giao sầu riêng có tiếp tục với tốc độ nhanh hay không, không chỉ phụ thuộc vào những cơn biến động chính trị mà còn cả điều kiện thời cuộc. Trong đó, biến đổi khí hậu, hạn hán và nước mặn xâm nhập vào các khu bảo tồn nước ngọt của đồng bằng được coi là những mối đe dọa ngày càng tăng đối với nông dân trồng sầu riêng. Vì vậy, việc giải quyết vấn đề gia tăng khí thải nhà kính sẽ phải là ưu tiên hàng đầu nếu các nước Đông Nam Á muốn duy trì sự bùng nổ của thị trường sầu riêng.

(theo Foreign Policy)

Hải Anh

Nguồn TG&VN : https://baoquocte.vn/hanh-trinh-tro-thanh-su-gia-ngoai-giao-cua-vua-cac-loai-trai-cay-332492.html