Hành trình từ đẻ tại nhà đến sinh nở tại trạm ở Tuyên Quang

11 giờ trướcBài gốc

Giữa lưng chừng núi ở xã Lũng Cú, chị Giàng Thị Súa – người mẹ năm con – vẫn nhớ như in những lần "tự mình vượt cạn" trong căn bếp nhỏ. Không thuốc men, không khử trùng, chỉ có mẹ hoặc mẹ chồng giúp bằng kinh nghiệm truyền lại. "Mỗi lần sinh như rơi vào miệng hố, chỉ biết cầu trời, cầu đất," chị kể. Trong năm đứa con, có hai đứa sinh ra còi cọc, thường xuyên ốm yếu.

Câu chuyện của chị Súa không phải hiếm. Ở xã Xín Cái (xã Mèo Vạc), chị Vàng Thị Chở cũng từng trải qua cảnh sinh con tại nhà dù biết nhiều nguy hiểm. "Bà con mình quen vậy rồi, ai sinh cũng tự đỡ. Đi trạm thì xa, lại ngại gặp người lạ," chị nói. Chỉ đến khi chứng kiến hàng xóm băng huyết suýt mất mạng, chị mới nghe lời cán bộ y tế đi khám thai và sinh tại trạm. "Sinh ở trạm có bác sĩ, có thuốc, mẹ tròn con vuông – em mới thấy yên tâm."

Ông Trần Đức Chung, Chủ tịch UBND xã Lũng Cú, cho biết: "Đường đi xa, có bản cách trạm y tế hơn 10 km, mùa mưa trơn trượt nên phụ nữ mang thai ngại di chuyển. Cán bộ xã và y tế phải đi từng nhà vận động, nhiều hôm mưa gió vẫn bám bản."

Hộ sinh Nguyễn Thị Dịu (Trạm y tế xã Má Lé) chia sẻ: "Nhiều sản phụ chỉ đến trạm khi đau bụng dữ dội. Có người đẻ rơi giữa đường, chồng phải gùi vợ đi trong đêm. Chúng tôi chỉ biết cố gắng tuyên truyền hết sức để bà con hiểu được sự nguy hiểm khi sinh tại nhà."

Theo Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) Tuyên Quang, tỷ lệ phụ nữ được khám thai ít nhất 4 lần trong thai kỳ mới đạt 72%, thấp hơn mục tiêu quốc gia gần 15%. Toàn tỉnh còn hơn 5% phụ nữ sinh tại nhà, tập trung ở các xã vùng sâu, vùng đặc biệt khó khăn như Lâm Bình, Na Hang và các xã miền núi cao. Hệ lụy là nhiều trường hợp biến chứng sản khoa, trẻ sơ sinh nhẹ cân, suy dinh dưỡng.

Bà Nguyễn Thị Thanh Hương, Giám đốc CDC tỉnh, nhìn nhận: "Không chỉ thiếu cơ sở vật chất, rào cản lớn nhất vẫn là tập quán và nhận thức. Ở một số bản, việc sinh ở trạm bị coi là ‘mất vía’, nên phụ nữ e ngại. Cán bộ y tế phải vừa tuyên truyền, vừa làm bạn, nói bằng tình cảm thì bà con mới tin."

Khảo sát của CDC cho thấy 30% phụ nữ vùng cao chưa từng được hướng dẫn chăm sóc thai kỳ, 40% không biết về nguy cơ băng huyết sau sinh, và gần 60% không có kế hoạch sinh con tại cơ sở y tế. Trong khi đó, mỗi trạm y tế vùng cao chỉ có 1–2 cán bộ phụ trách hàng chục bản, phương tiện thiếu thốn, đường đi quanh co hiểm trở.

Trước thực tế sinh con tại nhà còn phổ biến, nhiều năm qua, ngành Y tế Tuyên Quang đã kiên trì triển khai chương trình "Làm mẹ an toàn" – đưa dịch vụ thai sản an toàn đến tận thôn bản, thu hẹp khoảng cách chăm sóc sức khỏe giữa miền núi và miền xuôi.

Ở các xã vùng cao như Lũng Cú, Đồng Văn, Mèo Vạc, Xín Mần, Hoàng Su Phì, Lâm Bình…, mạng lưới cô đỡ thôn bản trở thành "người bạn của sản phụ". Họ am hiểu phong tục, nói được tiếng dân tộc nên dễ chia sẻ, thuyết phục. Có bản, cán bộ phải vượt hàng chục cây số đường rừng để vận động, phát tờ rơi hoặc hướng dẫn bà con qua loa phát thanh. Cách làm "chậm mà chắc" ấy giúp nhiều sản phụ lần đầu mạnh dạn đến trạm sinh con thay vì tự đỡ tại nhà.

Cán bộ y tế tư vấn cho phụ nữ mang thai tại Trạm y tế xã Trung Thịnh, tỉnh Tuyên Quang. Ảnh Nguyễn Hòa.

Cùng với đó, các trạm y tế xã duy trì truyền thông định kỳ, lồng ghép tuyên truyền trong sinh hoạt hội phụ nữ, đoàn thanh niên, chợ phiên. Nội dung ngắn gọn, dễ hiểu, được dịch sang tiếng Mông, Dao, Tày… để phù hợp từng vùng. Nhiều nơi còn thành lập nhóm "Mẹ bầu khỏe mạnh", hướng dẫn chị em cách theo dõi thai kỳ, chăm sóc sau sinh và phòng tránh hậu sản.

Từ thực tiễn cơ sở, CDC Tuyên Quang cũng đẩy mạnh đào tạo nâng cao năng lực chuyên môn cho cán bộ tuyến xã. Năm 2025, đơn vị tổ chức nhiều lớp tập huấn xử trí bất thường trong thai nghén, chuyển dạ và sinh đẻ an toàn, đặc biệt là kỹ năng xử lý các tình huống khẩn cấp như băng huyết, tiền sản giật, ngôi thai bất thường – những kỹ năng sống còn ở vùng sâu, nơi việc chuyển viện rất khó khăn.

Bà Nguyễn Thị Thanh Hương cho biết: "Chúng tôi giao chỉ tiêu cụ thể cho từng trạm y tế. Mỗi cán bộ phụ trách một nhóm phụ nữ mang thai, theo dõi sát lịch khám thai, hỗ trợ khi chuyển dạ. Giữ an toàn cho mẹ và con là nhiệm vụ danh dự của cán bộ y tế."

Nhờ các giải pháp đồng bộ, đến quý III/2025, 92% phụ nữ mang thai trên địa bàn tỉnh được quản lý thai nghén, 95% ca sinh diễn ra tại cơ sở y tế. Số ca tai biến sản khoa giảm gần một nửa so với năm 2020. Ở các địa phương vùng sâu, vùng xa, sản phụ chủ động đến trạm, trẻ sơ sinh được tiêm chủng và chăm sóc sau sinh đầy đủ.

Phó Giám đốc Sở Y tế Tuyên Quang Đỗ Thị Mỹ khẳng định: "Thai sản an toàn không chỉ là nhiệm vụ của ngành y tế mà còn là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị. Khi mỗi gia đình hiểu, mỗi cán bộ bền bỉ thuyết phục, thì một sinh mạng được bảo toàn – đó chính là thành công lớn nhất."

Giờ đây, giữa mênh mông núi đá và mây sương, ánh đèn trạm y tế đã thay cho ánh lửa bếp. Tiếng khóc trẻ thơ vang lên trong vòng tay người hộ sinh, minh chứng cho nỗ lực bền bỉ của ngành Y tế Tuyên Quang trên hành trình "giữ mẹ, giữ con".

Hành trình ấy vẫn tiếp tục – lặng lẽ nhưng đầy yêu thương, với niềm tin rằng mỗi sự sống nơi vùng cao đều xứng đáng được bắt đầu trong an toàn và hạnh phúc.

Huệ Nguyễn

Nguồn SK&ĐS : https://suckhoedoisong.vn/hanh-trinh-tu-de-tai-nha-den-sinh-no-tai-tram-o-tuyen-quang-169251029105808288.htm