Hậu trường các cuộc trao đổi tù binh giữa Nga và Ukraine

8 giờ trướcBài gốc

Dù đã cắt đứt quan hệ ngoại giao vào năm 2022, Nga và Ukraine vẫn duy trì hoạt động trao đổi tù binh như một trong số ít kênh liên lạc còn lại giữa hai nước, theo tờ Kyiv Independent.

Trao đổi tù binh và tù nhân trước chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga ở Ukraine

Trong giai đoạn chiến sự tại Donbass từ năm 2014 đến trước khi Nga phát động chiến dịch quân sự đặc biệt vào tháng 2-2022, hoạt động trao đổi tù binh và tù nhân giữa Ukraine và Nga diễn ra thưa thớt hơn hiện nay rất nhiều, với khoảng 3.500 người được thả trong vòng 8 năm.

Theo ông Petro Yatsenko - người phát ngôn của Cơ quan Điều phối xử lý tù binh chiến tranh Ukraine, các cuộc trao đổi này bao gồm binh sĩ và dân thường, phần lớn do Cơ quan An ninh Ukraine (SBU) phụ trách. Sau đó, vào tháng 3-2022, Cơ quan Điều phối xử lý tù binh chiến tranh được thành lập.

Một trong những cuộc trao đổi nổi bật nhất diễn ra vào tháng 9-2019, vài tháng sau khi Tổng thống Ukraine - ông Volodymyr Zelensky nhậm chức. Khi đó, Ukraine đã bảo đảm được việc thả 35 người, trong đó có nhà làm phim Oleh Sentsov và 24 thủy thủ Ukraine bị bắt gần Eo biển Kerch.

Ông Sentsov là một trong những tù nhân chính trị nổi bật nhất bị giam ở Nga. Ông này bị bắt tại bán đảo Crimea vào năm 2014 và sau đó bị Nga kết án 20 năm tù với cáo buộc khủng bố mang động cơ chính trị.

Binh sĩ Ukraine về nước sau cuộc trao đổi tù binh ngày 25-5. Ảnh: ANADOLU AGENCY

Các hình thức trao đổi và tần suất thực hiện

Không có một công thức cố định nào cho việc trao đổi tù nhân, mỗi cuộc trao đổi đều mang tính đặc thù và phụ thuộc vào hoàn cảnh cụ thể, theo lời ông Yatsenko.

Cơ quan Điều phối xử lý tù binh chiến tranh Ukraine từ chối tiết lộ bên nào thường khởi xướng các cuộc trao đổi, với lý do đây là thông tin nhạy cảm.

Khác với Ukraine, Nga không có một cơ quan chính phủ duy nhất phụ trách đàm phán và tổ chức các cuộc trao đổi tù binh. Theo ông Bohdan Orkhymenko - Chánh văn phòng của Cơ quan Điều phối xử lý tù binh chiến tranh Ukraine, phía Nga thường bao gồm đại diện của Bộ Quốc phòng Nga, Cơ quan An ninh Liên bang Nga (FSB), Cơ quan Quản lý Trại giam Liên bang Nga, đôi khi có cả Ủy viên Nhân quyền của Nga - bà Tatyana Moskalkova.

Nếu hai bên đạt được thỏa thuận chính trị về số lượng binh sĩ được thả, quá trình đàm phán sẽ diễn ra nhanh chóng hơn. Nhưng trong phần lớn các trường hợp, không có sự đồng thuận chính trị, nên số lượng tù binh sẽ do Cơ quan Điều phối xử lý tù binh chiến tranh Ukraine và phía Nga thống nhất.

Ông Yatsenko không tiết lộ chi tiết về cách hai bên quyết định số lượng người cho mỗi cuộc trao đổi.

Theo Kyiv Independent, trước mỗi lần trao đổi, Ukraine đều cung cấp danh sách toàn bộ công dân Ukraine được coi là đang bị giam giữ hoặc mất tích và yêu cầu Nga trao trả.

Ông Artur Dobroserdov - Ủy viên phụ trách người mất tích trong hoàn cảnh đặc biệt - cho biết Ukraine đã ghi nhận hơn 70.000 người mất tích, phần lớn là binh sĩ.

Một số cuộc trao đổi cần vài tuần hoặc vài tháng đàm phán, thường phải thực hiện đồng thời nhiều kênh thương lượng. Tuy nhiên, trong những trường hợp như cuộc trao đổi 1.000 đổi 1.000 gần đây, đạt được trong cuộc đàm phán Ukraine–Nga tại Thổ Nhĩ Kỳ thì “không có thương lượng thực sự nào”.

“Mỗi bên chỉ đơn giản đưa ra danh sách và tất cả những người có tên trong danh sách đều được trao đổi. Chúng tôi đã đưa toàn bộ công dân Ukraine về, còn Nga thì nhận lại toàn bộ những người chúng tôi trao đổi” - ông Yatsenko nói.

Tuy nhiên, số lượng tù binh được thả không phải lúc nào cũng cân bằng giữa hai bên. Có khi chỉ một người cũng có thể đổi hàng trăm người – như cuộc trao đổi diễn ra vào tháng 9-2022, khi hơn 200 tù binh Ukraine được trả về để đổi lấy ông Viktor Medvedchuk – chính trị gia thân Nga nổi bật nhất ở Ukraine.

Ông Medvedchuk bị bắt với cáo buộc phản quốc hai tháng sau khi xung đột Nga-Ukraine bùng phát. Theo ông Yatsenko, ban đầu Nga chỉ muốn đổi ông Medvedchuk lấy một người và phía Ukraine đã nỗ lực đàm phán để đạt được thỏa thuận 200 đổi 1.

Trong cùng cuộc trao đổi đó, 5 chỉ huy cấp cao từ lực lượng phòng thủ Azovstal – cứ điểm cuối cùng của Ukraine trong cuộc vây hãm Mariupol mùa xuân năm 2022 – đã được trao đổi lấy 55 tù binh Nga.

Các chỉ huy này ban đầu được đưa đến thủ đô Ankara (Thổ Nhĩ Kỳ). Dù Tổng thống Zelensky từng tuyên bố họ sẽ ở lại Thổ Nhĩ Kỳ “cho đến khi chiến tranh kết thúc”, nhưng các chỉ huy – bao gồm Đại tá Denys Prokopenko, Chỉ huy Lữ đoàn Azov – đã trở về Ukraine vào tháng 7-2023.

Cũng không có lịch trình cố định nào cho tần suất trao đổi tù binh. Từ tháng 8-2023 đến đầu tháng 1-2024, không có cuộc trao đổi nào diễn ra – đây là quãng thời gian gián đoạn lâu nhất kể từ khi xung đột bùng phát.

Hiện tại, ông Yatsenko cho biết đang có xu hướng “rất tích cực” khi các cuộc trao đổi diễn ra liên tiếp, điều đó đồng nghĩa với việc “cơ hội đoàn tụ với người thân đang tăng lên”.

Binh sĩ Nga về nước sau cuộc trao đổi tù binh ngày 25-5. Ảnh: BỘ QUỐC PHÒNG NGA

Tù binh nước ngoài

Cũng giống trường hợp các binh sĩ Ukraine, Kiev không tiết lộ có bao nhiêu chiến binh nước ngoài tham gia chiến đấu ở Ukraine đang bị Nga giam giữ.

Từ khi xung đột bùng phát, Tổng thống Zelensky đã kêu gọi người nước ngoài tham gia cuộc chiến và nhiều người được cho là đã hưởng ứng lời kêu gọi đó. Tuy nhiên con số chính xác các công dân nước ngoài đang phục vụ trong hàng ngũ Ukraine vẫn chưa được công bố.

Theo tình báo quân sự Ukraine, Lực lượng Quốc tế của Ukraine bao gồm các chiến binh dày dạn kinh nghiệm lẫn người mới, đến từ hơn 50 quốc gia, bao gồm Mỹ, Anh, Úc, cùng nhiều nước ở châu Âu, châu Á, châu Phi và Nam Mỹ.

Theo ông Yatsenko, Ukraine đã đưa được 10 công dân nước ngoài trở về vào năm 2022.

Về phía Nga, thông tin về binh sĩ nước ngoài chưa được công bố.

THẢO VY

Nguồn PLO : https://plo.vn/video/hau-truong-cac-cuoc-trao-doi-tu-binh-giua-nga-va-ukraine-post857161.html