Hệ lụy toàn cầu từ việc Israel đánh vào 'xương sống kinh tế' của Iran

8 giờ trướcBài gốc

Các cuộc tấn công bất ngờ với quy mô chưa từng có của Israel vào các cơ sở năng lượng của Iran đang đe dọa làm gián đoạn nguồn cung cấp dầu từ Trung Đông và có thể làm rung chuyển giá nhiên liệu toàn cầu, theo kênh Al Jazeera.

Iran sở hữu trữ lượng khí đốt tự nhiên lớn thứ hai thế giới và trữ lượng dầu thô lớn thứ ba, theo Cơ quan Thông tin Năng lượng (EIA) thuộc chính phủ Mỹ. Cơ sở hạ tầng năng lượng của Iran từ lâu đã là mục tiêu tiềm tàng của Israel.

Trước khi căng thẳng giữa hai nước leo thang như hiện nay, Israel phần lớn đã tránh tấn công vào các cơ sở năng lượng của Iran, do chịu sức ép từ các đồng minh, bao gồm Mỹ, về nguy cơ làm gián đoạn giá khí và dầu toàn cầu nếu xảy ra một cuộc tấn công như vậy.

Tuy nhiên điều đó giờ đã thay đổi.

Một cơ sở lưu trữ dầu ở Iran bốc cháy sau khi bị không kích bởi Israel vào ngày 15-6. ẢNH: NEW YORK TIMES

Tầm quan trọng của các cơ sở năng lượng Iran bị Israel tấn công

Ngày 14-6, Bộ trưởng Quốc phòng Israel - ông Israel Katz cảnh báo rằng nếu Iran trả đũa các cuộc tấn công của Israel, thì “Tehran sẽ cháy rụi”.

Tối 15-6, những đám cháy lớn đã bùng phát ở hai đầu đối diện của thủ đô Iran: kho nhiên liệu và khí đốt Shahran ở phía tây bắc Tehran và một trong những nhà máy lọc dầu lớn nhất của Iran tại Shahr Rey, phía nam thành phố.

Mạng lưới Tin tức Sinh viên Iran (SNN) sau đó phủ nhận rằng nhà máy lọc dầu Shahr Rey bị Israel tấn công và khẳng định nhà máy vẫn đang hoạt động, song cũng thừa nhận rằng một bồn chứa nhiên liệu bên ngoài nhà máy đã bốc cháy. Tuy nhiên, SNN không giải thích nguyên nhân gây ra đám cháy.

Nhà máy lọc dầu Shahr Rey, do Công ty Lọc dầu Tehran thuộc sở hữu nhà nước vận hành, là một trong những nhà máy lọc dầu lâu đời nhất của Iran, với công suất lọc gần 225.000 thùng/ngày. Các chuyên gia cảnh báo rằng bất kỳ gián đoạn nào tại cơ sở này đều có thể gây áp lực lớn lên hệ thống cung ứng nhiên liệu tại khu vực đông dân nhất và có tầm quan trọng kinh tế lớn nhất của Iran.

Trong khi đó, Bộ Dầu mỏ Iran xác nhận rằng Israel đã tấn công vào kho Shahran. Kho dầu Shahran là một trong những trung tâm lưu trữ và phân phối nhiên liệu lớn nhất của Tehran.

Cơ sở này có sức chứa gần 260 triệu lít nhiên liệu, được phân bổ trong 11 bồn chứa. Đây là một mắt xích quan trọng trong mạng lưới cung ứng nhiên liệu đô thị của thủ đô, chịu trách nhiệm phân phối xăng, dầu diesel và nhiên liệu hàng không tới nhiều trạm đầu mối ở khu vực phía bắc Tehran.

Các cuộc không kích của Israel cũng nhằm vào mỏ khí South Pars, nằm ngoài khơi tỉnh Bushehr (miền nam Iran). Đây là mỏ khí lớn nhất thế giới và cung cấp khoảng 2/3 sản lượng khí đốt của Iran, chủ yếu phục vụ nhu cầu tiêu dùng trong nước. Iran chia sẻ mỏ South Pars với nước láng giềng Qatar.

Theo hãng thông tấn bán chính thức Tasnim, các cuộc tấn công đã gây thiệt hại nghiêm trọng, làm bùng phát hỏa hoạn tại cơ sở xử lý khí giai đoạn 14 và buộc phải dừng hoạt động một giàn khai thác ngoài khơi có công suất 12 triệu m3 mỗi ngày.

Trong một cuộc tấn công khác do Israel thực hiện, hỏa hoạn cũng đã bùng phát tại nhà máy khí Fajr Jam – một trong những cơ sở chế biến khí đốt lớn nhất Iran, cũng nằm ở tỉnh Bushehr, chuyên xử lý nhiên liệu từ mỏ South Pars. Bộ Dầu mỏ Iran xác nhận cơ sở này đã bị tấn công.

Tác động tới thị trường toàn cầu

Thiệt hại vật chất đối với các cơ sở sản xuất của Iran vẫn đang trong quá trình đánh giá, nhưng những tác động chiến lược sâu rộng đã bắt đầu lan trên thị trường dầu mỏ toàn cầu. Mối lo ngại về an ninh nguồn cung đang gia tăng, cùng với những hệ quả lạm phát có thể xảy ra đối với cả các nền kinh tế phát triển và mới nổi, theo tờ The Conversation.

Một cảnh quay từ video cho thấy kho dầu Sharhan bốc cháy gần Tehran vào ngày 14-6. Ảnh: Faytuks Network/X

Iran, quốc gia sở hữu khoảng 9% trữ lượng dầu trên thế giới, hiện đang xuất khẩu từ 1,5 đến 2 triệu thùng dầu mỗi ngày, chủ yếu sang Trung Quốc.

Mặc dù sản lượng dầu của Iran không gắn kết chặt chẽ với thị trường toàn cầu như của Saudi Arabia hay Các Tiểu Vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE), bất kỳ sự gián đoạn nào đối với hoạt động sản xuất hoặc các tuyến xuất khẩu của Iran, đặc biệt là tại Eo biển Hormuz, đều tạo ra rủi ro mang tính hệ thống.

Các cuộc tấn công cuối tuần qua khiến giá dầu liên tục tăng trong những ngày qua. Giá dầu tăng vọt trong phiên giao dịch đầu giờ sáng 16-6 tại châu Á. Giá dầu thô Brent tương lai tăng 1,7 USD tương đương 2,3%, lên 75,93 USD/thùng. Giá dầu thô West Texas Intermediate của Mỹ tăng 1,62 USD, tương đương 2,2%, lên 74,6 USD/thùng, theo hãng tin Reuters.

Tại châu Âu và Mỹ, giá dầu thô tương lai tăng hơn 3% trong phiên giao dịch tối 15-6. Dầu thô West Texas Intermediate của Mỹ tăng 2,72 USD, tương đương 3,7%, lên 75,67 USD/thùng. Giá dầu Brent tăng 3,67 USD, tương đương 4,94%, lên 77,9 USD/thùng.

Những biến động giá này phản ánh không chỉ những lo ngại ngắn hạn về nguồn cung, mà còn cho thấy việc gia tăng "phí rủi ro địa chính trị" do lo ngại về khả năng bùng phát xung đột trên phạm vi khu vực rộng lớn hơn.

Giá dầu quốc tế có thể sẽ tiếp tục tăng nếu xung đột Israel-Iran kéo dài. Mối lo ngại về khả năng xung đột leo thang đang gia tăng. Đặc biệt, Israel có thể sẽ tăng cường các cuộc tấn công nhằm vào các cơ sở dầu mỏ của Iran, như một phần trong chiến lược rộng hơn nhằm làm suy yếu tiềm lực kinh tế của Tehran và ngăn chặn các hoạt động ủy nhiệm của Iran trong khu vực.

Nếu xảy ra, điều này sẽ tạo thêm áp lực gia tăng đối với giá dầu toàn cầu. Khác với các vụ phá hoại đơn lẻ, một chiến dịch tấn công kéo dài nhằm vào hạ tầng năng lượng của Iran nhiều khả năng sẽ dẫn đến tình trạng nguồn cung toàn cầu bị thắt chặt.

Các quốc gia phụ thuộc vào nhập khẩu dầu, đặc biệt ở châu Á, là những bên dễ bị tổn thương nhất trước các cú sốc như vậy trong ngắn hạn.

Ấn Độ, Pakistan, Indonesia và Bangladesh phụ thuộc lớn vào dầu mỏ từ Trung Đông, khiến những nước này đặc biệt dễ bị ảnh hưởng trước các gián đoạn nguồn cung và biến động giá cả. Những nền kinh tế này thường có lượng dự trữ dầu chiến lược hạn chế và dễ chịu áp lực về cán cân thanh toán khi giá dầu tăng cao.

Bên cạnh đó, xung đột Israel-Iran cũng có thể làm gián đoạn các tuyến hàng hải toàn cầu, đặc biệt nếu Iran trả đũa thông qua các lực lượng ủy nhiệm bằng cách tấn công tàu thuyền ở Biển Đỏ, Biển Ả Rập hoặc Eo biển Hormuz.

Bất kỳ sự gián đoạn nào như vậy đều có thể làm tăng chi phí bảo hiểm hàng hải, gây chậm trễ trong thời gian giao hàng và làm trầm trọng thêm những điểm yếu vốn có trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Rộng hơn, cú sốc nguồn cung này có thể thổi bùng trở lại áp lực lạm phát tại nhiều quốc gia. Các ngân hàng trung ương có thể áp dụng biện pháp thận trọng hơn khi cắt giảm lãi suất nếu lạm phát do dầu mỏ vẫn tiếp diễn.

Việc quản lý dự trữ chiến lược và thúc đẩy đối thoại ngoại giao sẽ đóng vai trò then chốt trong việc kiềm chế các hệ lụy từ cuộc xung đột Israel-Iran.

Iran có thể đóng cửa Eo biển Hormuz?

Một chỉ huy cấp cao hồi 14-6 nói rằng Iran đang cân nhắc đóng cửa Eo biển Hormuz Theo Goldman Sachs, khoảng 1/5 lượng dầu của thế giới được vận chuyển qua eo biển này. Theo Goldman, việc đóng cửa eo biển này có thể đẩy giá dầu lên trên 100 USD/thùng.

Tuy nhiên, một số nhà phân tích tỏ ra nghi ngờ về khả năng đóng cửa Eo biển Hormuz, theo đài CNBC. "Tôi đã nghe đánh giá rằng sẽ rất khó để Iran đóng cửa Eo biển Hormuz, xét đến sự hiện diện của Hạm đội thứ năm của Mỹ tại Bahrain. Nhưng họ có thể nhắm mục tiêu vào các tàu chở dầu ở đó" - ông Helima Croft, Giám đốc chiến lược hàng hóa toàn cầu tại RBC Capital Markets (Canada), nói.

VĨNH KHANG

Nguồn PLO : https://plo.vn/video/he-luy-toan-cau-tu-viec-israel-danh-vao-xuong-song-kinh-te-cua-iran-post855414.html