Hệ lụy từ tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh

10 giờ trướcBài gốc

Hội nghị tổng kết 10 năm thực hiện đề án kiểm soát MCBGTKS tại Thanh Hóa.

Nỗ lực và thách thức trong “hành trình” cân bằng giới tính

Nhận thức rõ hậu quả của tình trạng MCBGTKS, Thanh Hóa đã triển khai Đề án Kiểm soát MCBGTKS giai đoạn 2016–2025 với đồng bộ nhiều giải pháp, từ truyền thông, giáo dục, kiểm tra giám sát đến xây dựng mô hình cộng đồng. Hàng năm, Chi cục Dân số tỉnh ban hành các kế hoạch, hướng dẫn cụ thể; phối hợp với các ngành, đoàn thể triển khai đồng bộ các hoạt động. Toàn tỉnh đã tổ chức gần 3.900 cuộc nói chuyện chuyên đề về GTKS tại cộng đồng cho các cặp vợ chồng trong độ tuổi sinh đẻ, 80 phóng sự, 20 bài báo lớn và hơn 8.000 tin, bài phát thanh tuyên truyền trên hệ thống truyền thanh cơ sở. Gần 410.000 tờ rơi và 20.000 cuốn tài liệu hỏi – đáp về MCBGTKS được phát hành đến tận thôn, bản, khu phố. Ngoài ra, nhiều câu lạc bộ phụ nữ sinh hai con một bề là gái, không sinh con thứ ba được thành lập ở 100% xã, góp phần lan tỏa thông điệp bình đẳng giới, nâng cao vai trò của phụ nữ và trẻ em gái trong cộng đồng.

Bên cạnh kết quả đạt được, “hành trình” cân bằng giới tính tại Thanh Hóa vẫn gặp nhiều khó khăn, hạn chế do nguồn kinh phí còn hạn hẹp, khiến các hoạt động chưa được triển khai đồng bộ; lực lượng thanh tra chuyên ngành dân số không còn; chế tài xử lý hành vi lựa chọn giới tính thai nhi còn nhẹ, chưa đủ sức răn đe; chưa có chính sách hỗ trợ riêng cho các gia đình sinh con một bề là gái; chưa có biện pháp khuyến khích rõ ràng nhằm nâng cao vị thế trẻ em gái. Bên cạnh đó, công tác truyền thông tại cơ sở chưa thường xuyên thường xuyên, một số xã, phường chỉ tổ chức 1–2 hoạt động/năm nên hiệu quả còn hạn chế.

Bà Lê Thị Nhung, Phó giám đốc Trung tâm Y tế Như Thanh cho biết, một trong những khó khăn lớn nhất là đặc thù địa bàn miền núi, dân cư phân tán, đời sống kinh tế còn nhiều khó khăn, trình độ dân trí không đồng đều. Ở nhiều nơi, tư tưởng “trọng nam, khinh nữ” vẫn còn ăn sâu, khiến không ít gia đình muốn có con trai để nối dõi, thờ cúng tổ tiên. Chính tâm lý này làm cho việc vận động người dân thay đổi hành vi sinh con theo ý muốn trở nên khó khăn. Bên cạnh đó, đội ngũ cán bộ dân số ở cơ sở thường xuyên biến động, đa số kiêm nhiệm nhiều công việc nên việc bám sát địa bàn, thống kê và tuyên truyền còn hạn chế. Một số cán bộ chưa nắm chắc tình hình thực tế, chưa kịp thời phát hiện những trường hợp có nguy cơ lựa chọn giới tính thai nhi để can thiệp sớm...

Theo Báo cáo tổng kết 10 năm (2016–2025) của Chi cục Dân số tỉnh Thanh Hóa, năm 2016 tỷ số GTKS của tỉnh là 115 bé trai/100 bé gái; năm 2017 tăng lên 117/100; đến năm 2024 giảm xuống 113,1/100 và năm 2025 ước còn 113/100. Dù có xu hướng giảm song vẫn cao và cao hơn đáng kể so với mức cân bằng tự nhiên là 105–106 bé trai/100 bé gái. Nếu xu hướng này không được kiểm soát, trong vài năm tới sẽ phải đối mặt với tình trạng “thừa nam, thiếu nữ”, dẫn đến nhiều hệ lụy xã hội phức tạp.

Một buổi truyền thông chính sách dân số cho người dân xã Nhi Sơn.

Nguyên nhân sâu xa và hệ lụy đáng lo ngại

Theo các chuyên gia, nguyên nhân chính của tình trạng MCBGTKS là tư tưởng trọng nam khinh nữ còn nặng nề trong một bộ phận người dân, nhất là ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Nhiều gia đình vẫn mang tâm lý “phải có con trai để nối dõi tông đường, thờ cúng tổ tiên, chăm sóc cha mẹ khi về già”, trong khi con gái bị xem là “con người ta”. Cùng với đó, sự phát triển của công nghệ y học, đặc biệt là dịch vụ siêu âm, xét nghiệm giới tính thai nhi đã bị lợi dụng, khiến cho việc lựa chọn giới tính thai nhi vẫn diễn ra tinh vi và khó kiểm soát. Công tác tuyên truyền, mặc dù được triển khai mạnh mẽ, nhưng chưa thật sự sâu rộng và bền vững. Tại nhiều địa phương, việc tổ chức nói chuyện chuyên đề hoặc sinh hoạt câu lạc bộ chỉ thực hiện 1 lần/năm, số lượng người tham gia còn hạn chế; đội ngũ cán bộ truyền thông dân số cấp xã thường xuyên thay đổi, năng lực chưa đồng đều. MCBGTKS kéo dài gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng cho xã hội. Trước hết, sự mất cân bằng này có thể dẫn đến gia tăng các tệ nạn xã hội như buôn bán người, mại dâm, kết hôn xuyên biên giới vì mục đích kinh tế, bạo lực gia đình, ly hôn... Khi nhu cầu hôn nhân tự nhiên không được đáp ứng, sẽ nảy sinh những hành vi tiêu cực, gây bất ổn cộng đồng.

Xa hơn, tình trạng này còn tác động trực tiếp đến chất lượng dân số và phát triển kinh tế - xã hội. Khi nam giới chiếm tỷ lệ quá cao, số phụ nữ trong độ tuổi sinh sản giảm, kéo theo tỷ lệ sinh tự nhiên giảm mạnh, gây nguy cơ già hóa dân số sớm. Một xã hội thiếu phụ nữ sẽ đối diện với sự mất cân đối về lao động, giảm khả năng tái sản xuất dân số, và kéo theo những thách thức lớn về an sinh xã hội trong tương lai.

Nghiêm trọng hơn, MCBGTKS còn phản ánh sự bất bình đẳng giới sâu sắc, khi giá trị của người phụ nữ bị xem nhẹ, khi việc sinh con gái bị coi là “thiệt thòi”, thì bản thân trẻ em gái ngay từ khi sinh ra đã chịu sự phân biệt. Đây là rào cản lớn đối với tiến trình xây dựng một xã hội văn minh, công bằng và phát triển bền vững.

Thanh niên xã Hồi Xuân tìm hiểu kiến thức về hề lụy của MCBGTKS.

Cần giải pháp đồng bộ và lâu dài

Ông Bùi Hồng Thủy, Chi cục trưởng Chi cục Dân số tỉnh Thanh Hóa nhấn mạnh, giải quyết tình trạng MCBGTKS là quá trình lâu dài và phức tạp, đòi hỏi sự kiên trì và phối hợp đồng bộ của cả hệ thống chính trị. Để đạt được mục tiêu đến năm 2030 đưa tỷ số GTKS dưới 109 bé trai/100 bé gái sinh ra sống theo Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương, cần có sự chỉ đạo quyết liệt của lãnh đạo chính quyền, sự đầu tư nguồn lực của Nhà nước và sự vào cuộc mạnh mẽ của toàn xã hội.

Trước hết, cần đẩy mạnh truyền thông, thay đổi hành vi, đặc biệt hướng tới thanh niên, các cặp vợ chồng chuẩn bị kết hôn, người có uy tín trong cộng đồng. Có biện pháp lâu dài nhằm cân bằng sức ép tâm lý đối với những cặp vợ chồng chỉ sinh con gái, nâng cao vị thế trẻ gái, xây dựng các biện pháp khuyến khích vật chất - tinh thần cho các gia đình, cặp vợ chồng, cá nhân thực hiện tốt chính sách dân số, không bị ảnh hưởng bởi tư tưởng “trọng nam hơn nữ”; khuyến khích, hỗ trợ phụ nữ và trẻ em gái trong học tập, chăm sóc sức khỏe sinh sản, phát triển sản xuất. Song song đó, hoàn thiện hệ thống pháp luật và tăng cường kiểm tra, giám sát hoạt động y tế, nghiêm cấm việc tiết lộ giới tính thai nhi, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm. Nhà nước cần có chính sách khuyến khích và hỗ trợ các gia đình sinh con gái, nâng cao vị thế phụ nữ, đảm bảo an sinh xã hội để xóa bỏ tâm lý “phải có con trai mới nương tựa tuổi già”.

Cán bộ Trung tâm Y tế Hoằng Hóa nói chuyện chuyên đề về MCBGTKS cho người dân.

Bên cạnh đó, việc xây dựng đội ngũ cán bộ dân số và truyền thông có năng lực, nhiệt huyết, bám sát cơ sở là điều kiện tiên quyết để nâng cao hiệu quả. Mỗi hoạt động truyền thông, mỗi câu chuyện, mỗi tấm gương gia đình hạnh phúc dù chỉ có con gái – đều góp phần thay đổi nhận thức xã hội theo hướng tích cực.

Giải quyết tình trạng MCBGTKS không chỉ là nhiệm vụ của ngành dân số hay y tế, mà là trách nhiệm của toàn xã hội – từ chính quyền, đoàn thể, đến từng gia đình và cá nhân. Khi mỗi người dân hiểu rằng con trai hay con gái đều là món quà quý giá của cuộc sống; khi phụ nữ và trẻ em gái được trân trọng, được sống và cống hiến bình đẳng – đó chính là nền tảng vững chắc để xã hội phát triển hài hòa, bền vững.

Tô Hà

Nguồn Thanh Hóa : http://baothanhhoa.vn/he-luy-tu-tinh-trang-mat-can-bang-gioi-tinh-khi-sinh-266908.htm