Hết độc quyền GLP-1: Cánh cửa mở cho thuốc tiêm tiểu đường và giảm cân giá rẻ hơn

6 giờ trướcBài gốc

Thuốc trị tiểu đường Ozempic của hãng dược Novo Nordisk. Ảnh: REUTERS/TTXVN

Theo Chemical & Engineering News (C&EN), từ năm 2026, các công ty dược tại Ấn Độ, Trung Quốc và Brazil sẽ được phép tung ra các phiên bản “ăn theo” của loại thuốc đang mang về hàng chục tỷ USD mỗi năm cho Novo Nordisk.

Semaglutide là thế hệ cải tiến của liraglutide - một peptide mô phỏng hormone GLP-1 do Novo Nordisk phát triển từ giữa những năm 2000. Trong khi liraglutide yêu cầu tiêm hằng ngày, semaglutide chỉ cần tiêm mỗi tuần một lần và mang lại hiệu quả giảm cân vượt trội. Hoạt chất này đã được Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) phê duyệt cho bệnh tiểu đường type 2 vào năm 2017 (Ozempic) và giảm cân vào năm 2021 (Wegovy).

Doanh thu từ hai sản phẩm này đã giúp Novo Nordisk thu về khoảng 26 tỷ USD trong năm 2024. Tuy nhiên, theo C&EN, nguồn tiền khổng lồ này sẽ bắt đầu thu hẹp khi các bằng sáng chế của semaglutide hết hạn tại nhiều thị trường lớn, bao gồm Ấn Độ, Trung Quốc và Brazil từ tháng 3/2026.

Giá thuốc có thể giảm tới 80%

Trong khi Novo Nordisk đối mặt với thách thức bảo vệ thị phần, các hãng thuốc generic lại coi đây là “thời khắc vàng”. Nilaya Varma, đồng sáng lập công ty tư vấn Primus Partners, nhận định: “Hầu hết các công ty thuốc generic lớn đều coi semaglutide là một thị trường cực kỳ hấp dẫn và đang chuẩn bị tung sản phẩm ngay sau khi bằng sáng chế hết hạn. Trong một số trường hợp, giá thuốc có thể giảm tới 80%.”

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), một người được xem là béo phì khi có chỉ số BMI từ 30 kg/m² trở lên. Dữ liệu toàn cầu cho thấy hơn 1 tỷ người hiện nằm trong nhóm này, và tỷ lệ béo phì ở người trưởng thành đã tăng gấp đôi kể từ năm 1990.

Ông Aurelio Arias, Giám đốc tư vấn chiến lược của công ty dữ liệu y tế Iqvia, nhấn mạnh vai trò trung tâm của châu Á trong giai đoạn tới: “Gần một phần ba người trưởng thành béo phì trên thế giới sống tại các quốc gia nơi semaglutide sắp hết hạn bảo hộ. Riêng Ấn Độ và Trung Quốc đã chiếm khoảng một phần tư dân số người lớn béo phì toàn cầu”.

Cũng theo ông Arias, việc semaglutide dạng generic xuất hiện sẽ thay đổi căn bản cách các quốc gia này quản lý béo phì và tiểu đường.

Cuộc đua tại các thị trường lớn

Ở Trung Quốc, đã có ít nhất 17 loại thuốc semaglutide tiến tới giai đoạn thử nghiệm lâm sàng pha 3 hoặc xin cấp phép lưu hành. Tại Ấn Độ, ít nhất 10 công ty đã nộp hồ sơ xin phép thử nghiệm thuốc trên người.

Chiến lược thâm nhập thị trường của các doanh nghiệp khá đa dạng. “Một số công ty chỉ tập trung sản xuất peptide semaglutide làm nguyên liệu hoạt chất, trong khi các tên tuổi lớn hơn muốn kiểm soát toàn bộ chuỗi, từ sản xuất đến tiếp thị”, ông Arias cho biết.

Hãng dược Lupin (Ấn Độ) là một trong những cái tên đáng chú ý. Lãnh đạo công ty cho biết họ đang phát triển cả dạng tiêm và dạng viên uống semaglutide, dự kiến bán tại Ấn Độ và Nam Phi từ năm 2026. Giám đốc tài chính của Lupin, ông Ramesh Swaminathan, nói rằng riêng thị trường semaglutide tại Ấn Độ có thể đạt quy mô 1 tỷ USD mỗi năm.

Ngoài Lupin, nhiều công ty Ấn Độ khác như Dr. Reddy’s Laboratories, Alkem, Biocon và Sun Pharma cũng đang chuẩn bị tham gia. Trong đó, Dr. Reddy’s đã được cấp phép tiếp thị semaglutide generic.

Semaglutide và liraglutide đều là peptide gồm 31 axit amin, hoạt động bằng cách kích thích tuyến tụy tiết insulin và ức chế glucagon, từ đó kiểm soát đường huyết và giảm cảm giác đói.

Không chỉ các hãng sản xuất thuốc hoàn chỉnh, các nhà sản xuất nguyên liệu cũng được hưởng lợi. Bachem - công ty hàng đầu trong lĩnh vực peptide - đã công bố mở rộng năng lực sản xuất tại Thụy Sĩ để đáp ứng nhu cầu peptide quy mô lớn trong nhiều thập kỷ tới. Tại Trung Quốc, Shenzhen Readline Biotech cho biết đang ghi nhận nhu cầu rất lớn đối với từng thành phần của semaglutide cũng như toàn bộ phân tử.

Mỹ vẫn là ẩn số

Khác với Ấn Độ và Trung Quốc, bằng sáng chế semaglutide tại Mỹ còn hiệu lực tới năm 2032. Dù vậy, theo dữ liệu FDA, đã có ít nhất 13 công ty bày tỏ quan tâm tới việc tung semaglutide generic tại thị trường này trong tương lai. Cuộc cạnh tranh sẽ đặc biệt khốc liệt bởi hãng nộp đơn đầu tiên sẽ được độc quyền 180 ngày.

Tuy nhiên, giới phân tích cho rằng đến thời điểm đó, semaglutide có thể phải đối mặt với thế hệ thuốc mới. Công ty dược phẩm Eli Lilly hiện đã có tirzepatide (Mounjaro, Zepbound) với doanh thu gần 16 tỷ USD năm 2024, đồng thời đang phát triển orforglipron – thuốc GLP-1 dạng viên uống. Nhiều công ty công nghệ sinh học khác cũng theo đuổi thuốc giảm cân tác dụng dài hơn hoặc hạn chế mất khối cơ.

Dẫu vậy, ông Ashwani Verma, chuyên gia phân tích tại UBS, cho rằng semaglutide vẫn có lợi thế quen thuộc với người dùng: “Người bệnh đã quen với việc chỉ gặp tác dụng phụ trong vài giờ sau mũi tiêm mỗi tuần. Nếu phải uống thuốc hằng ngày và chịu tác dụng phụ liên tục, nhiều người có thể vẫn sẽ ưu tiên tiêm”.

Trước áp lực chính trị và cạnh tranh, Novo Nordisk và Eli Lilly đã chấp nhận giảm giá thuốc GLP-1 tại Mỹ, bao gồm cho nhóm tự chi trả và người hưởng bảo hiểm.

Rất khó dự báo thị trường trong tương lai sẽ ra sao, nhưng rõ ràng các loại thuốc điều trị tiểu đường và kiểm soát cân nặng này sẽ ngày càng phổ biến, dễ tiếp cận và phù hợp hơn với số đông.

Bảo Hân/Báo Tin tức và Dân tộc

Nguồn Tin Tức TTXVN : https://baotintuc.vn/the-gioi/het-doc-quyen-glp1-canh-cua-mo-cho-thuoc-tiem-tieu-duong-va-giam-can-gia-re-hon-20251210171349936.htm