Hết kẹt tiêu chuẩn lại kẹt phòng xét nghiệm - sầu riêng bao giờ hết... kẹt?

6 giờ trướcBài gốc

Trước việc gần 2.000 container sầu riêng Đắk Lắk bị ùn ứ không thể xuất khẩu để chờ kiểm định dư lượng hóa chất do các phòng kiểm nghiệm đồng loạt tạm dừng nhận mẫu vì bảo trì thiết bị trong những ngày vừa qua, được xem là lời cảnh báo về sự bị động và thiếu chuẩn bị trong công tác tổ chức, điều phối của ngành sầu riêng.

Ông Lê Anh Trung, Chủ tịch Hiệp hội sầu riêng tỉnh Đắk Lắk cho biết, ngay sau khi Hiệp kiến nghị, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã họp khẩn với các cơ quan liên quan, rà soát và chỉ đạo khắc phục tình trạng đình trệ ở các phòng xét nghiệm. Tính đến chiều 30/10, phần lớn các mẫu xét nghiệm tồn đọng đã được xử lý, nhiều phòng kiểm nghiệm hoạt động trở lại, tình hình dần ổn định.

Tuy nhiên, thiệt hại kinh tế vẫn rất đáng kể: có doanh nghiệp bị kẹt hàng chục container phải chuyển hướng tiêu thụ nội địa chỉ thu về được vài trăm triệu đồng mỗi xe, chịu lỗ lên tới hàng tỷ đồng.

Ngành sầu riêng liên tiếp vướng phải "ách tắc"

Nhìn lại quá trình, chuỗi giá trị sầu riêng Việt Nam liên tục vấp phải những “ách tắc”. Tháng 7/2024, nhiều lô hàng bị tạm dừng thông quan do sai sót trong mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói và các yêu cầu truy xuất nguồn gốc. Tháng 8 cùng năm, doanh nghiệp tiếp tục chịu áp lực lớn khi chi phí xét nghiệm tăng cao, thời gian trả kết quả kéo dài, khiến tiến độ giao hàng bị gián đoạn, hợp đồng bị ảnh hưởng. Cuối năm 2024, quy định mới về kiểm soát dư lượng thuốc bảo vệ thực vật và chất thúc chín được siết chặt, buộc doanh nghiệp phải thực hiện xét nghiệm lại toàn bộ lô hàng.

Theo ông Lê Anh Trung nguyên nhân sâu xa của tình trạng trên là do mô hình quản lý hiện nay vẫn dựa trên cách xử lý sự vụ, thiếu tính hệ thống và chưa hình thành cơ chế quản lý chuỗi khép kín.

Nếu mỗi năm ngành hàng lại vướng một “nút thắt” khác nhau, khi thì kẹt hàng, khi thì kẹt tiêu chuẩn, khi lại kẹt phòng xét nghiệm, hoặc một vài doanh nghiệp đi lệch chuẩn cũng có thể khiến toàn chuỗi bị ảnh hưởng… thì không thể coi đó là phát triển bền vững.

Do đó, muốn chấm dứt cảnh tránh lặp lại những sự cố tương tự, ngành sầu riêng cần phải chuyển sang mô hình quản lý và sản xuất theo chuỗi giá trị, trong đó doanh nghiệp đầu chuỗi đóng vai trò dẫn dắt, hợp tác xã là cầu nối tổ chức sản xuất, còn hộ dân thực hiện theo quy trình chuẩn. Sự đồng thuận và cam kết tuân thủ của tất cả các bên tham gia là điều kiện tiên quyết.

Việc này đòi hỏi hành lang pháp lý rõ ràng, các tiêu chuẩn và quy định cụ thể cho từng khâu trong chuỗi sản xuất, chế biến và xuất khẩu. Cùng với đó, hệ thống quản lý phải được vận hành đồng bộ từ cấp Trung ương đến địa phương.

Về mặt kỹ thuật, yếu tố công nghệ, đặc biệt là truy xuất nguồn gốc điện tử và cơ sở dữ liệu vùng trồng, cần được ứng dụng mạnh mẽ để đảm bảo tính minh bạch và khả năng kiểm soát rủi ro.

Ông Trung cũng nhấn mạnh, quy trình liên kết chuỗi hoàn toàn khả thi: doanh nghiệp đặt hàng theo tiêu chuẩn, nông dân sản xuất theo hướng dẫn, và các phòng kiểm nghiệm thực hiện giám sát định kỳ trước thu hoạch để xác định mức dư lượng và rủi ro. Cơ sở hạ tầng hiện nay đã đủ điều kiện để triển khai nếu có cơ chế phối hợp hiệu quả. Điều cốt lõi nằm ở sự thay đổi tư duy quản lý chuyển từ phản ứng bị động sang chủ động điều hành chuỗi.

Trong tháng 11/2025, tỉnh Đắk Lắk dự kiến tổng kết hoạt động của ngành sầu riêng trong năm và xây dựng kế hoạch cho giai đoạn tiếp theo, với trọng tâm là định hình lại chuỗi sản xuất và chuỗi quản lý chất lượng. Đây được xem là bước khởi đầu quan trọng để ngành sầu riêng Việt Nam thoát khỏi tình trạng “nước đến chân mới nhảy”, hướng tới một hệ thống vận hành chủ động, ổn định và bền vững hơn, đủ sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Vân Hồng/VOV.VN

Nguồn VOV : https://vov.vn/kinh-te/het-ket-tieu-chuan-lai-ket-phong-xet-nghiem-sau-rieng-bao-gio-het-ket-post1242334.vov