Hiệu quả từ các mô hình hỗ trợ cai nghiện thuốc lá

7 giờ trướcBài gốc

Hỗ trợ cai nghiện thuốc lá tại cộng đồng

Nghiện thuốc lá xuất hiện là hậu quả của các hiệu ứng thần kinh do chất gây nghiện nicotine gây ra. Nghiện thuốc lá thường là kết hợp của nghiện tâm lý, nghiện hành vi với nghiện thực thể - dược lý.

Ða số những người hút thuốc lá đều biết rằng, hút thuốc lá gây ra nhiều tác hại nghiêm trọng cho sức khỏe. Trên thực tế, có rất nhiều trường hợp đã từng và đang có ý định bỏ thuốc lá. Kết quả điều tra hút thuốc lá trong người trưởng thành (trên 15 tuổi) trong năm 2023 cho thấy, 2023, có tới 50,5% người hút thuốc có mong muốn bỏ thuốc - nghĩa là một nửa người hút đang chờ được hỗ trợ đúng cách. Tỷ lệ người hút thuốc từng được cán bộ y tế tư vấn bỏ thuốc đã tăng mạnh từ 40,5% năm 2015 lên 90% năm 2023, cho thấy tác động rõ rệt của các hoạt động tư vấn tại bệnh viện, đặc biệt là vai trò dẫn dắt của các đơn vị tuyến Trung ương như Bệnh viện Bạch Mai.

Từ năm 2015 đến nay, với sự hỗ trợ của Quỹ Phòng, chống tác hại thuốc lá (Bộ Y tế), Bệnh viện Bạch Mai đã phát triển thành trung tâm tư vấn và điều trị cai nghiện thuốc lá tuyến cuối, đồng thời giữ vai trò hướng dẫn chuyên môn cho các cơ sở y tế tuyến tỉnh, huyện trên toàn quốc. Từ kinh nghiệm của Bệnh viện Bạch Mai, mô hình tư vấn cai nghiện thuốc lá đang được mở rộng ra 10 bệnh viện lớn trên cả nước với tổng đài 1800.1224. Một số nơi còn thí điểm tích hợp phòng tư vấn cai nghiện với phòng quản lý bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), cách làm giúp kết nối trực tiếp điều trị bệnh lý và thay đổi hành vi hút thuốc.

Người bệnh được tư vấn cai nghiện thuốc lá tại bệnh viện trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh. Ảnh: BVCC

Một trong những giải pháp hiệu quả, thiết thực và phù hợp với điều kiện thực tế ở nước ta là các mô hình cai nghiện thuốc lá tại cộng đồng. Một trong những mô hình điển hình, được đánh giá cao thời gian qua là mô hình hỗ trợ cai nghiện thuốc lá tại cộng đồng dựa vào y tế cơ sở, triển khai thí điểm bởi Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá (Bộ Y tế) tại một số địa phương như Thái Bình, Hải Phòng, Quảng Trị, Khánh Hòa và TP. Hồ Chí Minh. Mô hình dựa trên nguyên tắc tiếp cận gần dân, thuận lợi, chi phí thấp và mang tính bền vững.

Theo đó, mô hình được triển khai tại các trạm y tế xã, phường, nơi người dân có thể dễ dàng tiếp cận mà không phải đi xa. Tại đây, cán bộ y tế được tập huấn chuyên sâu về kỹ năng tư vấn và hỗ trợ cai nghiện thuốc lá, bao gồm: tư vấn ngắn (5–10 phút) và tư vấn chuyên sâu (20–30 phút); sử dụng tài liệu truyền thông, phiếu đánh giá mức độ lệ thuộc nicotine; theo dõi, gọi điện nhắc nhở, động viên người cai nghiện; tư vấn kết hợp gia đình để tạo môi trường hỗ trợ tích cực.

Đồng thời, một số trạm y tế còn được cung cấp thuốc hỗ trợ cai nghiện (như Nicotine gum hoặc viên ngậm) trong trường hợp người nghiện có nhu cầu và được chỉ định.

Qua theo dõi kết quả từ các địa phương triển khai mô hình, nhiều tín hiệu tích cực đã được ghi nhận. Tại Thái Bình, sau 6 tháng triển khai, hơn 60% người hút thuốc được tư vấn tại trạm y tế, trong đó gần 30% người đã bỏ thuốc hoàn toàn hoặc giảm rõ rệt số điếu mỗi ngày. Tại Khánh Hòa, mô hình được thực hiện tại xã Diên Khánh, với kết quả 35 người bỏ thuốc thành công trong vòng 1 năm – một con số đáng khích lệ ở cấp cơ sở. Tại Quảng Trị, sự kết hợp giữa tuyên truyền cộng đồng và hỗ trợ tại trạm y tế giúp tăng 2 lần tỷ lệ người sẵn sàng cai thuốc so với trước khi triển khai.

Ngoài ra, mô hình còn giúp giảm tình trạng hút thuốc trong gia đình, nơi công cộng và nâng cao nhận thức cho người dân, đặc biệt là nhóm thanh niên và phụ nữ mang thai. Từ thực tiễn triển khai mô hình này cho thấy mô hình phát huy tính hiệu quả vì việc tiếp cận dễ dàng, chi phí thấp, người dân chỉ cần đến trạm y tế gần nhà, không mất chi phí tư vấn, không cần phải đến các cơ sở chuyên khoa lớn; cán bộ y tế cơ sở gần gũi và hiểu rõ người dân từ đó tạo được sự tin tưởng, thân thiện và dễ gắn bó lâu dài.

Chưa kể, tham gia mô hình, mỗi người hút thuốc được đánh giá mức độ lệ thuộc, nguyên nhân, hoàn cảnh hút thuốc để xây dựng kế hoạch cai phù hợp với từng người. Đồng thời phía gia đình, các cấp hội phụ nữ, tổ dân phố cùng tham gia giúp người cai nghiện không cảm thấy cô lập hay áp lực.

Trung tâm Chống độc (Bệnh viện Bạch Mai) điều trị cho bệnh nhân ngộ độc thuốc lá điện tử. Ảnh: BVCC

Giảm lượng thuốc lá một cách từ từ và tiến tới bỏ hẳn

Theo khuyến cáo của bác sĩ, không nên dừng hút thuốc một cách đột ngột, nên giảm lượng thuốc lá một cách từ từ và tiến tới bỏ hẳn. Như vậy, các cơn thèm thuốc cũng sẽ có thời gian giảm dần và tự điều chỉnh phù hợp với sức đề kháng của cơ thể.

Để cai thuốc lá được dứt điểm, thành công, ThS.BSCKII Vũ Thị Dịu, Phó trưởng Khoa Nội Hô hấp, Bệnh viện 19-8 khuyến cáo một số sản phẩm hỗ trợ cai thuốc lá, cụ thể người cai thuốc lá nên sử dụng miêng dán nicotine dán trực tiếp lên da mỗi ngày một lần và chỉ nên sử dụng vào ban ngày. Hoặc sử dụng viên ngậm nicotine, điều trị thường kéo dài khoảng 12 tuần. Sau 1-2h sẽ ngậm 1 viên trong 6 tuần đầu tiên, 2-4h/1 viên trong tuần thứ 7-9 và cứ sau 4-8h trong tuần thứ 10-12.

Người cai nghiện thuốc lá cũng có thể sử dụng thuốc xịt mũi nicotine (loại xịt này chỉ bán theo đơn), cung cấp nicotine vào máu một cách nhanh chóng bằng một lần xịt vào mỗi mũi với liều lượng một hoặc hai lần trong 1h. Hoặc thuốc hít nicotine (bán theo đơn), chất nicotine được giải phóng từ ống hít vào trong miệng. Người cai nghiện thuốc lá cũng có thể dùng kẹo cao su nicotine, nhai một miếng kẹo cao su sau 1-2h, nhưng không quá 24 miếng mỗi ngày.

Người cai thuốc lá có thể dùng các loại thuốc nicotine như Bupropion (Zyban) là loại thuốc duy nhất được Cơ quan Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) chấp thuận để hỗ trợ bỏ thuốc lá mà không có chứa nicotine. Bắt đầu sử dụng thuốc này trước từ 1-2 tuần tính từ ngày bắt đầu bỏ thuốc lá và sử dụng trong 7-12 tuần.

Người cai nghiện thuốc lá cũng nên duy trì thói quen sinh hoạt lành mạnh, thường xuyên luyện tập thể thao, không nên thức khuya, duy trì việc ngủ đủ giấc và ngủ đúng giờ.

Trong Chiến lược Quốc gia về phòng, chống tác hại thuốc lá đến năm 2030, Bộ Y tế có định hướng xây dựng, ban hành các quy định, quy chế lồng ghép hoạt động tư vấn cai nghiện thuốc lá vào các chương trình y tế quốc gia về các bệnh không lây nhiễm, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, các chương trình y tế, nâng cao sức khỏe cộng đồng và hoạt động chuyên môn của các cơ sở y tế trong toàn quốc, phát triển dịch vụ tư vấn cai nghiện thuốc lá.
Đồng thời, nghiên cứu, đề xuất, ban hành các quy định về sản xuất, nhập khẩu các sản phẩm hỗ trợ cai nghiện; nghiên cứu đề xuất việc chi trả cho các hoạt động điều trị, tư vấn cai nghiện thuốc lá từ Quỹ bảo hiểm y tế.

Minh Đức

Nguồn Đại Biểu Nhân Dân : https://daibieunhandan.vn/hieu-qua-tu-cac-mo-hinh-ho-tro-cai-nghien-thuoc-la-10389989.html