Hình dung TP Hồ Chí Minh đến năm 2050 thành siêu đô thị thông minh

2 giờ trướcBài gốc

Đô thị “quá tải” trước sức ép tương lai

TP Hồ Chí Minh từ lâu được xem là trung tâm kinh tế lớn nhất cả nước, đóng góp 1/4 GDP quốc gia và là nơi tập trung những động lực đổi mới. Đánh giá về vai trò này, Giáo sư Nguyễn Quang Trung, đồng lãnh đạo Trung tâm nghiên cứu Thành phố thông minh và bền vững châu Á-Thái Bình Dương – Đại học RMIT Việt Nam nhận định: “TP Hồ Chí Minh là đầu tàu đô thị thông minh của Việt Nam và có thể giữ vai trò trung tâm ở ASEAN trong tương lai”.

TP Hồ Chí Minh từ lâu được xem là trung tâm kinh tế lớn nhất cả nước.

Tuy nhiên, cùng với cơ hội vươn lên thành một đô thị hàng đầu khu vực, thành phố cũng đang phải đối diện với sức ép chồng chất từ đô thị hóa nhanh, biến đổi khí hậu và bài toán quản trị đô thị ngày càng phức tạp.

Thực tế cho thấy, quy mô dân số khoảng 14 triệu người và diện tích hơn 6.772 km² khiến TP Hồ Chí Minh phải gồng mình trong nhiều lĩnh vực. Từ tháng 7/2025, sau sắp xếp đơn vị hành chính, thành phố còn lại 168 phường, xã, nhưng mật độ dân cư ở nhiều khu vực nội thành vẫn cao gấp ba đến bốn lần chuẩn quy hoạch. Tốc độ tăng dân số cơ học mỗi năm hàng trăm nghìn người đang tạo áp lực lớn lên hạ tầng y tế, giáo dục, nhà ở và không gian công cộng.

Giao thông là điểm nghẽn kéo dài. Mặc dù tuyến metro số 1 (Bến Thành – Suối Tiên) đã chính thức vận hành cuối năm 2024, đánh dấu bước ngoặt trong phát triển giao thông công cộng, song hệ thống vẫn quá nhỏ bé so với nhu cầu di chuyển của hàng triệu người. Xe cá nhân tăng nhanh, ùn tắc triền miên, ước tính gây thất thoát hàng tỷ USD mỗi năm vì ô nhiễm và mất thời gian lao động.

Song thách thức lớn nhất có lẽ là môi trường và khí hậu. Theo CIMI 2025, TP Hồ Chí Minh chỉ xếp hạng 132/183 đô thị toàn cầu, trong đó quy hoạch (166), môi trường (162) và giao thông (130) đều ở mức thấp. Các kịch bản khí hậu dự báo đến năm 2050, 66% diện tích thành phố có nguy cơ ngập sâu nếu mực nước biển dâng kết hợp triều cường. Thực tế, nhiều phường ven như Nhà Bè, Bình Chánh, thành phố Thủ Đức đã quen với cảnh ngập cục bộ sau mưa lớn.

Một nghiên cứu mới công bố năm 2025 cho thấy đất nông nghiệp sẽ giảm xuống dưới 40% diện tích vào năm 2050, trong khi đất ở chiếm trên 50%. Không gian đô thị sẽ mở rộng mạnh về phía Đông, Tây Nam và Tây Bắc, những khu vực vốn đã chịu sức ép hạ tầng và môi trường.

Mặc dù tuyến metro số 1 (Bến Thành – Suối Tiên) đã vận hành song hệ thống vẫn quá nhỏ bé so với nhu cầu di chuyển của hàng triệu người dân.

Trong khi đó, các dự án trọng điểm như Saigon Sports City, Thủ Thiêm Eco Smart City cho thấy tiềm năng nhưng vẫn vướng mắc tài chính, pháp lý. Trung tâm giám sát đô thị, trung tâm chuyển đổi số đã hình thành, nhưng việc triển khai thiếu đồng bộ khiến tác động chưa lan tỏa mạnh mẽ. Niềm tin của người dân với khái niệm “thành phố thông minh” còn dè dặt, bởi họ chưa thấy rõ lợi ích trong đời sống hàng ngày.

Tất cả cho thấy, TP Hồ Chí Minh đang bước đi trên một ranh giới mong manh, vừa là đô thị năng động bậc nhất Việt Nam, vừa dễ tổn thương nếu không kịp thời có chiến lược quy hoạch toàn diện, quản trị hiệu quả và khả năng thích ứng bền vững.

Đô thị nén dựa vào dữ liệu và lấy con người làm trung tâm

Trong chiến lược dài hạn, TP Hồ Chí Minh hướng tới trở thành trung tâm tài chính, công nghệ và đổi mới sáng tạo, có sức ảnh hưởng lớn trong khu vực. Việc hợp nhất với Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu sẽ hình thành một đại đô thị thuộc nhóm lớn nhất Đông Nam Á.

Đến 2035, Thành phố đặt mục tiêu hoàn thành khoảng 355 km đường sắt đô thị, kết nối trung tâm với các đô thị vệ tinh. Quy hoạch theo mô hình TOD (Transit-Oriented Development) sẽ tái cấu trúc không gian đô thị theo hướng nén, mật độ cao, thân thiện với người đi bộ và phân khu chức năng rõ ràng. Hạ tầng kỹ thuật đi cùng hạ tầng xã hội, để người dân không chỉ thuận tiện di chuyển mà còn có môi trường sống chất lượng.

Trong chiến lược dài hạn, TP Hồ Chí Minh hướng tới trở thành trung tâm tài chính, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Đầu tư công nghệ cũng tăng tốc. Thành phố sẽ mở rộng phủ sóng 5G, ứng dụng AI trong giao thông, triển khai dữ liệu mở phục vụ quản trị và dịch vụ công. Theo Chiến lược Chính phủ số, Việt Nam đặt mục tiêu vào top 30 chính phủ điện tử toàn cầu vào năm 2030, trong đó TP Hồ Chí Minh tiên phong về dịch vụ số, đào tạo nhân lực và quản trị dữ liệu.

Trên hành trình vươn tầm khu vực, TP Hồ Chí Minh học hỏi từ các hình mẫu như Singapore, Seoul và Thâm Quyến – nơi công nghệ gắn liền với nhu cầu của người dân. Giáo sư Nguyễn Quang Trung nhấn mạnh: “Tương lai không nằm ở việc chạy theo công nghệ hay áp đặt tùy tiện, mà ở việc đồng kiến tạo nên những đô thị phục vụ hiệu quả và công bằng cho tất cả mọi người”.

Để đạt mục tiêu, Giáo sư Nguyễn Quang Trung cho rằng, Thành phố cần hành động quyết liệt trong thập kỷ tới, ưu tiên giao thông công cộng, nền tảng số và nhân lực số. Nhưng hạ tầng thôi chưa đủ, chuyển đổi thực sự đòi hỏi đổi mới mạnh mẽ hơn trong tư duy lãnh đạo, tư duy thiết kế và thu hút nhân tài.

Tính bao trùm được đặt ra ngay từ đầu. TP Hồ Chí Minh có thể học hỏi Barcelona và Seoul để thí điểm mô hình “đồng kiến tạo”, mở rộng nền tảng số như UDI Maps và My Parking ra vùng ngoại thành. Khi kỹ năng số trong lực lượng lao động Việt Nam còn phân bố chưa đồng đều, phổ cập năng lực số là điều kiện tiên quyết để bảo đảm công bằng trong tiếp cận tương lai số.

Chuyển đổi đô thị là cơ hội để TP Hồ Chí Minh tái định hình như một siêu đô thị của châu Á.

Về chính sách, thành phố cần thúc đẩy hợp tác công - tư để thu hút nguồn lực phát triển hạ tầng đô thị, với cơ chế như sandbox công nghệ, quỹ đổi mới và thủ tục tinh gọn. Hợp tác quốc tế từ JICA, Mạng lưới Thành phố thông minh ASEAN đến UN-Habitat – sẽ tạo thêm động lực. Các đơn vị nghiên cứu như RMIT có thể hỗ trợ bằng phòng lab số, đối thoại chính sách và đào tạo, giúp thử nghiệm sáng kiến và nhân rộng mô hình hiệu quả.

Theo Giáo sư Trung, chuyển đổi đô thị là cơ hội để TP Hồ Chí Minh tái định hình như một siêu đô thị của châu Á: “Thành phố tương lai không chỉ mở rộng về quy mô mà còn sâu sắc hơn về ý nghĩa, nơi công nhân và doanh nhân công nghệ sống cạnh nhau, không gian công cộng thúc đẩy kết nối và người trẻ cảm thấy mình thuộc về không chỉ với nền kinh tế, mà với chính câu chuyện của thành phố của họ”.

Bài và ảnh: Hải Yên/Báo Tin tức và Dân tộc

Nguồn Tin Tức TTXVN : https://baotintuc.vn/tp-ho-chi-minh/hinh-dung-tp-ho-chi-minh-den-nam-2050-thanh-sieu-do-thi-thong-minh-20250918191609770.htm