Đây là cơ sở quan trọng nhằm phát huy hiệu quả các giá trị văn hóa - sinh thái của di tích, hướng tới mục tiêu xây dựng Hồ Ba Bể trở thành Khu du lịch quốc gia trước năm 2030 và là trung tâm du lịch trọng điểm của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.
Quy hoạch đặt ra mục tiêu nhận diện đầy đủ các giá trị nổi bật của di tích, đồng thời định hướng sử dụng đất cho các khu vực di tích, dân cư và bảo vệ môi trường sinh thái. Đồng thời, quy hoạch tổ chức không gian và hệ thống hạ tầng phải phù hợp với các giai đoạn bảo tồn và phát triển, đảm bảo phát huy giá trị di sản một cách bền vững.
Một trong những định hướng trọng tâm là phát triển Hồ Ba Bể thành điểm đến du lịch đặc sắc mang tầm quốc gia, gắn kết với mạng lưới các khu, điểm du lịch trong vùng núi phía Bắc. Qua đó, hình thành tuyến liên kết du lịch - di sản liên vùng, nâng cao giá trị văn hóa, kinh tế và tạo thương hiệu du lịch đặc thù cho địa phương.
Quy hoạch bao gồm các nội dung chính: phân vùng chức năng; tổ chức không gian kiến trúc - cảnh quan; bảo tồn và phát huy giá trị di tích; bảo tồn văn hóa phi vật thể; phát triển du lịch gắn với di sản; quy hoạch hạ tầng kỹ thuật...
Trong đó, không gian kiến trúc - cảnh quan của khu vực quy hoạch sẽ được tổ chức xung quanh Hồ Ba Bể, với 4 phân vùng chức năng chính gồm không gian phía Bắc: Khai thác cảnh quan sông nước, thác, hang động và văn hóa bản địa; đồng thời kết nối với khu vực Na Hang (Tuyên Quang) dọc theo sông Năng;
Không gian phía Nam: Là cửa ngõ phía Nam của khu di tích, định hướng phát triển không gian văn hóa, sinh thái và dịch vụ du lịch dọc theo sông Lèng;
Không gian phía Đông: Là cửa ngõ đón tiếp, điều hành du lịch; tập trung khai thác các sản phẩm du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng và giáo dục môi trường gắn với Vườn quốc gia Ba Bể;
Không gian phía Tây: Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của cộng đồng người Mông; kết hợp với phát triển du lịch nghỉ dưỡng, giải trí và sinh thái.
Các không gian này sẽ được kết nối bởi các trục giao thông chính gồm trục sinh thái tự nhiên Hồ Ba Bể, Quốc lộ 3C (tuyến đường 254 hiện tại), tuyến Khang Ninh - Na Hang và tuyến Nam Mẫu - Quảng Khê.
Quy hoạch xác định 19 phân khu chức năng, lồng ghép với các định hướng quy hoạch xây dựng nhằm triển khai hiệu quả các dự án thành phần.
Về định hướng phát triển du lịch, khách nội địa sẽ là thị trường trọng tâm, đồng thời tăng dần tỷ trọng khách quốc tế. Đặc biệt chú trọng đến các phân khúc khách du lịch có khả năng chi trả cao và có ý thức gìn giữ môi trường và di sản.
Các sản phẩm du lịch đặc thù sẽ được phát triển trên cơ sở khai thác những giá trị nổi bật về cảnh quan, địa chất và văn hóa như: Thung lũng đá thạch nhũ (Động Hua Mạ, sông Lèng), làng nhà sàn truyền thống Pác Ngòi, vùng đất ngập nước Cốc Tộc, rừng cao nguyên Khau Qua, hệ thống sông nước sông Năng và thác Đầu Đẳng. Đồng thời, phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc Tày, Mông, Dao, Nùng.
Các loại hình du lịch chủ đạo bao gồm: du lịch sinh thái, du lịch nghỉ dưỡng và du lịch văn hóa - tín ngưỡng.
HB