Điện Biên giàu tiềm năng du lịch lịch sử, văn hóa, gắn với chiến thắng Điện Biên Phủ. Những địa danh nổi tiếng như: Đồi A1, hầm Đờ-cát, Tượng đài Chiến thắng, Bảo tàng Chiến thắng Điện Biên Phủ hay Sở Chỉ huy chiến dịch Điện Biên Phủ tại Mường Phăng thu hút hàng trăm nghìn lượt khách mỗi năm. Cùng sự phát triển ấy, việc đưa vào vận hành, khai thác mạng lưới xe buýt nội tỉnh, kết nối các điểm di tích với trung tâm thành phố và khu dân cư không chỉ phát huy giá trị di sản mà còn tạo thuận lợi cho du khách, người dân.
Hầu hết các điểm đón, trả khách xe buýt đều vắng người.
Thực tế cho thấy, hoạt động xe buýt trên địa bàn còn hạn chế. Hiện toàn tỉnh đã công bố 6 tuyến xe buýt, nhưng chỉ 1 tuyến Điện Biên Phủ - Mường Ảng (cũ) đang hoạt động với 12 chuyến/ngày, trung bình mỗi năm khoảng 2.180 chuyến, giá vé 35.000 đồng/lượt. Sở Xây dựng đang hoàn thiện thủ tục đưa thêm 2 tuyến mới vào khai thác với tần suất 16 chuyến/ngày, dự kiến vận chuyển 8.000 lượt khách/tháng, trong đó khoảng 15% đối tượng ưu tiên.
Theo ông Nguyễn Đức Long, Giám đốc Công ty Cổ phần Du lịch Xuân Long, mỗi ngày công ty duy trì 12 chuyến xe tuyến trung tâm TP. Điện Biên Phủ - Mường Ảng (cũ) và ngược lại. Tuy nhiên, hiệu quả hoạt động rất thấp, nhiều chuyến xe trong tình trạng trống khách, gây lãng phí chi phí vận hành. Riêng năm 2024, tổng lượng khách chỉ đạt khoảng 8.200 lượt, mang lại doanh thu 180 triệu đồng. Doanh thu ít không đủ bù chi phí, song vì đã lỡ đầu tư nên công ty phải gắng gượng duy trì tuyến.
So với các loại hình vận tải khách khác, vận tải hành khách công cộng bằng xe buýt nguồn vốn đầu tư ban đầu lớn (trung bình mỗi phương tiện đầu tư mới chi phí khoảng 1,5 tỷ đồng). Trong khi đó, thời gian thu hồi vốn kéo dài, nhu cầu sử dụng dịch vụ chưa cao, nên chưa hấp dẫn nhà đầu tư. Vấn đề tiếp cận đất đai xây dựng hạ tầng phục vụ hoạt động xe buýt; việc tiếp cận nguồn vốn mở rộng quy mô, năng lực hoạt động, đầu tư phương tiện nâng cao chất lượng dịch vụ gặp nhiều khó khăn; hiện đơn vị phải tự chi trả 100% chi phí mua xe. Chính điều này tạo ra tâm lý e ngại, khiến nhiều doanh nghiệp vận tải chưa mạnh dạn đăng ký tham gia khai thác vận tải khách bằng xe buýt.
Để phát triển vận tải hành khách công cộng bằng xe buýt và từng bước thay đổi thói quen đi lại của người dân, du khách, rất cần những cơ chế, chính sách ưu đãi phù hợp. Trước hết là chính sách hỗ trợ đầu tư phương tiện, xây dựng hạ tầng phục vụ hoạt động xe buýt, đồng thời có chính sách trợ giá vé để khuyến khích người dân, đặc biệt là công nhân lao động và người có thu nhập thấp, lựa chọn xe buýt làm phương tiện đi lại. Song song với đó, cần khuyến khích doanh nghiệp trong và ngoài tỉnh tham gia đầu tư mua mới phương tiện, phát triển hạ tầng và duy trì bền vững dịch vụ vận tải công cộng.
Theo Sở Xây dựng, hiện nay UBND tỉnh đang xem xét trình HĐND tỉnh ban hành nghị quyết quy định chính sách hỗ trợ lãi suất vay vốn tại các tổ chức tín dụng đối với các dự án đầu tư phương tiện xe buýt, đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng phục vụ vận tải hành khách công cộng bằng xe buýt; hỗ trợ miễn, giảm giá vé cho người sử dụng dịch vụ vận tải hành khách công cộng bằng xe buýt trên địa bàn tỉnh. Qua đó, khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư đổi mới phương tiện, chất lượng dịch vụ và thu hút ngày càng lớn người dân tham gia di chuyển bằng xe buýt, góp phần tiết kiệm chi phí đi lại của người dân, giảm phương tiện cá nhân, bảo đảm trật tự an toàn giao thông và bảo vệ môi trường.
Dự kiến, chính sách quy định tổng số vốn vay hỗ trợ lãi suất được tính theo dư nợ vay thực tế của chủ dự án tại các tổ chức tín dụng nhưng tối đa không quá 50% tổng mức đầu tư dự án được phê duyệt. Đối với dự án đầu tư mua mới phương tiện xe buýt sử dụng điện, năng lượng xanh sẽ được hỗ trợ 70% lãi suất; dự án mua mới phương tiện xe buýt còn lại được hỗ trợ 50% lãi suất; dự án đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng giao thông phục vụ vận tải hành khách công cộng bằng xe buýt cũng được hỗ trợ 50% lãi suất. Thời gian hỗ trợ lãi suất căn cứ theo thời gian vay vốn thực tế của từng khoản vay nhưng tối đa không quá 60 tháng, tính từ thời điểm giải ngân lần đầu của khoản vay đầu tiên.
Xe buýt chủ yếu chở hàng hóa.
Chính sách miễn, giảm giá vé cho người sử dụng dịch vụ vận tải hành khách công cộng bằng xe buýt cũng được đề xuất. Đối tượng được miễn giá vé gồm: Trẻ em dưới 6 tuổi, Bà mẹ Việt Nam anh hùng, thương bệnh binh, Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân, Anh hùng Lao động, người hoạt động kháng chiến bị nhiễm chất độc hóa học, người khuyết tật nặng và đặc biệt nặng. Các đối tượng được giảm 50% giá vé khi sử dụng dịch vụ theo hình thức vé tháng gồm: Người khuyết tật nhẹ, học sinh, sinh viên và người cao tuổi theo Luật Người cao tuổi. Ngoài ra, công dân Việt Nam đang sinh sống, làm việc trên địa bàn tỉnh khi mua vé tháng sẽ được giảm 30% giá vé.
Ông Phạm Trọng Tài, Phó Giám đốc Sở Xây dựng cho biết: Chính sách hỗ trợ phát triển vận tải hành khách công cộng bằng xe buýt trên địa bàn tỉnh được đánh giá có nhiều tác động tích cực. Cơ chế hỗ trợ giúp tổ chức, điều hành hoạt động vận tải hành khách khoa học, nâng cao năng lực quản lý, phù hợp với định hướng phát triển đô thị bền vững và lộ trình chuyển đổi phương tiện sử dụng năng lượng hóa thạch sang năng lượng xanh. Đối với nhà đầu tư, khuyến khích sự tham gia của khu vực tư nhân, tạo môi trường cạnh tranh, thúc đẩy doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư phương tiện mới, nâng cao chất lượng dịch vụ với chi phí hợp lý. Về phía xã hội, không chỉ giúp người dân tiết kiệm chi phí đi lại, đặc biệt là người thu nhập thấp, học sinh, sinh viên, mà còn góp phần hạn chế khí thải, bảo vệ môi trường sống và tạo điều kiện thuận lợi cho người dân, nhất là người già, người tàn tật, người nghèo tiếp cận dịch vụ đi lại an toàn và tiện ích.
Việc phát triển vận tải hành khách công cộng bằng xe buýt không chỉ là yêu cầu tất yếu nhằm giảm tải phương tiện cá nhân, bảo đảm an toàn giao thông và bảo vệ môi trường, mà còn là giải pháp quan trọng để nâng cao chất lượng cuộc sống, thúc đẩy phát triển du lịch, kinh tế - xã hội địa phương. Khi cơ chế hỗ trợ được ban hành và triển khai hiệu quả, cùng với sự tham gia của doanh nghiệp và đồng thuận của người dân, Điện Biên sẽ dần hình thành mạng lưới xe buýt hiện đại, tiện lợi và bền vững, trở thành phương thức đi lại quen thuộc, thân thiện, đóng góp tích cực vào tiến trình phát triển đô thị văn minh.
Quốc Huy