Hóa đơn đầu vào 'mắc kẹt', hộ kinh doanh lo bị truy thu khi bỏ thuế khoán

6 giờ trướcBài gốc

Hộ kinh doanh loay hoay với hóa đơn đầu vào trước “giờ G”

Từ 1/1/2026, hình thức thuế khoán sẽ chính thức chấm dứt, thay thế bằng cơ chế kê khai thuế theo doanh thu và quy mô hoạt động. Sự thay đổi này được kỳ vọng giúp quản lý thuế minh bạch hơn, tạo môi trường cạnh tranh công bằng giữa hộ kinh doanh và doanh nghiệp. Tuy nhiên, đây cũng là bước chuyển lớn, đòi hỏi sự chuẩn bị đồng bộ từ cả cơ quan thuế lẫn hàng triệu hộ kinh doanh (HKD) trên toàn quốc.

Theo cơ quan Thuế, đối với hộ kinh doanh, việc yêu cầu và lưu giữ hóa đơn đầu vào không chỉ là tuân thủ quy định mà còn là biện pháp tự bảo vệ trong quá trình quản lý tài chính và kê khai thuế. Việc hộ kinh doanh không lấy hóa đơn đầu vào có thể bị xem là bán hàng không rõ nguồn gốc, bị truy thu, xử phạt, thậm chí nghi ngờ trốn thuế. Những hộ kinh doanh không lấy hóa đơn khi mua hàng có thể phải đối mặt với nhiều rủi ro về pháp lý và tài chính; khó chứng minh nguồn gốc hợp pháp của hàng hóa; không được ghi nhận chi phí hợp lệ, nên không thể kê khai giảm trừ, tính đúng lợi nhuận thực tế...

Hóa đơn đầu vào là một trong những nỗi lo hàng đầu đối với các hộ kinh doanh khi chuyển sang kê khai đóng thuế

Cơ quan thuế đã rõ quan điểm nhưng với các hộ kinh doanh, kê khai hóa đơn đầu vào không chỉ là nỗi lo của tiểu thương, ngay cả người kinh doanh quy mô lớn, giá trị cao cũng chung băn khoăn.

Bà Lê Thị Thúy, hộ kinh doanh cơm bình dân tại phường Hai Bà Trưng, TP. Hà Nội cho biết, nguyên liệu của cửa hàng bà chủ yếu nhập từ các chợ đầu mối và chợ dân sinh nên không có hóa đơn đầu vào.

“Tôi muốn xin hóa đơn đầu vào để chấp hành đúng quy định, nhưng chỉ những cửa hàng lớn họ có hóa đơn, còn lại đa số không xuất hóa đơn nên tôi cũng không biết phải làm thế nào. Giờ chả lẽ ra chợ mua tỏi, ớt, rau củ quả rồi bắt mấy bà bán hàng khai họ tên và số căn cước?”, bà Thúy băn khoăn.

Tương tự, anh Trương Văn Trung, kinh doanh ô tô cũ trên đường Nguyễn Xiển, TP. Hà Nội cho biết, theo dự kiến phân loại hộ kinh doanh để quản lý thuế từ năm 2026, hộ kinh doanh của anh thuộc nhóm 3, doanh thu 3-50 tỷ đồng/năm. Anh gặp vấn đề khi kê khai thuế, là không có hóa đơn đầu vào khi mua xe cũ từ cá nhân.

Không nhất thiết cái gì cũng phải có hóa đơn

Liên quan tới những băn khoăn về hóa đơn đầu vào của hộ kinh doanh, ông Nguyễn Tiến Minh, Phó trưởng Thuế TP. Hà Nội cho biết, hóa đơn chứng từ đầu vào đối với cơ quan thuế không phải là cơ sở để tính doanh thu đối với các hộ kinh doanh có quy mô nhỏ. Việc sử dụng hóa đơn chứng từ để tính thuế áp dụng với các hộ kinh doanh có doanh thu từ 3 tỷ đồng/năm trở lên, khi đó hóa đơn chứng từ sẽ là cơ sở hạch toán xác định chi phí.

“Tuy nhiên, tất cả các hộ kinh doanh, kể cả cá nhân, vẫn cần có hóa đơn chứng từ. Ví dụ, những người kinh doanh giò, bánh phở hay các sản phẩm tương tự, sau này cơ quan thuế có thể truy xuất thông tin người bán thông qua chứng từ. Ít nhất, các hộ kinh doanh phải lưu giữ chứng từ”, ông Minh nói.

Với trường hợp mua hàng hóa, như xe qua sử dụng từ người tiêu dùng, lãnh đạo Thuế TP. Hà Nội cho biết, không nhất thiết cái gì cũng phải có hóa đơn.

“Khi mua tài sản của cá nhân, chúng ta lập chứng từ theo quy định, thanh toán không dùng tiền mặt. Trong trường hợp bạn đã có doanh nghiệp, mua xe từ công ty có xuất hóa đơn, kê khai đầu vào như bình thường. Khi mua từ cá nhân, khoản chi này không được khấu trừ thuế giá trị gia tăng, nhưng vẫn được tính vào chi phí hợp lý. Ví dụ, nếu mua chiếc xe 1 tỷ đồng, sau đó bán 1,1 tỷ đồng, phần chênh lệch là lợi nhuận để tính thuế”, ông Nguyễn Tiến Minh thông tin.

Hộ kinh doanh cần lưu ý gì để thoát rủi ro thuế?

Dưới góc độ của chuyên gia tư vấn thuế, ông Lê Văn Tuấn, Giám đốc Công ty TNHH Kế toán Thuế Keytas cho biết thêm, nguồn gốc hàng hóa của hộ kinh doanh được xác định qua 2 nguồn.

Thứ nhất, mua hàng hóa của những người có đăng ký kinh doanh, ví dụ như mua hàng hóa từ doanh nghiệp, hay hộ kinh doanh khác. Trường hợp này phải lấy hóa đơn, chính xác hơn là hóa đơn điện tử. Nhà cung cấp trong trường hợp này là những người kinh doanh đã được đăng ký thuế và đăng ký sử dụng hóa đơn điện tử. Do đó, người bán chắc chắn xuất được hóa đơn cho người mua khi người mua yêu cầu.

Ông Lê Văn Tuấn, Giám đốc Công ty TNHH Kế toán Thuế Keytas

“Trên thực tế, doanh nghiệp thường xuất hóa đơn cho người mua ngay khi người mua yêu cầu. Tuy nhiên, khi người bán là hộ kinh doanh, đôi khi họ từ chối việc xuất hóa đơn đầu ra. Chủ yếu do hộ kinh doanh không muốn kê khai tăng doanh thu đóng thuế. Do đó, trường hợp hộ kinh doanh mua hàng hóa của hộ kinh doanh khác, cần hiểu rằng, hộ kinh doanh có đủ điều kiện để xuất hóa đơn khi bán ra”, ông Tuấn cho biết.

Ông Tuấn nhấn mạnh, hộ kinh doanh mua hàng hóa cần thấy được lợi ích của việc có hóa đơn để có động lực yêu cầu nhà cung cấp lập hóa đơn. Theo đó, đối với thuế thu nhập cá nhân của hộ kinh doanh, khi có hóa đơn, hộ kinh doanh sẽ được tính vào chi phí của hộ kinh doanh. Điều này giúp giảm lợi nhuận phải thực hiện nghĩa vụ thuế, và theo thuế suất 17% của hộ kinh doanh nhóm 3, thì hộ kinh doanh sẽ giảm được tiền thuế thu nhập cá nhân phải đóng tương ứng là 17%.

“Việc không có hóa đơn đầu vào, đồng nghĩa với việc hộ kinh doanh không được tính vào chi phí, và cũng đồng nghĩa với việc hộ kinh doanh phải nộp thuế trên toàn bộ doanh thu bán ra. Điều này không có lợi cho hộ kinh doanh”, ông Lê Văn Tuấn nêu rõ.

Còn đối với trường hợp mua hàng hóa của những người không kinh doanh, ví dụ: mua các sản phẩm nông, lâm, thủy, hải sản do người dân không đăng ký kinh doanh như nông dân, ngư dân tự nuôi, tự trồng, tự khai thác… bán ra đều không chịu thuế và không phải xuất hóa đơn thì hiển nhiên, hộ kinh doanh cũng không lấy được hóa đơn đầu vào.

“Khi hộ kinh doanh mua hàng hóa của nhóm đối tượng này để buôn bán lại, hay làm nguyên liệu đầu vào, hộ kinh doanh sẽ được phép lập bảng kê thu mua thay thế cho hóa đơn điện tử để chứng minh nguồn gốc hàng hóa và được tính chi phí của hộ kinh doanh. Bảng kê cần ghi rõ thông tin người bán như: họ và tên, số căn cước công dân, số điện thoại, địa chỉ; hay thông tin liên quan đến hàng hóa như tên, số lượng và giá trị hàng hóa”, ông Lê Văn Tuấn lưu ý.

Cẩm Tú/VOV.VN

Nguồn VOV : https://vov.vn/kinh-te/hoa-don-dau-vao-mac-ket-ho-kinh-doanh-lo-bi-truy-thu-khi-bo-thue-khoan-post1247228.vov