Hoàn thiện thể chế đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên vươn mình

19 phút trướcBài gốc

Ngày 22/11, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã tổ chức Diễn đàn xây dựng pháp luật lần thứ nhất “Hoàn thiện thể chế, pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới”. Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn - Trưởng Ban Tổ chức Diễn đàn chủ trì và phát biểu khai mạc.

Tham dự Diễn đàn có: Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Đỗ Văn Chiến; các Ủy viên Trung ương Đảng: Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định - Phó Trưởng Ban Tổ chức Diễn đàn, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải, Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh, Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh, Phó Thủ tướng Chính phủ Hồ Quốc Dũng...

Diễn đàn xây dựng pháp luật lần thứ nhất “Hoàn thiện thể chế, pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới”. Ảnh: Quochoi.vn

Hoàn thiện thể chế, tạo “đột phá của đột phá”

Phát biểu khai mạc Diễn đàn, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh, xây dựng pháp luật luôn là nhiệm vụ trọng tâm, xuyên suốt của Quốc hội. Qua gần 80 năm từ ngày tổng tuyển cử đầu tiên, công tác xây dựng pháp luật của Quốc hội đã đạt được nhiều kết quả tốt đẹp, nổi bật, hệ thống pháp luật ngày càng đầy đủ, đồng bộ, đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước. Lần đầu tiên Diễn đàn được tổ chức gắn với tổng kết nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV, tạo cơ hội đánh giá khách quan, toàn diện hoạt động lập pháp, đồng thời đề ra giải pháp hoàn thiện thể chế trong giai đoạn mới.

Theo Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, nhiệm kỳ khóa XV ghi dấu nhiều đổi mới nổi bật, thể hiện vai trò “đi trước một bước về thể chế”. Quốc hội đã sửa đổi, bổ sung Hiến pháp năm 2013 với tỷ lệ 100% đại biểu có mặt tán thành, thể hiện sự đồng thuận cao trong thể chế hóa chủ trương của Đảng về sắp xếp tổ chức bộ máy tinh gọn, hiệu quả.

Lần đầu tiên Quốc hội xây dựng và trình Bộ Chính trị Định hướng Chương trình xây dựng pháp luật cả nhiệm kỳ; kịp thời sửa đổi Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật; ban hành Nghị quyết 197 về đổi mới quy trình xây dựng, thi hành pháp luật. Cùng với đó, Quốc hội đã thông qua số lượng lớn các luật, nghị quyết, tạo hành lang pháp lý thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng, an ninh, đối ngoại, phòng chống tham nhũng, lãng phí.

Đặc biệt, tại bốn kỳ họp cuối nhiệm kỳ, tư duy xây dựng pháp luật được đổi mới mạnh mẽ; nhiều quy định được thiết kế theo hướng giao quyền chủ động cho Chính phủ, đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, phân cấp, phân quyền. Quốc hội cũng ứng dụng khoa học công nghệ, trí tuệ nhân tạo vào quy trình lập pháp; phản ứng linh hoạt trước các tình huống mới như phòng, chống dịch Covid-19 hay cho phép ban hành quy định khác luật trong những trường hợp đặc biệt.

Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn - Trưởng Ban Tổ chức Diễn đàn chủ trì và phát biểu khai mạc. Ảnh: Quochoi.vn

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nêu rõ, cùng với những kết quả quan trọng, công tác lập pháp vẫn còn những hạn chế: một số quy định chưa theo kịp yêu cầu thực tiễn; khả năng dự báo chưa cao; một số chính sách chậm đi vào cuộc sống, còn nợ văn bản hướng dẫn; phân cấp, phân quyền có nơi chưa thông suốt; một số điểm nghẽn pháp lý về đất đai, thị trường vốn, lao động có kỹ năng… chưa được xử lý dứt điểm.

Nhấn mạnh yêu cầu nâng cao chất lượng phối hợp giữa cơ quan trình và cơ quan thẩm tra, Chủ tịch Quốc hội cho rằng việc chuẩn bị hồ sơ dự án luật từ sớm, từ xa sẽ góp phần nâng cao chất lượng lập pháp. Đồng thời, khi luật đã ban hành, cần sớm xây dựng nghị định, thông tư và quán triệt đầy đủ tới cán bộ, Nhân dân để bảo đảm mỗi người dân, mỗi cơ quan sống và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật.

Hướng tới nhiệm vụ thời gian tới, Chủ tịch Quốc hội đề nghị các đại biểu tập trung thảo luận, làm rõ thành tựu, chỉ ra hạn chế và đề xuất giải pháp nhằm thực hiện hiệu quả các yêu cầu mà dự thảo Văn kiện Đại hội XIV của Đảng nêu ra: hoàn thiện đồng bộ thể chế phát triển nhanh và bền vững; đưa pháp luật trở thành động lực phát triển; coi xây dựng pháp luật là “đột phá của đột phá”.

Trong đó, trọng tâm là thực hiện Nghị quyết 66 của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật; tuân thủ nghiêm quy trình lập pháp; phòng, chống tiêu cực, lợi ích nhóm; tăng cường phối hợp giữa các cơ quan trong hệ thống chính trị; bảo đảm mọi đạo luật đều xuất phát từ lợi ích quốc gia và nguyện vọng chính đáng của Nhân dân. Đồng thời, tiếp tục rà soát, khắc phục những điểm nghẽn của pháp luật, tạo nền tảng pháp lý cho chuyển đổi số, ứng dụng khoa học công nghệ và trí tuệ nhân tạo.

Các đại biểu tham dự Diễn đàn. Ảnh: Quochoi.vn

Chủ tịch Quốc hội tin tưởng Diễn đàn sẽ thu hút nhiều ý kiến tâm huyết, trí tuệ, góp phần thiết thực nâng cao chất lượng xây dựng pháp luật và hoàn thiện thể chế.

Yêu cầu đổi mới tư duy lập pháp, hoàn thiện thể chế đồng bộ

Tại Diễn đàn, Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng nhấn mạnh, trong bối cảnh đất nước bước vào giai đoạn phát triển mới, yêu cầu hoàn thiện thể chế - pháp luật đồng bộ, hiện đại là vô cùng cấp thiết. Nghị quyết 66-NQ/TW coi công tác xây dựng và thi hành pháp luật là “đột phá của đột phá”, đòi hỏi phải đổi mới tư duy lập pháp theo hướng chủ động, kiến tạo và dẫn dắt sự phát triển.

Theo đó, lập pháp phải chuyển từ tư duy “tiền kiểm” sang chủ động mở không gian cho đổi mới sáng tạo, cho phép thử nghiệm có kiểm soát. Việc luật hóa cơ chế sandbox cần được thúc đẩy mạnh mẽ; công tác dự báo chính sách phải được nâng cao; và cần xây dựng đội ngũ “kiến trúc sư thể chế” có khả năng nắm bắt xu thế toàn cầu. Tuy nhiên, cũng cần làm rõ phạm vi và mức độ áp dụng đổi mới này giữa các lĩnh vực có tốc độ biến động khác nhau.

Một trọng tâm lớn khác là hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường trong bối cảnh chuyển đổi số, kinh tế xanh và sự xuất hiện của các mô hình kinh tế mới. Khung pháp lý phải đi trước chứ không chỉ chạy theo thực tiễn, trở thành động lực thúc đẩy tăng trưởng nhanh và bền vững. Những nội dung then chốt như dữ liệu, tài sản số, trí tuệ nhân tạo, thị trường carbon, đổi mới sáng tạo cần tiếp tục được luật hóa. Đồng thời, cần rà soát và sửa đổi các luật nền tảng như Đất đai - Đầu tư - Xây dựng - Môi trường nhằm xử lý triệt để các vướng mắc liên ngành.

Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng trình bày Báo cáo tổng quan đề dẫn Diễn đàn. Ảnh: Quochoi.vn

Hoàn thiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp cũng được xác định là yêu cầu quan trọng. Việc sửa đổi một số lượng lớn luật có liên quan phải hoàn thành trước năm 2027, bảo đảm phát huy tối đa năng lực của chính quyền địa phương, đồng thời thiết kế cơ chế hậu kiểm hiệu quả trong bối cảnh phân cấp, phân quyền mạnh hơn. Cùng với đó là việc bảo đảm nguồn lực cho chính quyền cấp xã - cấp phục vụ trực tiếp người dân.

Trong bối cảnh chuyển đổi số, việc hoàn thiện pháp luật về quyền con người, quyền công dân cũng cần được chú trọng, nhất là các vấn đề quyền riêng tư, bảo vệ dữ liệu cá nhân, quyền tiếp cận dịch vụ số. Đồng thời, cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật về y tế, giáo dục, an sinh xã hội theo tinh thần Nghị quyết 71 và 72 của Bộ Chính trị.

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng, một trong những yêu cầu cấp bách được đưa ra là tiếp tục hoàn thiện pháp luật về phòng chống tham nhũng, lãng phí và kiểm soát quyền lực. Công tác lập pháp phải bảo đảm minh bạch trong toàn bộ quy trình xây dựng và ban hành văn bản, ngăn chặn cơ chế “xin - cho”, đồng thời nâng cao hiệu quả thu hồi tài sản tham nhũng.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn và các đại biểu tham quan triển lãm “Quốc hội Việt Nam - Quá trình xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật”. Ảnh: Quochoi.vn

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn và các đại biểu chụp ảnh tại Diễn đàn. Ảnh: Quochoi.vn

Cùng với đó, cần tiếp tục hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật theo hướng tinh gọn, đồng bộ; đánh giá đầy đủ tác động của việc giảm tầng nấc văn bản đối với tính linh hoạt trong quản lý. Việc xác định luật chung, luật chuyên ngành, luật công - luật tư phải bảo đảm khả thi trong áp dụng.

Một nội dung mới, quan trọng được nhấn mạnh tại Diễn đàn là đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số và trí tuệ nhân tạo vào quy trình lập pháp, nghiên cứu xây dựng “Luật máy đọc được” (Machine-Readable Law). Đây được xem là yếu tố then chốt để nâng cao tính hiện đại và tính kịp thời của pháp luật. Tuy nhiên, cần làm rõ ranh giới trách nhiệm pháp lý khi sử dụng AI trong các khâu đánh giá tác động, soạn thảo, thẩm tra; đồng thời nhận diện đầy đủ rủi ro của quá trình chuẩn hóa hệ thống pháp luật dưới dạng dữ liệu cấu trúc.

Diễn đàn được kỳ vọng sẽ đóng góp thiết thực cho việc đổi mới mạnh mẽ công tác lập pháp, hoàn thiện hệ thống pháp luật, tạo nền tảng vững chắc để đất nước phát triển nhanh và bền vững trong giai đoạn mới.

Hồng Thái

Nguồn KTĐT : https://kinhtedothi.vn/hoan-thien-the-che-dap-ung-yeu-cau-phat-trien-dat-nuoc-trong-ky-nguyen-vuon-minh.915345.html