Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc khôi phục lệnh trừng phạt Iran:Làm suy yếu các nỗ lực ngoại giao

8 giờ trướcBài gốc

Động thái này có thể làm suy yếu những nỗ lực hướng tới một giải pháp ngoại giao cũng như động lực hợp tác với các cơ quan giám sát quốc tế về chương trình hạt nhân của Iran.

Các thành viên của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc bỏ phiếu cho dự thảo nghị quyết trì hoãn việc tái áp đặt lệnh trừng phạt Iran, hôm 26-9. Ảnh: UN

Dự thảo nghị quyết về trì hoãn việc tái áp đặt lệnh trừng phạt Iran kêu gọi gia hạn Kế hoạch Hành động Toàn diện chung (JCPOA) được ký giữa Iran với nhóm P5+1 (Anh, Pháp, Nga, Mỹ, Trung Quốc và Đức) năm 2015 thêm 6 tháng - đến ngày 18-4-2026. Tuy nhiên, nhóm E3 (Anh, Pháp, Đức) cáo buộc Iran vi phạm thỏa thuận này. Bất chấp việc Cộng hòa Hồi giáo đã ký một thỏa thuận với Tổng Giám đốc Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) Rafael Grossi (ngày 9-9) để cho các thanh sát viên đến Iran giám sát các cơ sở hạt nhân, nhưng châu Âu đánh giá hành động này là không đủ để ngăn chặn lệnh trừng phạt có hiệu lực trở lại từ 20h ngày 27-9. Các lệnh trừng phạt sẽ bao gồm: Đóng băng tài sản của Iran ở nước ngoài, đình chỉ các thương vụ vũ khí với Tehran, trừng phạt mọi hoạt động phát triển chương trình tên lửa đạn đạo của Iran, cùng với nhiều biện pháp khác.

Những biện pháp này sẽ gây thêm sức ép lên nền kinh tế vốn đang gặp nhiều khó khăn của Iran, đồng thời làm gia tăng căng thẳng giữa Tehran và phương Tây. Mặc dù Iran đã phải đối mặt với các biện pháp mạnh tay từ Mỹ và Liên minh châu Âu (EU), song sự khác biệt là các lệnh trừng phạt của Liên hợp quốc có tính hợp pháp quốc tế, buộc các chính phủ, công ty bảo hiểm và ngân hàng trên toàn thế giới phải tuân thủ. Ngay cả khi các lệnh trừng phạt đơn phương hoặc thứ cấp được nới lỏng, các hạn chế của Liên hợp quốc vẫn sẽ có hiệu lực trừ khi một nghị quyết mới của Hội đồng Bảo an lật ngược chúng. Việc tái áp đặt các lệnh trừng phạt sẽ trực tiếp làm suy yếu khả năng xuất khẩu dầu thô, thu hút đầu tư... từ đó sẽ gia tăng áp lực lạm phát, đồng rial suy yếu và tăng chi phí giao dịch trên toàn bộ chuỗi cung ứng. Bộ trưởng Ngoại giao Iran Abbas Araghchi đã cáo buộc Mỹ và nhóm E3 phá hoại tiến trình ngoại giao, đồng thời cảnh báo hậu quả nghiêm trọng từ quyết định này. Phát biểu với các phóng viên sau cuộc bỏ phiếu tại Hội đồng Bảo an, người đứng đầu ngành Ngoại giao Iran tuyên bố, nếu các biện pháp trừng phạt được kích hoạt, thỏa thuận giữa Iran và IAEA sẽ chấm dứt.

Giới quan sát nhận định, mối quan hệ giữa Iran và phương Tây được quyết định bởi ba vấn đề chính: Chương trình hạt nhân, các lệnh trừng phạt và việc Iran hỗ trợ các nhóm ủy nhiệm. Thỏa thuận JCPOA năm 2015 vẫn chỉ là một điểm tham chiếu, nhưng việc Mỹ rút khỏi thỏa thuận vào năm 2018 và sau đó Iran tăng cường làm giàu uranium gần đạt tới mức vũ khí đã tạo ra một cuộc khủng hoảng niềm tin sâu sắc. Dù vậy, các nhà phân tích cho rằng, vẫn còn một số yếu tố tạo cơ sở cho sự thỏa hiệp. Iran có thể thể hiện thiện chí đàm phán về mức độ làm giàu uranium và cho phép các thanh sát viên IAEA tiếp cận một số địa điểm hạt nhân.

Ngược lại, phương Tây vẫn giữ thái độ thờ ơ với ngoại giao, nhằm tránh một cuộc xung đột toàn diện. Áp lực kinh tế từ các lệnh trừng phạt, vốn đã đóng băng đáng kể tài sản của Iran, cũng thúc đẩy Tehran tìm cách gỡ bỏ lệnh cấm vận.

Tuy nhiên, lập trường cứng rắn của chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump, yêu cầu dỡ bỏ hoàn toàn chương trình hạt nhân, mâu thuẫn với sự từ chối dứt khoát của Iran, vốn không chấp nhận những điều kiện như vậy. Các thế lực bảo thủ ở cả Washington và Tehran đều hạn chế về khả năng nhượng bộ. Bất ổn khu vực, bao gồm hoạt động của các lực lượng ủy nhiệm được Iran hậu thuẫn và mối đe dọa về các cuộc tấn công mới của Israel, khiến mối quan hệ càng trở nên căng thẳng.

Dường như mỗi bên đang chuẩn bị cho sự leo thang hơn là đối thoại. Để đạt được thỏa hiệp, cả Iran và phương Tây cần có những nhượng bộ đáng kể: Iran cần giảm mức độ làm giàu uranium và có sự giám sát toàn diện của IAEA, trong khi phương Tây cần giảm nhẹ lệnh trừng phạt chứ không chỉ là các biện pháp mang tính biểu tượng. Các quốc gia châu Âu từng tuyên bố sẵn sàng gia hạn nếu Iran tuân thủ các điều kiện, bao gồm việc nối lại các cuộc đàm phán trực tiếp với Mỹ về chương trình hạt nhân, cho phép các thanh sát viên IAEA tiếp cận các địa điểm hạt nhân và giải trình về hơn 400kg uranium làm giàu mà Iran đang sở hữu.

Trong bối cảnh này, Aimen Jamil, một chuyên gia về các vấn đề Iran tại Islamabad (Pakistan) dự đoán, Iran sẽ ngày càng phản kháng bằng cách tăng tốc làm giàu uranium và giảm khả năng tiếp cận của IAEA, cũng như chuyển hướng mạnh mẽ hơn sang Nga và Trung Quốc để giảm bớt tác động kinh tế nếu các lệnh trừng phạt của phương Tây được khôi phục hoàn toàn. Cuối cùng, tình hình sẽ phụ thuộc vào việc liệu cơ chế khôi phục trừng phạt có thể đưa các bên trở lại bàn đàm phán và mang lại sự giám sát thực sự đối với chương trình hạt nhân hay sẽ dẫn đến việc cô lập Iran nhiều hơn nữa và làm gia tăng căng thẳng trong khu vực.

(Theo Arabnews, News.az, Mezha, TRT World)

Thùy Dương

Nguồn Hà Nội Mới : https://hanoimoi.vn/hoi-dong-bao-an-lien-hop-quoc-khoi-phuc-lenh-trung-phat-iran-lam-suy-yeu-cac-no-luc-ngoai-giao-717658.html