Quang cảnh hội nghị quốc tế của Liên hợp quốc về xung đột Israel - Palestine tại New York (Mỹ). Ảnh: LHQ
Liên hợp quốc từ lâu đã tán thành tầm nhìn về hai quốc gia Israel - Palestine chung sống trong biên giới an toàn và được thế giới công nhận. Trong đó, người Palestine muốn có một nhà nước ở Bờ Tây, Đông Jerusalem và Dải Gaza, tất cả các lãnh thổ bị Israel chiếm đóng trong cuộc chiến năm 1967 với các quốc gia Ả rập láng giềng. Hội nghị lần này, quy tụ các bộ trưởng từ hơn 100 quốc gia, hướng tới mục tiêu chính là thúc đẩy giải pháp hai nhà nước như một lối thoát bền vững cho xung đột Israel - Palestine đã kéo dài hàng thập kỷ.
Trong bài phát biểu khai mạc hội nghị, Ngoại trưởng Pháp Jean-Noël Barrot nhắc lại cam kết gần đây của Tổng thống Emmanuel Macron về việc công nhận Nhà nước Palestine và nhấn mạnh rằng, chỉ có giải pháp hai nhà nước mới đáp ứng được nguyện vọng chính đáng của cả hai bên. Ngoại trưởng Jean-Noël Barrot kêu gọi một “bước đi quyết định” hướng tới giải quyết xung đột.
Đồng chủ tịch hội nghị, Ngoại trưởng Saudi Arabia, Thái tử Faisal bin Farhan khẳng định, sự kiện lần này là một "giai đoạn lịch sử" không chỉ để chấm dứt cuộc chiến gần 2 năm mà còn "giải quyết bầu không khí quốc tế hướng tới giải pháp hai nhà nước". Trong các phát biểu, đại diện những quốc gia góp mặt đều bày tỏ sự ủng hộ, thậm chí bằng cả hành động cụ thể.
Ngoại trưởng Canada Anita Anand cho biết, Ottawa sẽ dành thêm 10 triệu USD trong năm 2025 để thúc đẩy cải cách tăng cường năng lực cho Nhà nước Palestine.
Theo các nhà quan sát, hội nghị lần này diễn ra vào thời điểm rất có ý nghĩa, khi chiến sự ở Gaza đang tiến tới mốc 2 năm, với số người thiệt mạng ngày càng tăng mạnh. Hàng triệu người Palestine đang phải đối mặt với nạn đói và thảm họa nhân đạo.
Trong bài phát biểu tại hội nghị, Tổng Thư ký Liên hợp quốc António Guterres chỉ rõ thực trạng đáng ngại là giải pháp hai nhà nước đang trở nên xa xôi, với "sự xóa sổ đối với Gaza đã diễn ra trước mắt thế giới". Nhiều ý kiến đánh giá, nhận định này có căn cứ khi nhìn vào thực tế: Gaza đã bị tàn phá tới mức khó trở thành nền móng cho bất kỳ nhà nước nào. Bờ Tây bị phân mảnh bởi các khu định cư của Israel, trong khi Tel Aviv công khai phản đối ý tưởng hai nhà nước...
Một điều khiến sự kiện lần này trở nên đặc biệt không phải là quy mô hay số lượng quốc gia tham dự, mà là sự vắng mặt của hai "nhân vật chính": Israel và Mỹ. Đối với nhiều nhà phân tích, sự vắng mặt của Israel và đồng minh thân cận khiến hội nghị giống như một “cuộc nói chuyện nhóm mà người gây rối đã bỏ đi”.
Trong các phát biểu, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu từ lâu đã không ngần ngại bác bỏ giải pháp hai nhà nước, với cả lý do dân tộc chủ nghĩa và an ninh quốc gia. Còn Washington gọi hội nghị là “một món quà dành cho Hamas” và lo ngại bất kỳ cam kết nào về Nhà nước Palestine ngay lúc này sẽ làm phức tạp thêm quá trình đàm phán ngừng bắn.
Thực tế trên dẫn tới không ít quan điểm cho rằng, nếu không có sự hợp tác của các bên, đặc biệt là Mỹ và Israel, hội nghị có thể chỉ là “sự kiện ngoại giao” mà không tạo ra được động lực thực thi. Tuy nhiên, nếu hội nghị có thể mở đường cho lộ trình hòa bình với các hành động cụ thể như cải tổ chính quyền Palestine, giải giáp Hamas, phóng thích con tin và hỗ trợ xây dựng lại Gaza... thì sẽ là tín hiệu tích cực cho tiến trình hòa bình thực chất.
Thêm vào đó, việc các đại diện thế giới tề tựu đông đảo tại hội nghị cũng được đánh giá là hành động thể hiện sự bất bình sâu sắc trước tình trạng hiện nay khi luật pháp quốc tế bị bẻ cong, bom đạn chiếm ưu thế trước các giải pháp chính trị, trong khi vai trò của Liên hợp quốc suy giảm. Dưới góc nhìn của một số chuyên gia quốc tế và các kênh truyền thông, hội nghị lần này không đơn giản chỉ nói về vấn đề Israel và Palestine, mà có thể xem như một tuyên ngôn về niềm tin vào luật pháp quốc tế.
Dù thế nào, hội nghị vẫn là một nỗ lực ngoại giao đáng chú ý nhằm khôi phục tiến trình giải pháp hai nhà nước, là một nấc thang quan trọng thúc đẩy tiến trình hướng tới chấm dứt tình trạng chiếm đóng, góp phần hiện thực hóa khát vọng chung của thế giới về một khu vực Trung Đông hòa bình, ổn định.
(Theo Al Jazeera, Jerusalem Post, The Guardian)
Hoàng Linh