Hội nghị Thượng đỉnh Mỹ - Trung Á: Khoáng sản chiến lược là trọng tâm

5 giờ trướcBài gốc

Tổng thống Mỹ Donald Trump tham dự tiệc tối với các lãnh đạo Trung Á hôm 6/11. Ảnh: AP

Theo hãng thông tấn Anadolu của Thổ Nhĩ Kỳ, Hội nghị thượng đỉnh giữa Tổng thống Mỹ với lãnh đạo các nước Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tajikistan, Turkmenistan và Uzbekistan (C5+1) ngày 6/11 là lần thứ hai sự kiện này được tổ chức ở cấp nguyên thủ quốc gia và là lần đầu tiên được tổ chức tại Nhà Trắng. Sự kiện này diễn ra trong bối cảnh Washington tìm cách gia tăng ảnh hưởng tại khu vực giàu tài nguyên này, vốn lâu nay chịu ảnh hưởng của Nga và ngày càng được Trung Quốc quan tâm. Ông Trump gọi Trung Á là “một khu vực cực kỳ giàu có” và khẳng định mong muốn “xây dựng mối quan hệ đối tác mạnh mẽ hơn giữa Mỹ và năm quốc gia này.”

“Một trong những vấn đề trọng tâm trong chương trình nghị sự của chúng tôi là khoáng sản chiến lược”, ông Trump nói. “Trong những tuần gần đây, chính quyền của tôi đã tăng cường an ninh kinh tế của Mỹ bằng cách ký kết các thỏa thuận với đồng minh và đối tác trên toàn thế giới nhằm mở rộng chuỗi cung ứng khoáng sản chiến lược”.

Cuộc họp diễn ra trong bối cảnh cạnh tranh về nguồn tài nguyên khoáng sản phong phú của Trung Á - bao gồm uranium, đồng, vàng và đất hiếm ngày càng gay gắt khi các nước phương Tây nỗ lực đa dạng hóa nguồn cung, tránh phụ thuộc vào Moscow và Bắc Kinh. Mỹ đang thúc đẩy các mối quan hệ mới để đảm bảo nguồn cung khoáng sản chiến lược, năng lượng và các tuyến thương mại xuyên lục địa không đi qua các đối thủ địa chính trị.

“Kỷ nguyên mới” trong quan hệ Mỹ - Trung Á

Trước bữa tiệc tối với các lãnh đạo năm nước, Tổng thống Kazakhstan Kassym-Jomart Tokayev gọi cuộc gặp là “khởi đầu của một kỷ nguyên mới trong quan hệ giữa Hoa Kỳ và Trung Á”. Ông cũng thông báo Kazakhstan đã tham gia Hiệp định Abraham, động thái mang tính biểu tượng nhằm bình thường hóa quan hệ giữa Israel và các quốc gia Hồi giáo.

Hội nghị Thượng đỉnh C5+1 diễn ra tại Nhà Trắng ngày 6/11. Ảnh: AP

Tổng thống Uzbekistan Shavkat Mirziyoyev gọi ông Trump là “tổng thống của thế giới” và đề xuất thành lập một ban thư ký thường trực tại Trung Á để duy trì hợp tác khu vực. Tối cùng ngày, ông Trump đăng trên mạng Truth Social rằng Uzbekistan có kế hoạch đầu tư và mua hàng hóa trị giá hơn 100 tỷ USD trong thập kỷ tới vào các lĩnh vực then chốt của Mỹ, bao gồm khoáng sản chiến lược, linh kiện ô tô và hàng không.

Trong 6 tháng đầu nhiệm kỳ thứ hai của Tổng thống Trump, Mỹ đã ký nhiều thỏa thuận thương mại với Trung Á với tổng giá trị lên tới 12,4 tỷ USD. Vào tháng 9, Tổng thống Trump đã ca ngợi thỏa thuận trị giá 8 tỷ USD của chính phủ Uzbekistan với nhà sản xuất máy bay Mỹ Boeing để mua dòng Dreamliner là "tuyệt vời". Hoan nghênh việc Tổng thống Shavkat Mirziyoyev ký kết cho Uzbekistan Airways mua 22 chiếc Dreamliner, ông Trump nhấn mạnh thỏa thuận này sẽ tạo ra hơn 35.000 việc làm tại Mỹ. "Tổng thống Mirziyoyev là người giữ lời, và chúng tôi sẽ tiếp tục hợp tác trên nhiều hạng mục khác nữa", Tổng thống Trump viết trên mạng xã hội Truth Social.

Cùng tháng đó, Kazakhstan đã ký một thỏa thuận trị giá 4,2 tỷ USD với nhà sản xuất phụ tùng đầu máy xe lửa Mỹ Wabtec. Theo Bộ Thương mại Mỹ, thỏa thuận này sẽ cung cấp cho Kazakhstan 300 bộ đầu máy xe lửa để chế tạo đầu máy cho công ty đường sắt quốc gia Kazakhstan là Kazakhstan Temir Zholy.

Ông Trump một lần nữa dùng Truth Social để tung hô thương vụ, mô tả nó là “gói mua sắm thiết bị đường sắt lớn nhất từ trước đến nay”.

C5+1 được thành lập năm 2015, là cơ chế hợp tác giữa 5 nước Trung Á gồm Uzbekistan, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tajikistan, Turkmenistan và Mỹ. Theo Bộ Ngoại giao Mỹ, diễn đàn này nhằm mục đích tăng cường hợp tác giữa Washington và các nước Trung Á để thúc đẩy giải pháp khu vực cho các thách thức toàn cầu thông qua quan hệ đối tác kinh tế công bằng và có đi có lại, tăng cường an ninh năng lượng, thúc đẩy hòa bình thông qua sức mạnh. Bên cạnh đó, Bộ Ngoại giao Mỹ nhấn mạnh: “Các nhóm công tác C5+1 ủng hộ ba trụ cột hợp tác: kinh tế, năng lượng và an ninh”.

Ông Shairbek Dzhuraev, Chủ tịch của Crossroads Central Asia, một viện nghiên cứu độc lập, nói với Al Jazeera rằng C5+1 có thể thảo luận về các thỏa thuận thương mại, đặc biệt là những thỏa thuận liên quan đến "các nguồn tài nguyên khoáng sản quan trọng".

Ký kết Biên bản ghi nhớ về khoáng sản chiến lược

Tại Hội nghị, Mỹ và các quốc gia C5 đã ký kết các thỏa thuận hợp tác trong lĩnh vực khoáng sản chiến lược. Một số thỏa thuận thương mại quan trọng cũng được công bố, trong đó có việc Boeing sẽ bán tối đa 37 máy bay cho các hãng hàng không ở Kazakhstan, Tajikistan và Uzbekistan.

Ngoài ra, công ty Mỹ Cove Capital sẽ khai thác vonfram tại Kazakhstan với nguồn vốn được chính phủ Mỹ bảo lãnh.

Bà Gracelin Baskaran, Giám đốc tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), cho rằng chính quyền Trump đang theo đuổi cả hai hướng: hợp tác chính phủ - chính phủ và các thương vụ thương mại nhằm đảm bảo quyền tiếp cận khoáng sản thiết yếu cho Mỹ.

“Khi Trung Quốc và Nga tiếp tục củng cố quyền kiểm soát các hệ thống khai thác, chế biến và hạ tầng trong khu vực, Washington đang tìm cách thiết lập chỗ đứng vững chắc thông qua các dự án chiến lược trọng điểm”, bà Baskaran nhận định.

Khu vực giàu tài nguyên chiến lược

Năm quốc gia Trung Á, với tổng dân số khoảng 84 triệu người, sở hữu trữ lượng khổng lồ về uranium, đồng, vàng, đất hiếm và các khoáng sản quan trọng khác phục vụ chuyển đổi năng lượng toàn cầu.

Kazakhstan, nền kinh tế lớn nhất khu vực, là nhà cung cấp uranium hàng đầu thế giới, chiếm gần 40% sản lượng toàn cầu năm 2024, trong khi Uzbekistan nằm trong top 5. Cả hai quốc gia chiếm hơn một nửa sản lượng uranium toàn cầu, nguồn tài nguyên sống còn đối với ngành điện hạt nhân Mỹ - vốn cung cấp một phần đáng kể sản lượng điện quốc gia.

Hiện Nga chiếm khoảng 20% lượng uranium nhập khẩu của Mỹ, khiến việc đa dạng hóa nguồn cung trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.

Dưới thời ông Trump, Mỹ đang theo đuổi chiến lược đa hướng nhằm đảm bảo nguồn khoáng sản chiến lược và giảm phụ thuộc vào Trung Quốc, quốc gia đang thống trị chuỗi cung ứng toàn cầu về kim loại thiết yếu như uranium, đất hiếm, đồng và titan.

Trung Quốc đã nhiều lần tận dụng vị thế thống trị của mình trong lĩnh vực này bằng cách hạn chế xuất khẩu các kim loại chiến lược, khiến phương Tây buộc phải tăng tốc tìm kiếm nguồn cung thay thế.

Trong khi đó, vào tháng 4, Kazakhstan thông báo các nhà địa chất đã phát hiện ra những mỏ kim loại đất hiếm, ceri, lanthan, neodymi và yttri - được sử dụng trong sản xuất linh kiện điện thoại thông minh và ổ cứng máy tính. Mặc dù vẫn còn sơ bộ, do các mỏ cần được xác minh và xử lý, nhưng theo Bộ Công nghiệp và Xây dựng Kazakhstan, mỏ ở Karagandy miền Trung nước này ước tính chứa hơn 20 triệu tấn kim loại đất hiếm. Nếu điều đó là chính xác, thì trữ lượng này gần bằng một nửa trữ lượng đất hiếm của Trung Quốc.

Vào cuối tháng 10, Ngân hàng Phát triển Kazakhstan đã công bố khởi động chương trình tài trợ 1 tỷ USD để khai thác và chế biến kim loại đất hiếm trong giai đoạn từ năm 2025 đến năm 2030.

Quỳnh Vũ

Nguồn Đại Biểu Nhân Dân : https://daibieunhandan.vn/hoi-nghi-thuong-dinh-my-trung-a-khoang-san-chien-luoc-la-trong-tam-10394870.html