Hơn 170 dự án điện sạch gặp vướng mắc về pháp lý, cơ chế giá và vốn

15 giờ trướcBài gốc

Áp lực lớn từ nhu cầu điện tăng nhanh

Theo Bộ Công Thương, 9 tháng đầu năm 2025, tổng sản lượng điện tiêu thụ đạt khoảng 241,5 tỷ kWh, tăng 3,4% so với cùng kỳ nhưng mới đạt gần 70% kế hoạch năm. Trong khi đó, phụ tải đỉnh ngày 4/8 đã lên tới hơn 1 tỷ kWh, cho thấy nhu cầu điện của nền kinh tế tiếp tục tăng mạnh.

Các chuyên gia cảnh báo, giai đoạn 2026-2030, Việt Nam có thể đối mặt nguy cơ thiếu điện nếu các điểm nghẽn về cơ chế, thủ tục và đầu tư không được tháo gỡ. Ông Hà Đăng Sơn - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Tăng trưởng Xanh - nhấn mạnh: “Việt Nam cần tăng gần gấp đôi công suất nguồn điện trong 5 năm tới mới đáp ứng được tốc độ tăng trưởng kinh tế”.

Thực tế, hơn 170 dự án năng lượng tái tạo hiện đang gặp vướng mắc do thủ tục pháp lý, cơ chế giá và khó khăn trong huy động vốn. Dù Quy hoạch điện VIII đã được phê duyệt, nhiều dự án vẫn “đứng hình” vì phải trải qua nhiều bước thẩm định, phê duyệt, dẫn tới chậm tiến độ và làm giảm niềm tin của nhà đầu tư.

Ông Nguyễn Anh Tuấn - Phó Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam - cho rằng: “Nếu không thay đổi chính sách mạnh mẽ, hệ thống năng lượng có thể rơi vào trạng thái trễ, dẫn tới mất cân bằng nguồn - tải”.

Tại Tọa đàm, các đại biểu thống nhất rằng điện sạch chỉ có thể phát triển khi năm điểm nghẽn lớn được tháo gỡ: Chính sách pháp lý chậm cập nhật - Các quy định về đất đai, đầu tư, quy hoạch năng lượng chưa đồng bộ, gây chồng chéo trong triển khai. Cơ chế thị trường điện chưa hoàn chỉnh - Cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA) và thị trường bán lẻ điện cạnh tranh vẫn đang trong giai đoạn thí điểm, thiếu tính ổn định. Giá điện chưa phản ánh chi phí thực tế - Hiện mới áp dụng cơ chế giá một thành phần, khiến chi phí công suất và vận hành chưa được tính đúng, tính đủ. Thủ tục đầu tư phức tạp, phân cấp chưa rõ - Nhiều dự án dù đã có trong quy hoạch vẫn phải xin chủ trương đầu tư, làm kéo dài thời gian và chi phí. Khó huy động vốn tư nhân - Đầu tư điện sạch đòi hỏi nguồn vốn lớn, trong khi cơ chế bảo lãnh, hỗ trợ tài chính của Nhà nước còn hạn chế.

Cơ chế giá điện hai thành phần - Bước đi mới

Một điểm nhấn tại tọa đàm là việc EVN sẽ thử nghiệm cơ chế giá điện hai thành phần từ tháng 10/2025 với các khách hàng tiêu thụ trên 200.000 kWh/tháng. Theo đó, giá điện gồm hai phần: công suất (phí hạ tầng) và sản lượng (kWh tiêu thụ).

Mô hình này được kỳ vọng giúp phản ánh đúng chi phí sản xuất, khuyến khích khách hàng sử dụng điện tiết kiệm, hợp lý hơn. Đại diện EVN cho biết hạ tầng công tơ điện tử và hệ thống đo đếm dữ liệu đã sẵn sàng cho việc triển khai thử nghiệm, trước khi mở rộng toàn quốc vào năm 2026 nếu hiệu quả.

Các chuyên gia đánh giá đây là một bước chuyển mang tính nền tảng, góp phần minh bạch hóa thị trường điện và tạo điều kiện để các nguồn điện sạch tham gia bình đẳng hơn.

Để “gỡ nút thắt” và mở đường cho điện sạch, tọa đàm đề xuất một số nhóm giải pháp trọng tâm: Hoàn thiện hành lang pháp lý trước năm 2025, trong đó sớm ban hành Nghị định về cơ chế DPPA, điện gió ngoài khơi, cơ chế đấu thầu điện mặt trời và điện sinh khối. Đơn giản hóa thủ tục đầu tư, phân cấp rõ trách nhiệm giữa trung ương và địa phương, rút ngắn thời gian phê duyệt dự án. Khuyến khích điện mặt trời mái nhà, hướng tới mục tiêu 14 triệu hộ dân tham gia, chiếm khoảng 16% tổng công suất hệ thống vào năm 2030. Cơ chế bảo lãnh, hỗ trợ tín dụng cho dự án điện sạch, đặc biệt với các công trình trọng điểm và vùng khó khăn.

Các doanh nghiệp năng lượng cho rằng sự thay đổi chính sách cần có lộ trình rõ ràng và ổn định, tránh gây “sốc” cho thị trường. Giai đoạn 2020-2021, dòng vốn đầu tư lớn từng đổ vào năng lượng tái tạo, nhưng sau đó chững lại vì cơ chế thay đổi liên tục.

Do đó, cần một thông điệp chính sách nhất quán, khẳng định cam kết dài hạn của Chính phủ trong phát triển điện sạch, để tạo niềm tin cho nhà đầu tư trong và ngoài nước. Nếu những chính sách này được triển khai đồng bộ và nhất quán, Việt Nam có thể chủ động hơn trong đảm bảo an ninh năng lượng, giảm phát thải và thực hiện cam kết đạt mức phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.

Phương Thảo

Nguồn PetroTimes : https://petrotimes.vn/hon-170-du-an-dien-sach-gap-vuong-mac-ve-phap-ly-co-che-gia-va-von-733283.html