Đến nay, 33/34 địa phương đã ban hành Nghị quyết về phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi giữa cấp tỉnh và cấp xã.
Sau hơn 2 tháng thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, Bộ Tài chính cho biết tiến độ triển khai tại cơ sở đạt nhiều kết quả tích cực. Tính đến ngày 15/9/2025, cả nước đã có 56.103 đơn vị cấp xã mở tài khoản tại Kho bạc Nhà nước, chiếm 99,68% tổng số. Cùng với đó, 56.142 đơn vị đã thực hiện chi trả lương tháng 9/2025, tương đương 99,74% tổng số, phản ánh sự chuyển động đồng bộ và nghiêm túc của chính quyền cơ sở ngay trong giai đoạn đầu.
Để bảo đảm vận hành ổn định, Bộ Tài chính đã nhanh chóng đề xuất Chính phủ hỗ trợ 3.119 tỷ đồng cho 27 địa phương. Mức phân bổ cụ thể là 1,5 tỷ đồng/xã đối với các địa bàn Trung du, miền núi phía Bắc, Bắc Trung Bộ, Tây Nguyên, Đồng bằng sông Cửu Long và 1 tỷ đồng/xã đối với các địa bàn còn lại. Nguồn lực này tập trung cho các nhu cầu thiết yếu, như cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ hoạt động của bộ máy chính quyền xã sau sắp xếp. Hiện Văn phòng Chính phủ đang trình Thủ tướng quyết định bổ sung kinh phí theo Nghị quyết đã được thông qua.
Bên cạnh đó, nhằm đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số trong quản lý hành chính, Bộ Tài chính phối hợp cùng Bộ Nội vụ đang rà soát, đề xuất bổ sung khoảng 12,8 tỷ đồng cho 5 địa phương phục vụ việc số hóa tài liệu lưu trữ cấp huyện. Đến nay, 33/34 địa phương đã ban hành Nghị quyết về phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi giữa cấp tỉnh và cấp xã – bước quan trọng để thực hiện phân quyền tài chính, tạo nền tảng cho sự ổn định của mô hình mới.
Mặc dù vậy, quá trình triển khai vẫn còn khó khăn. Một số đơn vị cấp xã thiếu nhân sự tài chính – kế toán đạt chuẩn, khiến việc bổ nhiệm kế toán trưởng, mở tài khoản Kho bạc gặp vướng mắc, ảnh hưởng trực tiếp đến công tác chi ngân sách. Bên cạnh đó, việc bàn giao hồ sơ tài chính, kế toán sau sáp nhập vẫn chậm trễ, đặc biệt trong xử lý số dư ngân sách cấp huyện sau ngày 30/6/2025 (thời điểm các cơ quan cấp huyện chấm dứt hoạt động). Việc chuyển đổi dữ liệu thu, chi giữa cấp huyện cũ và cấp xã mới chưa đồng bộ, gây khó khăn cho công tác quản lý.
Để khắc phục, Bộ Tài chính đề nghị các địa phương chủ động bố trí ngân sách đào tạo, tập huấn cán bộ tài chính, kế toán tại cấp xã; đồng thời, cấp tỉnh cần có trách nhiệm trực tiếp tổ chức đào tạo, nhất là tại những địa bàn khó khăn. Trường hợp vượt quá thẩm quyền, địa phương phải kịp thời báo cáo để Bộ tổng hợp, trình cấp có thẩm quyền xem xét hỗ trợ.
Trong thời gian tới, Bộ Tài chính sẽ tiếp tục đôn đốc các địa phương khẩn trương mở tài khoản Kho bạc cho những đơn vị chưa hoàn tất thủ tục, bảo đảm việc chi trả lương, chính sách an sinh xã hội và đầu tư phát triển được thực hiện đúng quy định. Bộ cũng sẽ rà soát nhu cầu thực tế tại từng địa phương để kịp thời đề xuất bổ sung ngân sách, đồng thời tổng hợp nhu cầu hỗ trợ từ ngân sách Trung ương cho việc số hóa tài liệu, đầu tư hạ tầng, trang thiết bị công nghệ thông tin, xây dựng nhà công vụ tại các xã mới thành lập, đặc biệt ở khu vực miền núi, vùng sâu, vùng xa.
Ngoài ra, Bộ Tài chính đang phối hợp cùng các bộ, ngành nghiên cứu xây dựng cơ chế tài chính đặc thù cho từng loại hình đơn vị hành chính hai cấp như đô thị, miền núi, hải đảo… nhằm phân bổ và sử dụng nguồn lực hiệu quả, phù hợp với yêu cầu thực tiễn từng địa phương, bảo đảm mô hình mới vận hành ổn định và bền vững.
MINH PHƯƠNG