Hơn 6,7 triệu ca tử vong mỗi năm do ô nhiễm không khí, Hà Nội và TPHCM nằm trong nhóm báo động

4 giờ trướcBài gốc

Tại Việt Nam, đặc biệt ở Hà Nội và TPHCM, ô nhiễm không khí đang ở mức đáng báo động. TS Hoàng Dương Tùng - Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam - cho biết, ô nhiễm không khí là quá trình tích tụ qua nhiều năm. Riêng trong 6 tháng đầu năm 2025, TPHCM ghi nhận 65 ngày có mức ô nhiễm vượt chuẩn. Lúc 8h sáng 14/1, chỉ số chất lượng không khí (AQI) của TPHCM đạt 194, xếp thứ 4 trong số các thành phố lớn ô nhiễm nhất thế giới.

Ô nhiễm không khí gây khởi phát hàng loạt bệnh nguy hiểm

Bác sĩ Lê Thị Xuân Mai – Phó khoa Hô hấp, Bệnh viện Nhân dân 115 (TPHCM) cho biết, theo số liệu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), năm 2019, ô nhiễm không khí ngoài trời gây ra khoảng 4,2 triệu ca tử vong trên toàn cầu. Nếu tính cả ô nhiễm không khí trong nhà, con số này tăng lên tới 6,7 triệu ca tử vong.

Đến năm 2020, WHO thống kê khoảng 3,2 triệu ca tử vong liên quan đến ô nhiễm không khí, trong đó có hơn 237.000 trường hợp là trẻ em dưới 5 tuổi.

Bác sĩ Lê Thị Xuân Mai – Phó khoa Hô hấp, Bệnh viện Nhân dân 115.

Năm 2024, WHO ghi nhận khoảng 89% các ca tử vong do ô nhiễm không khí ngoài trời xảy ra tại các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình, trong khi tình trạng ô nhiễm không khí trong nhà cũng ngày càng gia tăng.

Theo bác sĩ Mai, bụi là một trong những thành phần ô nhiễm chiếm tỷ lệ khá lớn hiện nay và được chia thành ba nhóm chính: Bụi thô: Kích thước lớn, thường chỉ xâm nhập tới vùng hầu họng và khí quản; bụi mịn (PM2.5): Kích thước nhỏ hơn, có thể đi sâu tới khí quản, phế quản và thậm chí xâm nhập vào máu, ảnh hưởng đến hệ hô hấp, tuần hoàn, tim mạch, làm tăng nguy cơ ung thư; bụi siêu mịn (PM0.1): Kích thước rất nhỏ, tỷ lệ ít hơn, nhưng có khả năng đi sâu vào hệ thống mạch máu, gây tác động nghiêm trọng hơn.

Khi tiếp xúc ngắn hạn với bụi có thể gây ra các triệu chứng cấp tính như kích ứng đường hô hấp, khó thở, khò khè. Ở người có bệnh nền, bụi có thể khởi phát các đợt bệnh cấp. Ngoài ra, tiếp xúc bụi làm tăng nguy cơ nhiễm trùng hô hấp, thường gặp nhất là viêm phổi ở cả trẻ em và người lớn tuổi.

Trường hợp tiếp xúc lâu dài, người dân có thể mắc các bệnh mạn tính đường hô hấp, làm suy giảm chức năng phổi. Ở trẻ em, giai đoạn phát triển phổi bị ảnh hưởng, dẫn đến chức năng hô hấp kém. Ở người lớn tuổi, quá trình suy giảm chức năng phổi vốn đã diễn ra tự nhiên sẽ bị đẩy nhanh hơn khi thường xuyên tiếp xúc với ô nhiễm không khí.

Ngoài ra, ở những bệnh nhân đã có bệnh nền hô hấp, ô nhiễm không khí có thể làm khởi phát các đợt cấp của bệnh, chẳng hạn như hen phế quản hoặc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD). Bên cạnh đó, ô nhiễm còn làm gia tăng nguy cơ mắc các bệnh nghiêm trọng khác như ung thư phổi.

Các bệnh lý thường gặp do tiếp xúc lâu với bụi mịn PM2.5 như bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), bệnh ung thư phổi (LC), bệnh nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính (ALRI), bệnh tim do thiếu máu cục bộ, bệnh tai biến mạch máu não, tiểu đường… Đặc biệt, trẻ em tiếp xúc với không khí bẩn có thể gây hại cho sự phát triển khí não, dẫn đến suy giảm nhận thức và vận động, đồng thời khiến trẻ có nguy cơ mắc bệnh mạn tính cao hơn sau này.

Đô thị xanh, giao thông công cộng – chìa khóa hạn chế ô nhiễm TPHCM

Theo TS Hoàng Dương Tùng – Chủ tịch Mạng lưới Không khí sạch Việt Nam, bên cạnh các nguyên nhân gây ô nhiễm không khí như việc sử dụng năng lượng hóa thạch, hoạt động công nghiệp, xử lý chất thải, sản xuất nông nghiệp, bụi từ xây dựng, nhiệt thừa từ các tòa nhà, đốt sinh khối và sinh hoạt hằng ngày… thì khí thải từ các phương tiện giao thông là một trong những nguồn ô nhiễm chính hiện nay.

Xe máy là nguồn ô nhiễm chính trong các phương tiện giao thông phát thải trên đường. Ảnh: Hoàng Hùng.

Trước sáp nhập, TPHCM có 8.5 triệu xe máy, 1 triệu ô tô. Trong khi, xe máy là nguồn ô nhiễm chính trong các phương tiện giao thông, chiếm 35.3%, 91.4%, 65.4%, 70.4% đối với NOx, CO, SOx, NMVOC, CH4 and PM2.5 trong các nguồn phát thải trên đường.

Để hạn chế ô nhiễm, nhiều giải pháp đã được triển khai, song vẫn chưa đủ hiệu quả. Tại các đô thị lớn như Hà Nội và TPHCM, tình trạng ô nhiễm không khí vẫn là vấn đề nóng do chưa kiểm soát được nguồn thải; nhận thức cộng đồng về tác hại của ô nhiễm còn hạn chế; thiếu dữ liệu phục vụ xây dựng chính sách, kế hoạch; giải pháp chưa đồng bộ; và kinh phí thực hiện còn hạn chế…

Theo TS Trịnh Bảo Sơn – Viện nghiên cứu phát triển TPHCM, để hạn chế ô nhiễm cần quy hoạch đô thị xanh, hạ tầng xanh. TPHCM định hướng phát triển đồng bộ hệ thống hạ tầng giao thông gồm metro, xe buýt và phương tiện thủy nội đô, song song mở rộng không gian xanh với thêm nhiều công viên, rừng đô thị, vành đai xanh để lọc không khí và tăng đa dạng sinh học. Khuyến khích xây dựng công trình xanh, tiết kiệm năng lượng, kiểm soát chặt khí thải công nghiệp...

Thành phố định hướng phát triển giao thông công cộng xanh và xây dựng xanh, với trọng tâm mở rộng mạng lưới metro, xe buýt, buýt sông và các phương tiện công cộng khác nhằm giảm phụ thuộc vào xe cá nhân. Ưu tiên sử dụng phương tiện không phát thải như taxi, xe máy, xe đạp điện tại các khu vực phát thải thấp.

Tăng cường kiểm soát khí thải công nghiệp và quản lý chất thải thông qua yêu cầu áp dụng công nghệ xử lý ô nhiễm tiên tiến như thiết bị lọc bụi ướt, bộ lọc tĩnh điện, bộ chuyển đổi xúc tác. Đồng thời, xây dựng kế hoạch di dời các ngành công nghiệp gây ô nhiễm ra khỏi khu vực đông dân cư, kết hợp hệ thống giám sát và thanh tra định kỳ để đảm bảo tuân thủ các quy định về khí thải.

Cải thiện khung chính sách bằng cách tháo gỡ vướng mắc pháp lý, hướng tới mục tiêu kép giảm ô nhiễm không khí và phát thải ròng bằng 0; nâng cao nhận thức và thúc đẩy sự tham gia của cộng đồng thông qua các chiến dịch truyền thông về tác động của ô nhiễm không khí đối với sức khỏe và những hành động thiết thực mỗi người có thể thực hiện.

Nam Thương

Nguồn SK&ĐS : https://suckhoedoisong.vn/hon-67-trieu-ca-tu-vong-moi-nam-do-o-nhiem-khong-khi-ha-noi-va-tphcm-nam-trong-nhom-bao-dong-169250815153737319.htm