Hơn cả một khoảng lặng

17 giờ trướcBài gốc

Thoạt nhìn, đây là một “khoảng hạ nhiệt 90 ngày” cần thiết để giảm áp lực giá và ổn định chuỗi cung ứng. Tuy nhiên, sâu xa hơn, đây là cách Washington và Bắc Kinh “quy trình hóa” việc quản trị rủi ro thương mại - công nghệ, biến các vòng gia hạn ngắn thành cầu nối giữa những mục tiêu đối nội nhạy cảm và thực tế đàm phán khó khăn. Sự lặp lại này cho thấy hai cường quốc đang xây dựng khuôn khổ có cấu trúc để kiểm soát căng thẳng kinh tế, thay vì chỉ phản ứng đơn lẻ.

Hoạt động xếp dỡ container tại cảng Los Angeles. Ảnh: Reuters

Điểm khác biệt đáng kể của lần gia hạn này nằm ở ngôn ngữ kỹ thuật cụ thể của Trung Quốc trong Tuyên bố chung Stockholm. Thay vì nói chung chung “gia hạn”, văn bản đã “đặt số”: 24% là phần thuế đang treo, 10% là mặt bằng thuế duy trì và 90 ngày là nhịp kiểm tra định kỳ. Những con số này không chỉ giúp doanh nghiệp dự báo chi phí mà còn “mã hóa” tiến trình thương lượng thành các chu kỳ có lịch trình, ngưỡng giới hạn và cơ chế xả áp lực theo từng vụ việc. Điều này cho thấy đàm phán đã trở thành công việc thường xuyên, cập nhật theo lịch dữ liệu và lịch chính trị của mỗi bên.

Chính quyền Tổng thống Donald Trump cần “khoảng hạ nhiệt 90 ngày” này vì nhiều động cơ thực dụng. Trước hết là áp lực lạm phát: Việc hoãn thuế giúp tránh đẩy giá hàng nhập khẩu tăng cao đúng mùa mua sắm cuối năm, giữ vững niềm tin tiêu dùng và tạo không gian cho Cục Dự trữ Liên bang (Fed) điều tiết chính sách tiền tệ. Thứ hai là tâm lý thị trường: Khi rủi ro cao được dựng lên rồi tạm gác lại, mỗi quyết định “không tăng thêm” đều được thị trường coi là tín hiệu tích cực, dù mức thuế vẫn cao hơn trước 2018. Chứng khoán châu Á và giá dầu tăng nhẹ sau thông báo là minh chứng rõ ràng. Cuối cùng, đây còn là đòn bẩy đàm phán: Duy trì mức thuế nền 10% và treo thêm 24% cho phép Washington “đổi” các nhượng bộ nhỏ về nông sản, năng lượng, hay cấp phép xuất khẩu công nghệ để lấy điều chỉnh ở những lĩnh vực nhạy cảm hơn như bản quyền và dữ liệu dịch vụ, mà không mất công cụ gây sức ép tổng thể. Về phía Bắc Kinh, động cơ cũng thực dụng và đa chiều. Việc giữ nguyên mức thuế nền 10% và tạm dừng 24% giúp ngăn chặn cú sốc chi phí nhập khẩu có thể lan sang tỷ giá và hệ thống tài chính trong quý tới, đảm bảo ổn định kinh tế vĩ mô. Tuyên bố Stockholm cũng mở “cửa hành chính” để giảm ma sát theo từng hồ sơ cụ thể, cho phép linh hoạt xử lý các hạn chế phi thuế hoặc giấy phép xuất khẩu cho doanh nghiệp Mỹ trong 90 ngày.

Tuy nhiên, gọi đây là “hạ nhiệt chiến lược” thì còn quá sớm. Các mâu thuẫn cốt lõi giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới vẫn chưa có công thức giải quyết được cả hai phía chấp nhận, bao gồm trợ cấp công nghiệp, tiêu chuẩn kỹ thuật, quyền sở hữu trí tuệ, kiểm soát xuất khẩu công nghệ, dữ liệu xuyên biên giới và an ninh chuỗi cung ứng. Mặt bằng thuế ổn định hiện nay giống một “sàn đàm phán” hơn là một bước lùi, trong khi các công cụ phi thuế vẫn được sử dụng linh hoạt: Mỹ siết kênh miễn trừ thuế suất tối thiểu (de minimis) và rà soát đầu tư nhạy cảm; Trung Quốc giữ “công tắc” kiểm soát xuất khẩu vật liệu và thiết bị then chốt. Do đó, “khoảng hạ nhiệt 90 ngày” chỉ là tạm ngừng bấm cò, không phải hạ nòng. Cuộc đối đầu vẫn tiếp diễn, chỉ tạm thời không có động thái leo thang trực tiếp, cho thấy môi trường kinh doanh toàn cầu sẽ tiếp tục bất định và đầy rủi ro địa chính trị. Trong bối cảnh đó, chính quyền Tổng thống Donald Trump đã triển khai cấu trúc “đẩy – kéo” khá nhất quán trong đàm phán thương mại. Đó là quản trị kỳ vọng bằng cách dựng trần rủi ro rất cao rồi lùi giờ kích hoạt, khiến mỗi lần gia hạn đều được thị trường giải mã thành “tin tốt” tương đối. Kế đến là tách kênh đàm phán: Duy trì nền 10% làm chốt chặn, còn những nhượng bộ hẹp được “đổi” theo từng gói nhỏ và từng ngành. Cuối cùng là đặt đồng hồ đếm ngược: 90 ngày đủ để khóa một vài phụ lục kỹ thuật và bộc lộ bên nào “cần thỏa thuận hơn” khi bước vào các mốc dữ liệu - chính trị quan trọng.

Việc tạm hoãn tăng thuế mang lại tác động hai lớp đối với doanh nghiệp toàn cầu. Lớp bề mặt là sự dễ thở tạm thời khi các đơn hàng trung gian có cơ hội được “kéo” sớm vào kho để đón mùa cao điểm mà không bị đội thêm chi phí thuế. Tuy nhiên, ở lớp sâu hơn, yêu cầu thích ứng trở nên cấp thiết. 90 ngày là dài đối với quản lý tồn kho, nhưng lại rất ngắn đối với tái cấu trúc chuỗi cung ứng. Chính vì thế, xu hướng “Trung Quốc + 1” (đa dạng hóa chuỗi cung ứng ra khỏi Trung Quốc) không đảo chiều mà ngược lại, được thúc đẩy bởi chính sự bất định lặp lại theo chu kỳ này. Về chính trị – pháp lý quốc tế, hệ quả dài hạn đáng lo ngại là sự bình thường hóa thuế quan như một công cụ vĩ mô có thể “xoay–vặn” theo quý, đẩy các thiết chế đa phương như Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) ra rìa trong tranh chấp Mỹ-Trung. Khi luật chơi chung mờ dần, các cuộc đàm phán song phương giữa hai người khổng lồ này sẽ để lại một “khoảng bóng” đối với phần còn lại của thế giới, nơi các nền kinh tế vừa và nhỏ phải sống theo “thời tiết” chính sách do Washington và Bắc Kinh tạo ra. Ngôn ngữ điều hành đang dịch dần từ “thỏa thuận kết thúc chiến tranh thương mại” sang “quản trị rủi ro lặp lại” - một thay đổi kín tiếng nhưng có sức bền.

Tương lai của quan hệ thương mại Mỹ-Trung có khả năng cao sẽ là chuỗi các thỏa thuận tạm thời và gia hạn ngắn hạn, phản ánh một “hưu chiến” được quản lý chặt chẽ hơn là một giải pháp toàn diện, với nguy cơ leo thang tiềm tàng luôn hiện hữu. Kịch bản hợp lý nhất trong vài tháng tới là “hưu chiến cuốn chiếu”: hai bên tiếp tục gia hạn 60-90 ngày, đẩy các gói nhỏ về tiêu chuẩn, tiếp cận thị trường và hành lang pháp lý vào những cửa sổ thời gian phù hợp. Tuy nhiên, nguy cơ tái leo thang không biến mất nếu bế tắc xảy ra tại các nút cứng như dữ liệu xuyên biên giới, giới hạn bán dẫn và kiểm soát xuất khẩu công nghệ. Từ góc nhìn lợi ích quốc gia của các nền kinh tế thứ ba, bài toán không nằm ở chỗ “đợi” một hiệp định lớn khép lại mọi bất định, mà ở khả năng sống chung với sự bất định lặp lại. Trong một trật tự thương mại toàn cầu đang được “lập trình lại từng 90 ngày một,” khả năng thích ứng và quản lý rủi ro chủ động là yếu tố sống còn. “Khoảng hạ nhiệt 90 ngày” cần được chuyển hóa thành hành động cụ thể cho doanh nghiệp: Ra quyết định sớm về dịch chuyển công đoạn sản xuất, chuẩn hóa hệ thống truy xuất nguồn gốc, nâng cấp năng lực tuân thủ các tiêu chuẩn lao động - môi trường - dữ liệu, và xây dựng bản đồ rủi ro chuỗi cung ứng theo chiều sâu. Những doanh nghiệp nào chuẩn hóa sớm các quy trình này sẽ đón được làn gió dịch chuyển và giảm thiểu sự phơi nhiễm trước rủi ro chính sách.

Kết lại, quyết định gia hạn 90 ngày là đúng thời điểm và đúng mục tiêu đối với cả hai nền kinh tế lớn nhất thế giới. Nó là một khoảng hạ nhiệt cần thiết để rút bớt rủi ro cực đoan trong quý tới, giúp thị trường và doanh nghiệp có thời gian sắp xếp lại. Tuy nhiên, đây cũng chỉ là một “đê quây tạm” giữa dòng chảy vẫn cuộn xiết của cạnh tranh chiến lược. Thay vì đợi dòng chảy dừng lại, điều khôn ngoan là học cách “chèo trong dòng”. Điều này đòi hỏi sự thích ứng liên tục với một môi trường thương mại toàn cầu bất định: Với nhà nước là kỷ luật về nhịp và ngưỡng chính sách; với nhà đàm phán là kỹ năng đóng gói các gói nhỏ đúng thời điểm; và với doanh nghiệp là quyết đoán trong tái cấu trúc chuỗi cung ứng và kiên trì nâng cấp “hạ tầng mềm” tuân thủ. Điều cần nhất lúc này không phải hy vọng vào một “hiệp định lớn” khép lại tất cả, mà là kiến tạo một năng lực sống chung với bất định - thứ sẽ định đoạt ai trụ vững và ai bị cuốn đi trong trật tự thương mại đang được lập trình lại từng 90 ngày một.

Khổng Hà

Nguồn CAND : https://cand.com.vn/quoc-te/hon-ca-mot-khoang-lang-i777847/