Theo HoREA, cần bổ sung quy định liên quan đến chuyển mục đích sử dụng đất của các doanh nghiệp nhà nước đã cổ phần hóa, đặc biệt là các trường hợp chưa lập hoặc lập chưa đúng “phương án sử dụng đất” trong giai đoạn 2007–2021. Quy định này được cho là cần thiết để sử dụng đất hiệu quả hơn, tránh lãng phí và tăng nguồn thu cho ngân sách nhà nước.
Không để lãng phí nguồn lực đất đai. Ảnh minh họa.
Hiệp hội đề xuất bổ sung khoản 2a vào Điều 10 của dự thảo Nghị quyết, trong đó quy định rõ cách xử lý đối với các doanh nghiệp cổ phần hóa đang quản lý, sử dụng đất trong giai đoạn 2007–2021 mà chưa lập hoặc lập chưa đúng phương án sử dụng đất. Cụ thể: Doanh nghiệp phải rà soát, kê khai và lập lại phương án sử dụng đất trong vòng 24 tháng kể từ khi Luật có hiệu lực. Trường hợp đất không còn nhu cầu sử dụng hoặc không phù hợp quy hoạch, Nhà nước sẽ thu hồi. Nếu đất phù hợp quy hoạch và doanh nghiệp có nhu cầu chuyển mục đích sử dụng, cơ quan có thẩm quyền sẽ xem xét giao đất có thu tiền sử dụng hoặc cho thuê đất tùy theo mục đích mới. Doanh nghiệp phải nộp đầy đủ nghĩa vụ tài chính về đất đai kể từ thời điểm có quyết định giao đất, cho thuê hoặc chuyển mục đích sử dụng. Sau 24 tháng nếu không thực hiện, Nhà nước sẽ thu hồi đất mà không bồi thường.
HoREA cho biết, hiện TP. Hồ Chí Minh có hơn 1.000 doanh nghiệp cổ phần hóa từ doanh nghiệp nhà nước, phần lớn đều có liên quan đến đất có nguồn gốc Nhà nước. Tuy nhiên, pháp luật hiện hành chưa có quy định cụ thể và thống nhất về quản lý, sử dụng đất đối với nhóm doanh nghiệp này, dẫn đến tình trạng chồng chéo, mâu thuẫn giữa các văn bản và nhiều khu đất bị bỏ hoang, lãng phí.
Một ví dụ điển hình là Công ty CP Phát triển địa ốc Sài Gòn 5, doanh nghiệp có 99,78% cổ phần vẫn thuộc sở hữu Nhà nước. Do vướng mắc về thủ tục đất đai, công ty không thể triển khai dự án nhiều năm liền, gây lãng phí nguồn lực và phát sinh rủi ro pháp lý cho cán bộ quản lý.
Theo HoREA, có hai nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này:
Thứ nhất, trước khi ban hành Nghị định 109/2007/NĐ-CP, doanh nghiệp khi cổ phần hóa chưa bị bắt buộc phải lập phương án sử dụng đất. Đến năm 2020 và 2021, các văn bản hướng dẫn mới được ban hành đầy đủ. Vì vậy, hầu hết doanh nghiệp cổ phần hóa giai đoạn 2007–2021 chưa có phương án sử dụng đất được phê duyệt.
Thứ hai, Luật Đất đai 2024 quy định người sử dụng đất có quyền chuyển mục đích sử dụng đất, nhưng lại chưa có hướng dẫn cụ thể cho trường hợp doanh nghiệp cổ phần hóa từ doanh nghiệp nhà nước. Điều này khiến các địa phương lúng túng, e dè trong xử lý, làm cho nhiều khu đất không thể khai thác hiệu quả.
Thực tế, nhiều khu đất của các doanh nghiệp này đã không còn phù hợp với quy hoạch hiện nay, nhưng khi doanh nghiệp đề nghị chuyển mục đích sử dụng đất theo quy hoạch mới thì lại vướng vì không có hoặc phương án cũ không phù hợp. Có ý kiến cho rằng đây là “đất công” nên phải thu hồi, bán đấu giá.
Tuy nhiên, HoREA cho rằng, việc doanh nghiệp cổ phần hóa chuyển mục đích sử dụng đất vẫn tuân thủ quy hoạch, nộp đủ tiền sử dụng và thuê đất, nên không gây thất thoát tài sản công. Ngược lại, nếu được tháo gỡ, chính sách này sẽ giúp phát huy hiệu quả nguồn lực đất đai, tăng thu ngân sách và thúc đẩy phát triển kinh tế đô thị.
Cũng theo HoREA, việc bổ sung quy định này vào “dự thảo Nghị quyết” nhằm tạo hành lang pháp lý cho cán bộ, công chức, viên chức nhà nước trong giải quyết thủ tục đất đai, khơi thông nguồn lực đất đai để phát triển kinh tế xã hội, nhất là giúp giải quyết dứt điểm các tồn đọng, vướng mắc về sử dụng đất, chuyển mục đích sử dụng đất của các doanh nghiệp cổ phần hóa từ doanh nghiệp nhà nước trong giai đoạn lịch sử 2007-2021 và tạo nguồn thu cho ngân sách, thông qua cơ chế truy thu nghĩa vụ tài chính, đồng thời hạn chế tình trạng “xí phần đất công” không thông qua đấu giá, đấu thầu và ổn định tình trạng pháp lý, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của doanh nghiệp cổ phần hóa từ doanh nghiệp nhà nước đã và đang sử dụng đất phù hợp quy hoạch.
H.H