Đó là Di tích lịch sử lăng mộ Đặng Văn Hòa và di tích lịch sử địa điểm Trạm phẫu thuật tiền phương. Cả 2 di tích này đều nằm trên địa bàn phường Phong Thái, TP. Huế.
Di tích lịch sử lăng mộ Đặng Văn Hòa
Đặng Văn Hòa (1791 - 1856), theo sử Triều Nguyễn, là con trai thứ 2 của Đặng Quang Tuấn (đời thứ tư của dòng họ Đặng). Thân mẫu là bà Phan Thị Hãn, người làng Thanh Lương.
Ông là một trong những người khai khoa Triều Nguyễn ở đất Thừa Thiên, là vị “Nguyên lão tứ triều”, làm quan gần 40 năm, trải qua bốn triều vua: Gia Long, Minh Mạng, Thiệu Trị, Tự Đức. Ông là một vị quan nổi tiếng cần mẫn, khiêm tốn, liêm khiết. Trong triều có 6 Bộ thì ông lần lượt giữ chức Thượng thư đứng đầu 5 Bộ (Binh, Công, Hình, Hộ, Lễ). Ông nổi tiếng là một vị quan rất mực thanh liêm, chính trực, ông đã để lại nhiều công nghiệp ích nước lợi dân trên các lĩnh vực: chính trị, nông nghiệp và văn hóa.
Ông là người có công trong việc dựng bia Võ Công; đúc chuông chùa Diệu Đế; cung tiến 6 quả chuông lớn, 2 bia đá, nhiều tượng Phật, hoành phi, câu đối cho các chùa Hoàng Giác (Hiền Sĩ), Bác Vọng đông, Bác Vọng tây, Thanh Lương, Hòa Viện… Hiện nay, các chuông, bia đá và tượng Phật vẫn còn ở các chùa do ông cung tiến. Ngoài ra, ông còn là một nhà thơ, để lại tập Lễ Trai thi gồm 75 bài thơ chân bản, chủ biên các bộ sách lớn như: Nam thổ anh hoa lục; Thiệu Trị văn quy; Đại nam sự lệ hội điển…
Di tích lịch sử địa điểm Trạm phẫu thuật tiền phương
Trạm phẫu thuật Tiền phương thuộc vùng tiếp giáp với phía Bắc huyện Quảng Điền và phía Nam huyện Phong Điền (cũ). Tiền thân, Trạm có phòng (hầm mổ) được đào âm dưới mặt đất từ 1,8 đến 2m; rộng 1,5m, dài từ 8 đến 10m. Trong phòng mổ có 2 lối ra vào ở phía trước và phía sau, bên trong đặt 2 tấm đan bằng bê tông làm bàn mổ, bên ngoài đặt 1 tấm đan bê tông để sơ cứu thương binh trước khi đưa vào phòng mổ. Ngoài ra, ở một số gốc cây, bụi rậm còn được bố trí đào nhiều hầm trú ẩn, để các thương bệnh binh nằm nghỉ dưỡng, chờ đưa lên tuyến trên. Trạm ra đời để phục vụ cho chiến dịch Xuân 1975 diễn ra tại cánh Bắc chiến trường Trị Thiên - Huế.
Năm 2019, địa điểm Trạm phẫu thuật tiền phương được công nhận xếp hạng di tích cấp tỉnh. Từ đó đến nay, di tích đã được tu bổ, phục hồi và xây dựng một số công trình, gồm các công trình cổng chào, nhà đón tiếp và trưng bày hiện vật; hầm phẫu (mổ); nhà bia; khu mộ tập thể, đường đi, cây xanh và các hạng mục hạ tầng kỹ thuật.
N. MINH