Theo quy trình, người lao động phải nộp hồ sơ trong thời hạn 45 ngày kể từ khi hết thời gian nghỉ thai sản. Nếu còn làm việc, hồ sơ sẽ được gửi cho người sử dụng lao động để lập danh sách chuyển tiếp đến cơ quan BHXH. Trường hợp đã nghỉ việc trước khi sinh hoặc không còn đơn vị công tác, người lao động có thể nộp trực tiếp cho cơ quan BHXH. Trong vòng 7 ngày làm việc kể từ khi nhận hồ sơ từ đơn vị sử dụng lao động, hoặc 5 ngày nếu nhận trực tiếp từ người lao động, cơ quan BHXH có trách nhiệm giải quyết. Nếu không thể xử lý, BHXH phải có văn bản trả lời, nêu rõ lý do.
Cơ quan bảo hiểm xã hội có trách nhiệm giải quyết trong 5–7 ngày làm việc để chi trả chế độ thai sản
Hồ sơ để được hưởng chế độ thai sản có sự khác biệt tùy từng trường hợp. Với lao động nữ sinh con, hồ sơ cơ bản gồm bản sao giấy khai sinh hoặc giấy chứng sinh của con. Trường hợp mang thai hộ, hồ sơ có thể yêu cầu thêm thỏa thuận mang thai hộ, văn bản xác nhận việc giao - nhận con, cùng các giấy tờ chứng minh liên quan đến điều trị vô sinh. Nếu con chết sau sinh hoặc thai chết từ 22 tuần tuổi trở lên, cần có thêm giấy xác nhận của cơ sở y tế hoặc Ủy ban nhân dân cấp xã. Các giấy tờ do cơ quan nước ngoài cấp phải được dịch sang tiếng Việt và hợp pháp hóa lãnh sự theo đúng quy định pháp luật.
Người lao động có thể nộp hồ sơ trực tiếp tại cơ quan BHXH, thông qua dịch vụ bưu chính công ích hoặc nộp trực tuyến trên Cổng dịch vụ công. Thủ tục này tạo điều kiện để người lao động lựa chọn hình thức phù hợp, tiết kiệm thời gian và chi phí đi lại.
Về điều kiện hưởng chế độ, người lao động phải đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc từ đủ 6 tháng trong 12 tháng trước khi sinh hoặc nhận con. Đối với những trường hợp phải nghỉ dưỡng thai theo chỉ định của cơ sở y tế, điều kiện tối thiểu là đóng bảo hiểm xã hội từ 3 tháng trong 12 tháng trước khi sinh. Ngoài ra, trong một số trường hợp đặc biệt như mẹ chết sau khi sinh, sức khỏe không bảo đảm chăm sóc con hoặc trong trường hợp mang thai hộ, người cha hoặc người trực tiếp nuôi dưỡng sẽ được hưởng chế độ thai sản thay.
Cơ quan BHXH có trách nhiệm tiếp nhận, thẩm định hồ sơ và chi trả chế độ thai sản cho người lao động. Toàn bộ thủ tục này được thực hiện miễn lệ phí. Quy định mới dựa trên căn cứ pháp lý là Luật Bảo hiểm xã hội năm 2024, Nghị định 158/2025/NĐ-CP của Chính phủ và Thông tư 12/2025/TT-BNV của Bộ Nội vụ, nhằm bảo đảm quyền lợi an sinh xã hội cho người lao động trong giai đoạn thai sản.
Từ ngày 1/7/2025, Quyết định 863/QĐ-BNV của Bộ Nội vụ chính thức có hiệu lực, quy định rõ trình tự, thủ tục để người lao động được hưởng chế độ thai sản. Điểm mới của quy định này là hướng dẫn chi tiết đối với cả lao động nữ sinh con, trường hợp mang thai hộ sinh con và trường hợp nhờ mang thai hộ. Đây được coi là căn cứ quan trọng giúp người lao động và cơ quan bảo hiểm xã hội (BHXH) thực hiện thống nhất, đảm bảo quyền lợi chính đáng.
Phùng Xuân