Hướng tới kỷ niệm 40 năm Ngày Báo Pháp luật Việt Nam ra số đầu tiên (10/7/1985 - 10/7/2025): Tờ 'Pháp luật thường thức' đã 'trình làng' như thế nào?

5 giờ trướcBài gốc

Cái tên giản dị, thiết thực

Những năm giữa thập niên 80, vẫn còn trong thời kỳ baocấp, khi nhu cầu tiếp cận thông tin pháp luật trở nên cấp thiết nhưng lại thiêúvắng một kênh truyền thông chuyên biệt, đủ khả năng lan tỏa sâu rộng, Báo Phápluật thường thức (tiền thân của Báo Pháp luật Việt Nam) đã ra đời.

Nhà báo Vũ Duy Thiệu - Nguyên Trưởng ban Thư ký BáoPháp luật nhớ lại: Tôi năm đó mới từ Đài Tiếng nói Việt Nam sang, là thành viêncủa Vụ Tuyên truyền, giáo dục pháp luật và rất may mắn được ông Lê Sĩ - Vụ trưởng- giao nhiệm vụ viết đề cương thành lập báo. Mở đầu bản đề cương, chúng tôi đềcập ngay mục đích, tôn chỉ và xác định đối tượng độc giả của báo.

“Chúng tôi bàn bạc rất kỹ và cuối cùng thống nhất vơínhau lấy tên báo là “Pháp luật và Đời sống”, với 8 trang gồm các chuyên mụcnhư: Tìm hiểu pháp luật; Giải đáp pháp luật; Văn học pháp lý (chủ yếu là câuchuyện vụ án)... Với bản đề cương đó, chúng tôi đã trình ông Phan Hiền - Bộ trưởngBộ Tư pháp lúc đó, rồi chúng tôi chuyển hồ sơ lên Ban Tuyên huấn Trung ương vềviệc Bộ Tư pháp xin ra tờ báo “Pháp luật và Đời sống”, ông Thiệu kể.

Bản đề cương được trình Bộ trưởng Tư pháp Phan Hiền vàsau đó chuyển đến Ban Tuyên huấn Trung ương. Ban Tuyên huấn Trung ương chấp thuậnvà cấp ngay giấy phép. Tuy nhiên, vấn đề lại phát sinh khi Bộ trưởng Phan Hiềnkhông nhất trí với tên gọi "Pháp luật và Đời sống", vì lo ngại"Pháp luật và Đời sống" quá rộng so với nguồn lực nhân sự bấy giờkhá… khiêm tốn. Thay vào đó, ông đề xuất đổi tên thành Pháp luật thường thức -một cái tên giản dị, thiết thực và phù hợp hơn với nhiệm vụ phổ biến kiến thứcpháp luật.

Việc đổi tên được tiến hành, trụ sở Báo lúc ấy đặt tạisố 5 Ông Ích Khiêm. Dù có những điều chỉnh và yêu cầu nghiêm ngặt, khi nhận đượcquyết định lần hai, không khí trong nhóm làm báo ngập niềm vui…

Đầu tháng 4 năm 1985, sau một cuộc họp đầy căng thẳngtại Bộ, ông Lê Sĩ đã gọi nhà báo Vũ Duy Thiệu bàn bạc kế hoạch phát hành báo.Ông gợi ý: “Anh tính toán xem ta có thể ra báo sớm hơn được không, hay là ta rabáo vào dịp 30/4 Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước…”. Tuy nhiên,nhà báo Vũ Duy Thiệu đã cẩn trọng đề xuất một phương án khác: dành thời gian đểchuẩn bị kỹ nội dung của 5 số báo đầu, từ đó có thể tự tin phát hành số đâùtiên vào ngày 10/7/1985.

Những nội dung đặc sắc trên số đầu

Nhìn vào những số đầu của Pháp luật thường thức, ấn tượngvới độc giả là mục “Lời ghi nhớ” nằm ở góc trên bên phải cạnh măng-sét - mộtchuyên mục đặc trưng xuyên suốt nhiều số báo. Ví dụ, số đầu tiên, nội dungtrích lời Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Hội nghị Tư pháp toàn quốc năm 1950: “Phápluật của ta hiện nay bảo vệ quyền lợi cho hàng triệu người lao động… pháp luậtcủa ta là pháp luật thực sự dân chủ, vì nó bảo vệ quyền tự do, dân chủ rộng rãicho nhân dân lao động…”. “Lời ghi nhớ” được trình bày ngắn gọn trong khungriêng, vừa như lời nhắc nhở, vừa thể hiện rõ tôn chỉ của Báo. Đây cũng là dấu ấnriêng, mang tính biểu tượng của Pháp luật thường thức ngay từ số báo đầu tiên.

Cũng tại trang bìa số đầu tiên, đã giới thiệu bài nóichuyện của đồng chí Phạm Văn Đồng, Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng tại Hội nghịtoàn quốc tổng kết công tác tư pháp lần thứ 1, tháng giêng năm 1983 về “Xây dựngvà thực hiện pháp chế Xã hội chủ nghĩa”.

Sự ra đời của Báo Pháp luật thường thức diễn ra trongbối cảnh đặc biệt, khi Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam vưàchính thức thông qua Bộ luật Hình sự đầu tiên tại Kỳ họp thứ 9, khóa VII. Sự kiệnnày không chỉ có ý nghĩa đối với lĩnh vực lập pháp, mà còn mở ra yêu cầu mới đôívới công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật sâu rộng trong đời sống xã hội.Ngay từ trang bìa, tiêu đề lớn “Quốc hội chính thức thông qua Bộ luật Hình sự”đã phản ánh sự kiện quan trọng này.

Các bài viết trong số báo đầu tiên cũng tập trung phảnánh sự kiện lập pháp nổi bật đó là việc thông qua Bộ luật Hình sự. Bài “Bộ luậtHình sự, một công trình lập pháp quan trọng” phân tích toàn diện về ý nghĩa, nôịdung, kết cấu và vai trò của Bộ luật Hình sự năm 1985. Theo bài viết, việc banhành Bộ luật này không chỉ đáp ứng yêu cầu cấp thiết về quản lý xã hội bằngpháp luật mà còn đánh dấu bước phát triển trong tư duy lập pháp của Việt Nam.

Một số bài viết khác phản ánh các hoạt động liên quanđến triển khai công tác tư pháp tại các địa phương và ngành, như bài “Chiến dịchđẩy mạnh công tác tư pháp đợt một thành công tốt đẹp”. Bên cạnh các bài viết vềpháp luật hình sự và công tác lập pháp, tờ báo còn dành dung lượng đáng kể chocác mục phổ biến kiến thức pháp luật mang tính thực tiễn cao. Bài “Mỗi ngươìchúng ta cần tìm hiểu Bộ luật Hình sự và chấp hành cho đúng” cung cấp kiến thứccơ bản về các quy định của Bộ luật Hình sự, đồng thời khuyến khích việc tìm hiêủvà tuân thủ pháp luật trong nhân dân.

Đáng chú ý, trong số báo đầu tiên, chuyên mục “Câuchuyện vụ án” đã thu hút sự quan tâm của bạn đọc với bài viết “Vụ án giữa biểnkhơi” của nhà văn Nguyễn Trần Thiết. Đây là một tác phẩm được thể hiện dươíhình thức kể chuyện điều tra, phản ánh một vụ án trên biển với nhiều tình tiếtphức tạp. Thông qua việc thuật lại diễn biến vụ án, tác giả đồng thời lồng ghépcác quy định pháp luật liên quan. Bài viết không chỉ đơn thuần mang tính chấtthông tin mà còn là một phương thức phổ biến pháp luật sinh động, góp phần làmcho các quy định pháp luật khô khan trở nên dễ tiếp cận, gần gũi hơn với bạn đọc.Hình thức kết hợp giữa kể chuyện và tuyên truyền pháp luật này đã thể hiện rõchủ trương “pháp luật phục vụ nhân dân”, giúp người dân hiểu đúng, hành xử đúngvà tuân thủ pháp luật trong thực tiễn đời sống. Đây cũng là nét đặc sắc riêngcó của Pháp luật thường thức ngay từ số đầu tiên.

Ở các trang sau, báo tiếp tục mở rộng nội dung bằng nhữngchuyên mục gắn với đời sống thường ngày như: “Đi xuống cơ sở đối thoại với nhândân”, “Pháp luật và vấn đề rau xanh”, “Không được coi thường pháp luật”, “Đạtlý và thấu tình”,… Các bài viết này đề cập đến các vấn đề cụ thể trong thực tiễnnhư quản lý thị trường, vệ sinh an toàn thực phẩm, hoạt động tư pháp tại cơ sở,các vụ việc dân sự liên quan đến đất đai, hôn nhân, gia đình. Qua đó, Báo nhấnmạnh việc đưa pháp luật đến gần đời sống nhân dân, đồng thời phản ánh yêu câùtăng cường kỷ cương, kỷ luật trong xã hội.

Ngoài ra, những số báo đầu tiên cũng dành không giancho các mục mang tính tuyên truyền - giải trí, với thơ vui, tranh biếm họa vàcác câu chuyện pháp luật lạ. Các mục này tuy nhẹ nhàng nhưng vẫn lồng ghép nôịdung pháp luật, góp phần tạo sự sinh động cho tờ báo.

Đặc biệt, chuyên mục “Giải đáp pháp luật” xuất hiệnngay từ số đầu tiên, đóng vai trò là cầu nối giữa bạn đọc và cơ quan tư pháp.Chuyên mục này giải thích những thắc mắc cụ thể về các lĩnh vực như dân sự,hình sự, hôn nhân - gia đình, đất đai… thông qua những câu trả lời ngắn gọn, dễhiểu. Đây là hình thức phổ biến pháp luật phù hợp với yêu cầu thực tiễn, góp phầnnâng cao hiểu biết pháp luật trong nhân dân.

Xét về hình thức, Báo Pháp luật thường thức số đâùtiên in trên giấy khổ A3, mực in đen trắng, trình bày mạch lạc, dễ đọc. Các bàiviết được sắp xếp theo bố cục rõ ràng, ưu tiên các vấn đề lớn của quốc gia ởcác trang đầu, sau đó mới đến các bài viết chuyên sâu và mục thường kỳ. Phầntranh minh họa tuy đơn giản nhưng bám sát nội dung bài viết, góp phần tăng sứchấp dẫn.

Có thể khẳng định, số báo đầu tiên của Pháp luật thườngthức đã thể hiện rõ định hướng là một tờ báo chuyên sâu về pháp luật, phục vụnhu cầu phổ biến, tuyên truyền pháp luật trong nhân dân. Báo vừa phản ánh các sựkiện pháp lý quan trọng, vừa giới thiệu các kiến thức pháp luật cơ bản, đồng thơìnhấn mạnh tính thực tiễn, gần gũi với đời sống xã hội. Tờ báo đã tạo dựng nền tảngvững chắc cho hành trình phát triển của Báo Pháp luật Việt Nam.

Pháp luật thường thức số 2 phát hành đã cólời nhắn gửi ngắn gọn, súc tích nhưng thể hiện rõ phương châm và mục tiêu của tờbáo:

“Bạn đọc thân mến,

Nhằm không ngừng nâng cao ý thức và kiến thức pháp luậtcủa nhân dân, Báo Pháp luật thường thức - cơ quan của Bộ Tư pháp - đã ra mắt bạnđọc kể từ ngày 10/7/1985.

Ngay từ số báo đầu, Pháp luật thường thức đã được sự cộngtác của nhiều đồng chí cán bộ tư pháp, pháp chế và cộng tác viên.

Để đáp ứng yêu cầu chung, Báo Pháp luật thường thức sẽphản ánh mọi mặt về pháp chế xã hội chủ nghĩa, về tình hình thi hành pháp luậtqua các mục điều tra, phóng sự, nêu gương tốt, người tốt trong sinh hoạt vàcông tác hằng ngày. Báo dành số trang để giới thiệu văn bản pháp luật mới và giảiđáp câu hỏi về pháp luật, thường xuyên có các mục: câu chuyện vụ án, pháp luậtđó đây, câu lạc bộ pháp luật…

Báo Pháp luật thường thức mong muốn được bạn đọc gópý, phê bình, xây dựng Báo”.

Trần Đức Anh

Nguồn Pháp Luật VN : https://baophapluat.vn/huong-toi-ky-niem-40-nam-ngay-bao-phap-luat-viet-nam-ra-so-dau-tien-10-7-1985-10-7-2025-to-phap-luat-thuong-thuc-da-trinh-lang-nhu-the-nao.html