Hy vọng 'tan băng' ở Alaska

12 giờ trướcBài gốc

Cuộc gặp được kỳ vọng không chỉ định hình diễn biến chiến sự mà còn ảnh hưởng tới tương lai trật tự an ninh châu Âu.

Washington bước vào hội nghị với áp lực kinh tế và chính trị nội bộ. Hơn 100 tỷ USD đã được Mỹ đổ vào hỗ trợ Ukraine, trong khi lạm phát và thâm hụt ngân sách khiến dư luận đòi hỏi giảm chi tiêu đối ngoại.

Ông từng tuyên bố có thể “kết thúc chiến tranh trong 24 giờ”, sau đó điều chỉnh thành “6 tháng”, biến hội nghị Alaska thành phép thử uy tín cá nhân trước thềm bầu cử. Ông muốn một lệnh ngừng bắn nhanh chóng, sẵn sàng đe dọa các biện pháp trừng phạt kinh tế cực đại, kể cả thuế quan tới 500% với các nước tiếp tục mua dầu khí Nga, nếu Moscow không chấp nhận thỏa thuận.

Tổng thống Vladimir Putin và người đồng cấp Donald Trump tại cuộc gặp ở Helsinki, Phần Lan, ngày 16/7/2018. Ảnh: Tân Hoa Xã

Trong khi đó, đối với Moscow, mục tiêu rõ ràng là củng cố quyền kiểm soát tại các vùng lãnh thổ đang kiểm soát, buộc Ukraine từ bỏ tham vọng gia nhập NATO, đồng thời tìm cách phá vòng trừng phạt.

Việc được mời đến lãnh thổ từng thuộc Nga là một chiến thắng biểu tượng mà Tổng thống Vladimir Putin có thể sử dụng để củng cố hình ảnh trong nước. Ngoài yêu cầu lãnh thổ, Moscow muốn Washington và phương Tây nhượng bộ về các lệnh hạn chế tài chính, công nghệ năng lượng và hợp tác ở Bắc Cực.

Điểm gây tranh cãi nhất là sự vắng mặt của Ukraine tại bàn đàm phán. Tổng thống Volodymyr Zelensky khẳng định “không ai có quyền tặng đất Ukraine” và nhấn mạnh hiến pháp nước này cấm nhượng lãnh thổ. Các nhà lãnh đạo châu Âu như Thủ tướng Đức Friedrich Merz và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron lo ngại một thỏa thuận song phương Nga - Mỹ sẽ bỏ qua lợi ích của Kiev và phá vỡ nguyên tắc không xâm lược.

Dư luận tại Kiev và nhiều thủ đô châu Âu coi hội nghị là nỗ lực hợp thức hóa tình trạng kiểm soát trên thực địa. Trên bàn đàm phán, các vấn đề lớn bao gồm lệnh ngừng bắn và tương lai các vùng chiếm đóng, số phận của hiệp ước kiểm soát vũ khí New START, điều kiện nới lỏng trừng phạt, cùng định hình lại an ninh châu Âu với trọng tâm là vai trò NATO. Đây đều là những chủ đề đụng chạm lợi ích cốt lõi và rất khó đạt được đồng thuận ngay lập tức, nhưng lại là chìa khóa để xác định hướng đi tiếp theo của cuộc chiến.

Câu hỏi quan trọng nhất vẫn là liệu băng có thực sự tan. Cuộc gặp Alaska, dù được coi là sự mở đầu của đối thoại cấp cao trong bối cảnh cuộc chiến Ukraine tiếp diễn, không đủ để tạo ra một sự tan chảy toàn diện. Tuy nhiên, có thể nhìn từ ba góc độ: tín hiệu biểu tượng, áp lực chính trị từng bước và cạm bẫy mang tính chiến lược. Các chuyên gia quốc tế nhận định, hội nghị Alaska vừa là dấu hiệu tái khởi động đối thoại, vừa tiềm ẩn nhiều rủi ro.

Wall Street Journal lưu ý rằng, Tổng thống Donald Trump và người đồng cấp Vladimir Putin mang hai chiến lược đối nghịch: ông chủ Nhà Trắng sử dụng phong cách ngoại giao bất ngờ, cá nhân, trong khi người đứng đầu Điện Kremlin theo cách bài bản với mục tiêu dài hạn rõ rệt.

Reuters nhấn mạnh ông Donald Trump thúc đẩy một lệnh ngừng bắn, nhưng ông Vladimir Putin có thể đáp lại bằng đề nghị “lưu trữ chiến lược” nhằm duy trì quyền kiểm soát và trì hoãn trừng phạt thêm. Viện Nghiên cứu Hoàng gia Anh (RUSI) cảnh báo rằng, Moscow có thể dùng động thái này như một cách “ăn miếng trả miếng”, kéo dài để né tránh các biện pháp trừng phạt nghiêm khắc hơn.

Chuyên gia Sam Greene từ Trung tâm Phân tích Chính sách châu Âu (CEPA) cho rằng một phương án mà ông Putin có thể sẵn sàng chấp nhận là lệnh ngừng bắn tạm thời, nhưng vẫn giữ ưu thế trên thực địa và không tạo ra rào cản đối với việc tái triển khai lực lượng sau này.

Phân tích của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) nhận định đích đến tốt nhất hiện tại là một thỏa thuận “giữ an toàn, chứ không phải hòa bình” – những bước nhỏ nhằm giảm đụng độ, khôi phục đường dây nóng, đồng thời mở đường cho đàm phán kiểm soát vũ khí New START, nhưng chưa thể có một hiệp ước toàn diện ngay lập tức.

Từ góc độ đối ngoại, các nghị sĩ và đồng minh châu Âu phản ứng thận trọng. Washington Post viết rằng, việc loại Kiev ra khỏi bàn đàm phán là “đòn thắng lợi thông điệp” cho ông Vladimir Putin, với nguy cơ hợp thức hóa các vùng do Nga kiểm soát và làm lung lay hình ảnh Ukraine như một bên không thể bị bỏ qua.

Nhiều nhà phân tích ở châu Âu và Ukraine cùng cho rằng, kích hoạt một thỏa thuận mà không có sự tham gia của Kiev sẽ tạo ra tiền lệ nguy hiểm, làm suy yếu nguyên tắc chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ. Ngoài ra, một số bình luận cảnh báo rằng lựa chọn Alaska không chỉ mang tính biểu tượng mà còn tiềm ẩn ý nghĩa “làm mềm” câu chuyện lãnh thổ, khiến yêu cầu nhượng bộ trở nên nhẹ nhàng hơn dưới góc nhìn ngoại giao. Nếu ông Donald Trump tìm kiếm một “thắng lợi nhanh” bằng thỏa thuận tạm thời, ông có thể đối mặt với rủi ro bị cuốn vào chiến lược lâu dài của Moscow.

Hội đồng Quan hệ Đối ngoại (CFR) nhận định, hội nghị Alaska có thể trở thành một phần trong nỗ lực tâm lý của Nga nhằm biến Ukraine thành “rào cản cho hòa bình” trong mắt ông Donald Trump, buộc ông phải lựa chọn giữa mục tiêu hòa bình và thực tế phức tạp trên chiến trường.

Tổng hợp lại, triển vọng tan băng thực sự từ Alaska vẫn rất mong manh. Có thể kỳ vọng vào những bước giảm căng thẳng hay thiết lập đường dây chống va chạm. Nhưng nếu không có cơ chế giám sát, không có Kiev tham gia và không có cam kết ràng buộc về một quá trình chính trị lâu dài, “băng” có thể nhanh chóng đóng lại. Alaska vì thế nên được nhìn như một khởi điểm để khảo sát cơ hội, chứ chưa phải cú hạ màn cho xung đột.

Khổng Hà

Nguồn CAND : https://cand.com.vn/the-gioi-24h/hy-vong-tan-bang-o-alaska-i778225/