Trong nhiều thập kỷ, không quân Iran gần như “giậm chân tại chỗ”, vận hành những chiếc máy bay đã lỗi thời từ thời kỳ trước Cách mạng Hồi giáo 1979 như F-4 Phantom, F-5 Tiger và F-14 Tomcat do Mỹ sản xuất.
Bị bao vây bởi lệnh trừng phạt và cô lập quốc tế, Tehran không thể tiếp cận công nghệ hàng không hiện đại. Vì vậy, việc có được Su-35 – loại tiêm kích đa năng thế hệ 4++ của Nga – sẽ là cú hích lớn nhất đối với lực lượng không quân Iran trong hơn 40 năm qua.
Theo thông tin rò rỉ, hợp đồng giữa Nga và Iran có giá trị khoảng 7 tỷ USD, bao gồm 48 chiếc Su-35 cùng hệ thống radar, điện tử hàng không và vũ khí đi kèm.
Một phần linh kiện có thể được giao sớm trong giai đoạn 2024–2026, còn máy bay hoàn chỉnh sẽ bàn giao từ năm 2026 đến 2028.
Đáng chú ý, có khả năng Iran sẽ được phép lắp ráp một phần Su-35 ngay trong nước, dưới sự giám sát kỹ thuật của các chuyên gia Nga.
Su-35 được xem là một trong những tiêm kích tiên tiến nhất thế giới hiện nay, với tốc độ tối đa 2.500 km/h, tầm bay hơn 3.500 km và khả năng cơ động cao nhờ hệ thống điều khiển vector lực đẩy.
Máy bay trang bị radar mảng pha Irbis-E có thể phát hiện mục tiêu ở cự ly tới 400 km, mang được nhiều loại vũ khí hiện đại như tên lửa không đối không R-77 hoặc không đối đất Kh-31.
Nếu Iran thực sự sở hữu 48 chiếc Su-35, nước này sẽ có bước nhảy vọt đáng kể về năng lực tác chiến, vượt xa khả năng của các dòng tiêm kích MiG-29 hoặc F-4 đang phục vụ hiện nay.
Điều đó không chỉ tăng cường khả năng phòng thủ không phận, mà còn giúp Tehran khẳng định vị thế quân sự trong khu vực – nhất là trong bối cảnh căng thẳng với Israel, Mỹ và các đối thủ vùng Vịnh.
Với Tehran, thương vụ này mang ý nghĩa vượt xa lĩnh vực kỹ thuật. Nó là biểu tượng của việc phá vỡ thế cô lập, khẳng định Iran vẫn có thể tiếp cận các công nghệ hiện đại dù chịu trừng phạt kéo dài.
Việc hợp tác sâu với Nga cũng giúp Iran mở rộng chuỗi cung ứng quốc phòng, học hỏi kỹ thuật chế tạo radar, động cơ và điện tử hàng không – những lĩnh vực mà nước này vẫn còn yếu.
Về phía Moscow, thương vụ Su-35 với Iran vừa mang giá trị kinh tế, vừa là đòn ngoại giao. Trong bối cảnh Nga bị hạn chế xuất khẩu do chiến sự ở Ukraine, việc ký kết hợp đồng 7 tỷ USD sẽ mang lại nguồn thu đáng kể và giúp Moscow củng cố mối liên kết chiến lược với Tehran.
Hai nước đã hợp tác trong lĩnh vực UAV, tên lửa và năng lượng; giờ đây, việc bổ sung hợp tác hàng không chiến đấu cho thấy liên minh Nga – Iran đang được mở rộng nhanh chóng.
Nếu phi đội Su-35 thực sự xuất hiện trong không quân Iran, cán cân sức mạnh khu vực sẽ thay đổi đáng kể.
Hiện nay, các nước vùng Vịnh như Saudi Arabia hay UAE chủ yếu sử dụng F-15 và F-16 của Mỹ, trong khi Israel sở hữu F-35I Adir – dòng tiêm kích tàng hình hiện đại nhất khu vực.
Dù chưa thể so sánh về công nghệ tàng hình, Su-35 vẫn đủ sức tạo áp lực lớn đối với các lực lượng đối địch nhờ tầm hoạt động xa và hỏa lực mạnh.
Sự xuất hiện của Su-35 có thể khiến Israel phải điều chỉnh học thuyết tác chiến và tăng cường cảnh giác tại không phận Syria và Iraq – nơi Iran có ảnh hưởng quân sự lớn.
Đồng thời, các quốc gia Ả Rập vùng Vịnh có thể đẩy nhanh kế hoạch mua sắm vũ khí để đối trọng, kích thích một làn sóng chạy đua vũ trang mới trong khu vực.
Tuy nhiên, việc hiện thực hóa hợp đồng này không hề đơn giản. Cả Iran và Nga đều chịu các lệnh trừng phạt nghiêm ngặt, khiến vấn đề thanh toán, vận chuyển và bảo trì thiết bị gặp nhiều trở ngại.
Nga cũng phải cân nhắc đến mối quan hệ với Israel – quốc gia có tiếng nói đáng kể trong chiến trường Syria, nơi Moscow vẫn duy trì lực lượng quân sự.
Bên cạnh đó, Iran cần thời gian để huấn luyện phi công, xây dựng cơ sở bảo dưỡng, hệ thống hậu cần và thích nghi với tiêu chuẩn kỹ thuật của Nga.
Với một phi đội hiện đại như Su-35, chi phí vận hành và bảo trì sẽ rất lớn, đòi hỏi Tehran phải đầu tư dài hạn và có chiến lược khai thác bài bản.
Thương vụ Su-35 – dù chưa được xác nhận chính thức – vẫn mang ý nghĩa chính trị sâu sắc. Nó thể hiện quyết tâm của Iran trong việc phá thế bao vây, đồng thời khẳng định sự dịch chuyển quyền lực khi Nga và Iran ngày càng xích lại gần nhau trong bối cảnh bị phương Tây cô lập.
Nếu 48 chiếc Su-35 thực sự hạ cánh xuống các căn cứ không quân Iran, khu vực Trung Đông sẽ chứng kiến một chương mới – nơi Tehran không còn chỉ là người phòng thủ, mà trở thành thế lực có khả năng vươn tầm ảnh hưởng ra khắp vùng Vịnh và xa hơn nữa.
Việt Hùng
Theo INN, Military Today, Avia