Iran xóa bốn số 0 khỏi đồng tiền: Bước đi biểu tượng giữa cơn bão kinh tế

3 giờ trướcBài gốc

Người dân đi ngang qua một bức tranh tường tại quảng trường Enqelab ở Tehran cho thấy tờ tiền 10.000 rial của Iran. Nguồn: www.iranintl.com

Cuối tuần qua, các đại biểu Quốc hội Iran đã bỏ phiếu thông qua kế hoạch đổi tiền với 144 phiếu thuận, 108 phiếu chống và 3 phiếu trắng trong tổng số 262 đại biểu có mặt. Theo Iran International, cải cách mới sửa đổi Luật Tiền tệ và ngân hàng, định nghĩa lại đơn vị tiền tệ chính thức của quốc gia. Theo đó, một rial mới sẽ tương đương 10.000 rial hiện nay, và đi kèm là đơn vị tiền tệ phụ (tức là phần nhỏ nhất trong hệ thống tiền tệ) mang tên qiran (hoặc gheran), có giá trị bằng 1/100 của một rial mới. Trong giai đoạn chuyển tiếp kéo dài tối đa 3 năm, hai loại tiền - rial cũ và rial mới - sẽ cùng lưu hành để người dân dần làm quen. Ngân hàng Trung ương Iran (CBI) được giao nhiệm vụ hoàn thiện quy trình kỹ thuật và pháp lý trong vòng 2 năm, sau đó thông báo thời điểm bắt đầu áp dụng chính thức. Khi giai đoạn chuyển đổi kết thúc, mọi giao dịch và nghĩa vụ tài chính tính bằng rial cũ sẽ tự động được quy đổi sang đơn vị mới theo tỷ lệ đã định.

Khi đồng rial lao dốc mạnh

Kế hoạch đổi tiền của Iran diễn ra trong bối cảnh kinh tế đất nước đang chịu áp lực nặng nề. Kể từ khi Mỹ rút khỏi thỏa thuận hạt nhân (JCPOA) năm 2018 và tái áp đặt các lệnh trừng phạt kinh tế, đồng rial đã rơi tự do, mất hơn 90% giá trị. Nếu như cách đây hơn một thập kỷ, một USD đổi được khoảng 10.000 rial, thì nay trên thị trường tự do, con số ấy đã vượt quá 500.000 rial. Sự sụt giảm nghiêm trọng này khiến sức mua của người dân giảm mạnh, chi phí sinh hoạt leo thang, còn tỷ lệ lạm phát theo số liệu chính thức đã lên tới 40%.

Trong đời sống hàng ngày, người dân Iran phải sử dụng những tờ tiền mệnh giá khổng lồ, với hàng loạt con số 0 khiến cho việc mua bán, tính toán, ghi chép kế toán hay lập hóa đơn trở nên phức tạp và dễ nhầm lẫn. Một tờ tiền 10.000 rial giờ đây chỉ tương đương chưa đầy một cent Mỹ, gần như không còn giá trị thực tế. Vì vậy, việc xóa bốn số 0 không chỉ là biện pháp kỹ thuật, mà còn là hành động mang tính biểu tượng sâu sắc, thể hiện mong muốn của chính quyền trong việc làm mới hình ảnh đồng tiền và vực dậy phần nào tinh thần của xã hội.

Kế hoạch này không phải là ý tưởng mới. Trong hơn hai thập kỷ qua, nhiều nhiệm kỳ Tổng thống Iran, từ Hashemi Rafsanjani, Mahmoud Ahmadinejad cho tới Hassan Rouhani, đều từng cân nhắc biện pháp tương tự nhưng chưa thể thực hiện vì lo ngại chi phí và tác động chính trị - xã hội. Phiên bản được thông qua hiện nay đã được bàn thảo từ năm 2019, trải qua 3 nhiệm kỳ Quốc hội và nhiều lần chỉnh sửa. Ban đầu, Chính phủ từng đề xuất đổi tên đơn vị tiền tệ từ “rial” sang “toman” để thống nhất với cách gọi phổ biến của người dân (1 toman = 10 rial), nhưng cuối cùng Quốc hội quyết định giữ nguyên tên gọi “rial” để tránh các rắc rối hành chính, pháp lý và kỹ thuật trong hệ thống tài chính quốc tế.

Chủ tịch Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, ông Shamseddin Hosseini cho biết, mục tiêu của kế hoạch là “làm cho tiền giấy trở nên tiện dụng hơn và giúp các giao dịch tài chính được thực hiện dễ dàng hơn”. Ông thừa nhận rằng, việc loại bỏ số 0 không thể trực tiếp làm giảm lạm phát hay giải quyết những vấn đề sâu xa của nền kinh tế, nhưng coi đây là “điều chỉnh không thể tránh khỏi” trong bối cảnh đồng rial đã mất giá quá lâu.

Cải cách mang tính biểu tượng hay bước ngoặt thực sự?

Trên thế giới, không ít quốc gia đã từng áp dụng biện pháp tương tự khi đối mặt với lạm phát phi mã. Trường hợp của Thổ Nhĩ Kỳ thường được nhắc đến như một điển hình thành công. Khi loại bỏ sáu số 0 khỏi đồng lira vào năm 2005, Thổ Nhĩ Kỳ đồng thời tiến hành cải cách sâu rộng về tài khóa và tiền tệ, nhờ đó nhanh chóng ổn định được nền kinh tế và lấy lại niềm tin từ các nhà đầu tư. Tuy nhiên, bối cảnh của Iran khác hẳn vì nền kinh tế vẫn bị cô lập bởi các lệnh trừng phạt.

Nhà kinh tế Ahmad Alavi trong một bài phỏng vấn với Iran International nhận định rằng, “chính sách này chủ yếu mang tính hình thức. Nếu không giải quyết tận gốc các nguyên nhân gây lạm phát, từ tốc độ tăng cung tiền, thâm hụt ngân sách, đến những yếu kém trong quản trị, thì việc đổi tiền sẽ không thể khôi phục giá trị thực của rial”. Dù vậy, Chính phủ Iran vẫn hy vọng rằng biện pháp này sẽ có tác dụng tâm lý tích cực. Việc nhìn thấy các tờ tiền mệnh giá nhỏ hơn, dễ sử dụng hơn, có thể khiến người dân cảm thấy bớt áp lực khi chi tiêu và góp phần cải thiện tâm lý xã hội trong ngắn hạn.

Thống đốc Ngân hàng trung ương Iran, ông Mohammad Reza Farzin cho biết, việc cắt bốn số 0 sẽ được triển khai trong năm nay như một phần của chương trình cải cách ngân hàng sâu rộng hơn. Ông khẳng định, sự thay đổi này phản ánh đúng thực tế vì từ lâu người dân đã quen quy đổi mọi giá cả sang đơn vị toman, vốn tương đương 10.000 rial, nên việc chuyển đổi chính thức sẽ giúp hệ thống kế toán và giao dịch thống nhất, rõ ràng hơn.

Tuy nhiên, con đường thực hiện sẽ không hề dễ dàng. Việc in ấn, vận chuyển, tiêu hủy tiền cũ, cập nhật phần mềm kế toán và điều chỉnh hệ thống thanh toán điện tử đòi hỏi chi phí khổng lồ. Trong thời gian 3 năm chuyển tiếp, việc lưu hành song song hai loại tiền có thể gây nhầm lẫn, đặc biệt ở các vùng nông thôn.

Theo các nhà phân tích, trong bối cảnh khó khăn bủa vây, việc xóa bốn số 0 khỏi đồng rial có thể xem là nỗ lực thể hiện tinh thần chủ động và niềm hy vọng đổi thay của Iran, mở ra cơ hội để khởi đầu cho những cải cách sâu rộng và bền vững hơn trong tương lai.

Ngọc Minh

Nguồn Đại Biểu Nhân Dân : https://daibieunhandan.vn/iran-xoa-bon-so-0-khoi-dong-tien-buoc-di-bieu-tuong-giua-con-bao-kinh-te-10389306.html