Hàng nghìn m2 đất canh tác bị 'hà bá'… 'nuốt'.
Hậu quả tình trạng khai thác cát trái phép khiến nhiều diện tích đất canh tác bị cuốn trôi, đe dọa an nguy của bà con và cả tuyến kè hơn 82 tỷ đồng đang xây dựng.
“Hà Bá”… “nuốt” hàng nghìn m2 đất
Vợ chồng bà V.T. K. (xã Vĩnh Hòa, huyện Vĩnh Lộc) cả đời chỉ biết bám lấy ruộng ngô ven bãi bồi sông Mã làm kế sinh nhai. Ấy vậy mà mấy năm nay, bà xót xa khi bất lực chứng kiến mỗi ngày “Hà Bá”… “nuốt” từng mét đất bãi.
“Hiện tượng sạt lở đã diễn ra nhiều năm, nhưng từ thời điểm tháng 6/2023 đến nay, tốc độ diễn ra rất nhanh. Gia đình tôi có hơn 1 mẫu đất trồng ngô ven sông Mã nhưng đến giờ đã bị mất đi hàng chục m2.
Tình trạng khai thác cát trái phép diễn ra nhiều năm nay mới dẫn đến sạt lở như vậy. Có thời điểm có 6 - 7 chiếc tàu đua nhau hút. Người dân chúng tôi có kéo nhau ra, nhưng những người hút cát cũng không sợ”, bà K. kể lại.
Còn ông L.V.N. (thôn Nghĩa Kỳ, xã Vĩnh Hòa) cho biết, gia đình ông có 5 sào ngô dọc bãi bồi, nhưng nay chỉ còn hơn 3 sào vì sông “nuốt” đất. Hiện nay, có những khu vực sạt lở chỉ cách nhà dân khoảng 50 - 70m.
Người dân thôn Nghĩa Kỳ, xã Vĩnh Hòa nhiều năm nay đã làm đơn, kiến nghị chính quyền địa phương vào cuộc xử lý. Sau khi cơ quan chức năng vào cuộc kiểm tra, tình trạng khai thác cát trái phép tại khu vực này im ắng được một thời gian ngắn, sau đó tiếp tục hoạt động trở lại trong sự bất lực của người dân và chính quyền địa phương.
Theo ông Trịnh Việt Cường, Trưởng phòng Nông nghiệp và Môi trường huyện Vĩnh Lộc, hiện tượng sạt lở bờ sông Mã trong một vài năm trở lại đây đã cuốn trôi khoảng 12.000m2 đất sản xuất nông nghiệp của bà con thôn Giang Đông và Nghĩa Kỳ; chiều dài đoạn bị sạt lở khoảng 600m, chiều rộng đoạn bị sạt lở ăn sâu vào bờ bãi khoảng 30m.
Người dân lập chòi canh 'cát tặc'.
Nguy cơ trôi sông dự án hơn 82 tỷ đồng!
Đáng nói, vào năm 2023, trước tình trạng sạt lở bờ sông Mã, Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa đã chỉ đạo tạm dừng hoạt động khai thác tại mỏ cát số 18 xã Vĩnh Hòa, huyện Vĩnh Lộc của Công ty TNHH Minh Chung; đồng thời yêu cầu UBND huyện Vĩnh Lộc lựa chọn đơn vị tư vấn có đủ năng lực thực hiện khảo sát, tính toán, đánh giá xác định cụ thể nguyên nhân, đề xuất giải pháp xử lý sạt lở bờ sông Mã đoạn qua thôn Nghĩa Kỳ và thôn Giang Đông, xã Vĩnh Hòa.
Năm 2024, UBND tỉnh Thanh Hóa đã phê duyệt dự án xây dựng tuyến kè giá trị hơn 82 tỷ đồng. Dự án đã triển khai thi công từ tháng 12/2024, hiện nhà thầu đang tập trung thi công xây dựng phần chân kè đá hộc, khối lượng công việc đến nay ước đạt 7,5%, tương ứng giá trị đạt khoảng 5 tỷ đồng.
Tuy nhiên, ngày 5/9/2024, Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa có văn bản chỉ đạo lập hồ sơ cho mỏ cát của Công ty TNHH Minh Chung hoạt động khai thác trở lại.
Sau khi cơ quan chức năng tiến hành khảo sát, đo vẽ, gắn vào hệ tọa độ VN-2000 với bình đồ tuyến kè và bản đồ địa chính xã Vĩnh Hòa thì phần ranh giới này có một phần nằm trên bãi sông hiện trạng cùng một phần chồng lên tuyến kè được thiết kế. Khi khai thác cát sẽ gây nguy hiểm đến mái, bãi sông (gây sạt lở) và trực tiếp ảnh hưởng đến tuyến kè.
Theo UBND huyện Vĩnh Lộc, thời gian gần đây, tại khu vực đoạn sông Mã chảy qua địa phận xã Vĩnh Hòa lại xuất hiện một số thuyền sắt khai thác cát, sỏi trái phép. Chúng lợi dụng thời gian ban đêm và sáng sớm để khai thác cát trái phép tại khu vực lòng sông giáp ranh giữa hai xã Vĩnh Hòa (huyện Vĩnh Lộc) và xã Định Hải (huyện Yên Định). Lúc cao điểm có đến 7 - 8 phương tiện khai thác cát gây sạt lở bờ sông.
Dự án kè đang thi công dang dở.
Trước tình trạng trên, UBND huyện Vĩnh Lộc đã chỉ đạo các đơn vị có liên quan triển khai nhiều biện pháp đồng bộ để tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát tại khu vực này như lắp đặt hệ thống camera để giám sát hoạt động của tàu thuyền trên sông; cắm biển cấm khai thác dọc bờ sông, tại các khu vực chưa được cấp phép…
Tuy nhiên, do đây là đoạn sông Mã giáp ranh giữa hai huyện, đồng thời cũng là khu vực nằm giữa hai mỏ cát đã được cấp phép hoạt động; lòng sông rộng, địa hình phức tạp, mật độ tàu thuyền đi lại nhiều, khi tiến hành truy bắt thì các tàu này lại di chuyển ra khu vực giáp ranh giữa 2 huyện; công an cấp xã thì thiếu trang bị, phương tiện hỗ trợ…
Để bảo đảm an toàn tuyến kè chống sạt lở bờ sông Mã, UBND huyện Vĩnh Lộc đã đề nghị Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa xem xét về việc tạm dừng khai thác mỏ cát số 18 tại xã Vĩnh Hòa, huyện Vĩnh Lộc của Công ty TNHH Minh Chung để đánh giá, điều chỉnh ranh giới khai thác của mỏ cát ra ngoài phạm vi lòng, bãi sông khu vực xây dựng tuyến kè, đáp ứng yêu cầu theo quy định của pháp luật. Đồng thời chỉ đạo huyện Yên Định có phương án quản lý hoạt động mỏ cát số 54 của Công ty TNHH Nam Lực.
Liên quan đến tình trạng sạt lở bờ sông Mã, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa, Lê Đức Giang đã giao Sở Nông nghiệp và Môi trường chủ trì, phối hợp với các đơn vị liên quan khẩn trương kiểm tra, xác minh, kịp thời chấn chỉnh và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm theo thẩm quyền.
UBND huyện Vĩnh Lộc cũng có văn bản gửi Công an tỉnh Thanh Hóa đề nghị chỉ đạo các phòng chức năng tăng cường công tác tuần tra, kiểm soát, xử lý các tàu, thuyền khai thác, vận chuyển, tiêu thụ cát sỏi trái phép hoặc phương tiện không đủ điều kiện tham gia giao thông đường thủy. Có phương án hỗ trợ, tăng cường lực lượng, phương tiện cho Công an các xã Vĩnh Hòa, Vĩnh Quang của huyện Vĩnh Lộc để chủ động kiểm tra, truy bắt tàu, thuyền khai thác, vận chuyển cát sỏi trái phép (nếu có) trên sông Mã.
Nguyễn Thùy