Kết quả giám sát phải trở thành tài liệu 'đầu vào' trong hồ sơ xây dựng dự án luật

7 giờ trướcBài gốc

Kết quả giám sát tạo cơ sở để hoàn thiện chính sách, pháp luật

Tại Phiên chuyên đề thứ 2 với chủ đề: “Hoạt động giám sát của Quốc hội góp phần hoàn thiện thể chế, chính sách, pháp luật”, Diễn đàn của Quốc hội về hoạt động giám sát đã ghi nhận nhiều ý kiến thẳng thắn, tâm huyết, đa chiều và phong phú về thực tiễn hoạt động giám sát.

Phó Chủ tịch Quốc hội, Thượng tướng Trần Quang Phương phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

Các đại biểu cho rằng, hoạt động giám sát của Quốc hội không chỉ là công cụ kiểm soát việc chấp hành pháp luật, bảo đảm kỷ luật, kỷ cương, mà còn là kênh quan trọng để phát hiện "lỗ hổng", "điểm nghẽn" trong thể chế, góp phần hoàn thiện chính sách, pháp luật ngày càng sát với thực tiễn. Thông qua đó, Quốc hội ngày càng thể hiện rõ vai trò cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất và sự đồng hành với Chính phủ trong hiện thực hóa các mục tiêu phát triển đất nước.

Đáng chú ý, giám sát không chỉ dừng lại ở phát hiện và kiến nghị mà ngày càng trở thành tổng kết thực tiễn, kinh nghiệm quý giá và đầu vào quan trọng cho hoạt động lập pháp. Các kiến nghị sau giám sát đã được tiếp thu nghiêm túc, thể hiện sự vào cuộc quyết liệt của Chính phủ, các bộ, ngành để tháo gỡ vướng mắc pháp lý, nâng cao hiệu quả thực thi.

Dẫn ví dụ thực tế, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tú cho biết, thực hiện Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị, hướng đến mục tiêu: “Năm 2025, cơ bản hoàn thành việc tháo gỡ những “điểm nghẽn” do quy định pháp luật”, Bộ Tư pháp đã phối hợp các bộ, ngành rà soát và đã có báo cáo Ban Chỉ đạo Trung ương về hoàn thiện thể chế, pháp luật.

Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tú phát biểu tại Diễn đàn. Ảnh: Phạm Thắng

Theo đó, trong tổng số 2.092 kiến nghị, phản ánh, Bộ Tư pháp và các bộ, ngành liên quan đã thống nhất có 834 kiến nghị, phản ánh có khó khăn, vướng mắc do quy định pháp luật, chiếm gần 40%. Trong đó, “có nhiều kiến nghị, phản ánh về khó khăn, vướng mắc do quy định pháp luật xuất phát từ công tác giám sát của các cơ quan của Quốc hội”, Thứ trưởng cho biết.

Minh họa cụ thể cho sự gắn kết giữa các hoạt động giám sát và lập pháp, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Thị Mai Hoa nêu rõ, trong thời gian qua, Ủy ban đã tham mưu Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiến hành giám sát chuyên đề “Việc thực hiện Nghị quyết số 88/2014/QH13 và Nghị quyết số 51/2017/QH14 của Quốc hội về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông". Đồng thời, chủ động tiến hành phiên giải trình “Việc thực hiện chính sách, pháp luật đối với giáo viên mầm non, phổ thông và vấn đề dạy học trong bối cảnh Covid-19”; tiến hành giám sát của Ủy ban về thực hiện Nghị quyết của Quốc hội, kiến nghị của cử tri về đào tạo ngành luật, quản lý dạy thêm, học thêm, thi THPT…

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Thị Mai Hoa phát biểu tại Diễn đàn. Ảnh: Phạm Thắng

Ngay sau khi hoàn thành những hoạt động giám sát nêu trên, tại Kỳ họp thứ Chín vừa qua, Quốc hội đã biểu quyết thông qua Luật Nhà giáo, và các Nghị quyết về phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ em từ 3 đến 5 tuổi; Nghị quyết về miễn, hỗ trợ học phí cho trẻ mầm non, học sinh phổ thông ngay từ năm học 2025 - 2026. “Như vậy, giữa hoạt động giám sát và xây dựng pháp luật có mối liên hệ mật thiết. Kết quả giám sát là cơ sở quan trọng để Ủy ban tiến hành hành thẩm tra các dự án luật, và nhờ đó các báo cáo thẩm tra có những quan điểm, lí lẽ sắc hơn”, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Nguyễn Thị Mai Hoa khẳng định.

Bên cạnh kết quả cụ thể trong lĩnh vực văn hóa, giáo dục, các đại biểu cũng nhận thấy, việc tiến hành nhiều chuyên đề giám sát đã đi vào những lĩnh vực “xương sống” của đời sống kinh tế - xã hội đất nước, như: quy hoạch, đất đai, sắp xếp đơn vị hành chính, thực hành tiết kiệm, chống lãng phí… Qua đó, góp phần thúc đẩy việc sửa đổi, bổ sung các đạo luật lớn, có tính hệ thống. Tiêu biểu như Luật Đất đai, Luật Đấu thầu, Luật Quy hoạch, Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí...; ban hành nhiều Nghị quyết để tháo gỡ khó khăn cũng như cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội.

Tăng cường sử dụng dữ liệu số, công nghệ phân tích chính sách

Phát biểu tại chuyên đề thứ 2, nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật (nay là Ủy ban Pháp luật và Tư pháp) Phan Trung Lý cho rằng, bên cạnh các kết quả quan trọng đã đạt được, hoạt động giám sát còn không ít vấn đề đặt ra. Đó là chưa gắn kết giữa kết quả giám sát với việc hoàn thiện chính sách, pháp luật. Một số kiến nghị của giám sát chưa được thực hiện nghiêm túc và thiếu công cụ để kiểm tra, giám sát lại những kết quả giám sát đó. Phạm vi nội dung giám sát còn dàn trải, chưa tập trung và chưa đi vào những “điểm nghẽn” của thể chế hiện nay…

Nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Phan Trung Lý phát biểu

Từ thực tế này, nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Phan Trung Lý đề nghị, cần hoàn thiện thể chế phân công, phối hợp, kiểm soát quyền lực của các cơ quan nhà nước, làm rõ thẩm quyền, phạm vi giám sát của các chủ thể giám sát. Bởi, khi chức năng rõ ràng thì giám sát mới đúng trọng tâm và thực sự rút ra được vấn đề.

Nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật cũng đề nghị, cần nghiên cứu tháo gỡ "điểm nghẽn" trong cơ chế phối hợp giữa Quốc hội và Chính phủ, phân định rõ thẩm quyền giữa lập pháp và lập quy. "Phải tháo gỡ tư duy, xác định rõ không gian của lập pháp, không gian của lập quy, trách nhiệm của Quốc hội và trách nhiệm của Chính phủ. Khi đó, Chính phủ có thể chủ động ban hành văn bản quy phạm theo thẩm quyền mà không cần chờ luật quy định chi tiết từng điều", nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật đề xuất.

Thực tiễn đang đòi hỏi Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội và đại biểu Quốc hội tăng cường giám sát chuyên sâu, chuyên ngành trong các lĩnh vực ngân sách, thuế, khoa học, công nghệ, dịch vụ công, đổi mới sáng tạo, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn… Tuy nhiên, từ thực tế đồng hành giám sát cùng các cơ quan của Quốc hội, PGS.TS. Vũ Sỹ Cường - Học viện Tài chính nhận thấy, các cơ quan của Quốc hội và đại biểu Quốc hội đứng trước nhiều khó khăn, thách thức khi tiến hành giám sát chuyên sâu, chuyên ngành. Đặc biệt là yêu cầu nguồn thông tin đầu vào phải đầy đủ, được cập nhật thường xuyên, có so sánh giữa các giai đoạn, mà “nếu chỉ có số liệu trong 2 - 3 năm sẽ không cho thấy rõ vấn đề đặt ra”.

PGS.TS. Vũ Sỹ Cường phát biểu tại Diễn đàn. Ảnh: Phạm Thắng

Cùng với đó, các số liệu thống kê, nhất là trong lĩnh vực tài chính thường cần được phân tích bằng nhiều công cụ chuyên sâu. Do đó, theo PGS.TS. Vũ Sỹ Cường, cần huy động sự tham gia rộng rãi của các chuyên gia, tổ chức nghiên cứu độc lập, hội nghề nghiệp vào quá trình xây dựng kế hoạch, phân tích, phản biện và đánh giá kết quả giám sát chuyên ngành. Tăng cường sử dụng dữ liệu số, công nghệ phân tích chính sách trong giám sát, phát triển hệ thống thông tin hỗ trợ Quốc hội nắm bắt kịp thời những bất cập, mâu thuẫn pháp luật đang phát sinh trong thực tiễn.

Đặc biệt, để hoạt động giám sát góp phần hoàn thiện thể chế, pháp luật hiệu quả hơn nữa, trong phát biểu tổng kết phiên chuyên đề này, Phó Chủ tịch Quốc hội, Thượng tướng Trần Quang Phương đề nghị, cần tiếp tục đổi mới tư duy, hành động giám sát, giải quyết hài hòa lợi ích của Nhà nước - người dân - doanh nghiệp, lấy giám sát văn bản quy phạm pháp luật làm khâu đột phá trong hoạt động giám sát của các cơ quan dân cử.

Đặc biệt, cần coi kết quả giám sát là những tổng kết thực tiễn phong phú, sinh động, cung cấp những luận cứ chuẩn xác, khoa học, những phản biện có tính xây dựng, là thước đo giúp cho các cơ quan có phản ứng chính sách linh hoạt nhằm tháo gỡ khó khăn trước mắt và lâu dài để sửa đổi, hoàn thiện, chính sách, pháp luật, cũng như là tài liệu “đầu vào” chính thức trong hồ sơ xây dựng dự án Luật, Nghị quyết, Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương nhấn mạnh.

Yêu cầu được Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đưa ra là “tới đây chú trọng giám sát thường xuyên và giám sát đột xuất để kịp thời phát hiện và tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc” đòi hỏi Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội phải chú ý hơn nữa trong thực hiện hoạt động giám sát.

Ảnh: Phạm Thắng

Trên tinh thần này, để thực hiện hoàn thiện thể chế thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân theo tinh thần của Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị, các cơ quan cần chú ý tăng cả về số lượng và chất lượng giám sát, bảo đảm trúng và đúng mục đích. Giám sát về phát triển kinh tế tư nhân không cần chỉ ra nhiều “điểm nghẽn”, quan trọng là tập trung chỉ rõ những “điểm nghẽn” về chính sách, pháp luật trong suốt vòng đời của doanh nghiệp. Tập trung xử lý những nút thắt này thì mới có đủ nguồn lực và đáp ứng kịp thời yêu cầu của doanh nghiệp.

Ủy viên là ĐBQH hoạt động chuyên trách tại Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Quang Huân

Thanh Hải

Nguồn Đại Biểu Nhân Dân : https://daibieunhandan.vn/ket-qua-giam-sat-phai-tro-thanh-tai-lieu-dau-vao-trong-ho-so-xay-dung-du-an-luat-10382627.html