'Khai phóng' đất bãi sông, bãi nổi:Mạnh chính sách, mới cách làm

3 giờ trướcBài gốc

Luật Thủ đô tạo điều kiện để Hà Nội khai thác tiềm năng đất bãi sông, bãi nổi thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội.

Bài 1: Tiềm năng chưa thành nguồn lực

Nói đến đất bãi ven sông, nhiều người dân cho rằng, đây là nguồn sống nuôi dưỡng bao thế hệ. Trải dọc các bãi sông của Hà Nội đã có những vùng rau an toàn, cây ăn quả, dược liệu…, khẳng định nguồn lực tiềm tàng to lớn của loại đất đặc biệt này. Những triền đất phù sa màu mỡ không chỉ cung cấp lương thực, thực phẩm cho người dân, mà còn mở ra cơ hội làm giàu, nếu khai thác tốt tiềm năng sinh thái, nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, du lịch… Song, thực tế, phần lớn diện tích đất bãi của Hà Nội còn chưa được phát huy tối đa giá trị...

Nguồn lực ven sông

Nằm hoàn toàn ngoài bãi sông Hồng, Khu du lịch trải nghiệm Vạn An - Hải Đăng (xã Nam Phù) là địa điểm được học sinh và du khách yêu thích bởi có nhiều hoạt động bổ ích, hấp dẫn. Hằng năm, Khu du lịch trải nghiệm Vạn An - Hải Đăng đón tiếp hàng vạn học sinh tham gia trải nghiệm sản xuất nông nghiệp, làng nghề và kỹ năng sống. Bà Nguyễn Thị Thanh Hằng, Chủ trang trại Vạn An - Hải Đăng cho biết: “Vừa sản xuất nông nghiệp, vừa đón khách tham quan, chúng tôi không chỉ thu được lợi ích kép từ vùng đất bãi, mà còn tạo không gian trải nghiệm thú vị cho người dân thành phố”...

Trong khi đó, nằm hoàn toàn ngoài bãi sông Hồng, thôn Vân Hà (xã Phúc Lộc) với các cánh bãi được phủ xanh bởi bưởi Diễn, bưởi Tam Vân. Ông Đặng Văn Phúc, người dân địa phương cho hay, gia đình ông có gần 1 mẫu trồng bưởi với khoảng 170 gốc, tuổi từ 20 đến 25 năm. “So với cây trồng khác, trồng bưởi khá nhàn. Mỗi năm, người dân chỉ bỏ ra vài công chăm sóc, còn lại có thể làm thêm nhiều nghề. Trồng bưởi 1 lần, thu quả trong nhiều năm, cây càng già, bưởi càng ngon. Năm nay bưởi đậu quả tốt, sai quả, dự kiến tháng 10, tôi bắt đầu thu hoạch bưởi Tam Vân; tháng 12 sẽ thu hoạch bưởi Diễn. Tuy giá bưởi gần đây giảm, nhưng mỗi héc ta cũng thu được khoảng 450 triệu đồng/năm. Đây là cây trồng “làm chơi ăn thật”, giúp chúng tôi phát triển kinh tế”, ông Phúc chia sẻ.

Tương tự, tại Đại Xuyên - xã phía Nam thành phố, từ nhiều năm nay, người dân mạnh dạn chuyển đổi từ mô hình trồng lúa sang trồng rau an toàn, cây dược liệu. Phó Giám đốc Công ty cổ phần Sản xuất và Kinh doanh thực phẩm an toàn Vinh Hà Hoàng Thị Nhung thông tin, đất bãi sông Hồng vốn giàu phù sa, ít chịu tác động của đô thị hóa, lại thuận lợi về nguồn nước. Đây là điều kiện lý tưởng để sản xuất rau, quả và dược liệu theo hướng sạch, an toàn. Sản phẩm của công ty đã được chứng nhận OCOP (Chương trình mỗi xã một sản phẩm), không chỉ tiêu thụ trong thành phố, mà còn đưa đi các tỉnh, giúp bà con có nguồn thu nhập ổn định, đời sống ngày càng nâng lên...

Theo thống kê, toàn thành phố Hà Nội hiện có khoảng 36.266ha đất bãi tại các tuyến sông có đê, chiếm gần 11% tổng diện tích tự nhiên. Hà Nội cũng có khoảng 156.456 hộ dân với hơn 632.000 người đang sinh sống tại khu vực bãi sông. Nhiều khu dân cư của các xã, như: Minh Châu, Bát Tràng, Phúc Lộc, Hồng Hà, Chương Dương, Nam Phù, Hồng Vân… có một phần địa giới hành chính, thậm chí toàn bộ diện tích nằm ngoài đê.

Chăm sóc vườn rau sạch tại Công ty cổ phần Sản xuất và Kinh doanh thực phẩm an toàn Vinh Hà (xã Đại Xuyên).

Còn nhiều lãng phí

Rõ ràng, vùng đất bãi ven sông không chỉ là vành đai xanh bảo vệ môi trường, mà còn là “kho vàng” của Thủ đô, nếu được khai thác đúng cách. Dù tiềm năng lớn, nhưng thực tế không phải nơi nào cũng khai thác được hiệu quả từ đất bãi và không ít xã ven sông có đất bãi bỏ hoang hoặc chỉ trồng ngô, đậu..., cho hiệu quả sản xuất không cao. Ghi nhận của phóng viên Báo Hànôịmới tại xã Hồng Vân, khu vực bãi sông Hồng, đất bãi bồi được giao cho các hộ dân theo Nghị định số 64-CP, ngày 27-9-1993 của Chính phủ quy định về việc giao đất nông nghiệp cho hộ gia đình, cá nhân sử dụng ổn định lâu dài vào mục đích sản xuất nông nghiệp, chủ yếu vẫn trồng ngô, đậu... Ông Nguyễn Hải Đăng, người dân xã Hồng Vân cho biết: “Quê hương có nghề làm sinh vật cảnh, có truyền thuyết Tiên Dung - Chử Đồng Tử. Khu vực trong đồng được người dân gắn sản xuất với du lịch rất hiệu quả, còn diện tích đất bãi rộng lớn chưa khai thác được bao nhiêu. Nhiều hộ muốn phát triển mô hình du lịch nông nghiệp, nhưng liên quan đến hành lang thoát lũ nên không thể thực hiện”...

Chung tình hình, tại nhiều phường, xã, cảnh đất bãi bỏ hoang cũng dễ nhận thấy. Dọc tuyến đường ra khu đất bãi rộng lớn là cỏ dại trải dài, lác đác vài luống ngô còi cọc. Một số hộ dân tận dụng chăn thả trâu bò, song quy mô nhỏ lẻ, không mang lại giá trị kinh tế cao. Ông Nguyễn Hữu Thành ở phường Lĩnh Nam bộc bạch: “Đất bãi rất quý. Ngày xưa chúng tôi chỉ trồng rau màu, ngô, khoai cũng đủ lương thực nuôi sống gia đình. Nay, cuộc sống đổi thay, nếu vẫn chỉ trồng ngô, sắn thì vừa vất vả, mà không làm giàu được, nên nhiều hộ bỏ đất bãi làm nghề khác. Tôi tiếc lắm, nhưng cũng không biết làm thế nào...”.

Là “xã đảo” nằm hoàn toàn ngoài sông, Chủ tịch UBND xã Minh Châu Bùi Thái Sơn thừa nhận, đất bãi của xã trải dài hàng trăm héc ta, tiềm năng rất lớn, song do thiếu vốn, thiếu kỹ thuật, nên người dân chỉ trồng cây ngắn ngày, trồng cỏ nuôi bò, năm nào mưa lũ lớn thì bỏ không...

Thực tế, việc sử dụng vùng đất bãi ven các sông ở Hà Nội hiện vẫn mang tính tự phát, nhỏ lẻ, thiếu quy hoạch thống nhất. Theo khảo sát của Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội, diện tích đất nông nghiệp tại vùng bãi được giao cho hơn 67.000 hộ dân, song mỗi hộ chỉ canh tác bình quân khoảng 1.219m² - diện tích quá nhỏ để đầu tư bài bản, gắn với công nghệ cao hay chuỗi sản xuất hàng hóa. Do vậy, người dân chủ yếu trồng ngô, rau, cây ăn quả ngắn ngày hoặc thả cá với quy mô nhỏ. Nhiều nơi, do thiếu cơ chế đầu tư lâu dài và vướng quy định pháp luật về đê điều, Luật Đất đai, người dân chỉ dám “ăn đong”, sản xuất đơn giản, hiệu quả thấp, khiến diện tích lớn bị bỏ hoang, cỏ mọc um tùm; một số khu vực còn bị lấn chiếm, xây dựng trái phép hoặc sử dụng sai mục đích. “Toàn vùng đất bãi có hơn 36.000ha, nhưng chỉ khoảng 8.188ha sử dụng cho sản xuất nông nghiệp”, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Nguyễn Xuân Đại thông tin thêm...

Bài toán đặt ra không chỉ là chuyện đất bãi bị bỏ hoang, mà còn là sự lãng phí nguồn lực phát triển đô thị, du lịch sinh thái. Theo các chuyên gia quy hoạch, vùng bãi ven sông chính là không gian lý tưởng để xây dựng hệ sinh thái xanh kết hợp nông nghiệp hữu cơ, giáo dục trải nghiệm, du lịch ven đô. Đây còn là khu vực quan trọng trong điều hòa khí hậu, phòng, chống thiên tai, giữ gìn cảnh quan sinh thái cho Thủ đô. Lãng phí đất bãi không chỉ lãng phí tài nguyên, mà còn bỏ lỡ cơ hội tạo việc làm, gia tăng giá trị sản xuất nông nghiệp, phát triển nông thôn mới kiểu mẫu.

Chuyên gia kinh tế, PGS.TS Đinh Trọng Thịnh phân tích, nếu khai thác tốt, đất bãi hoàn toàn có thể trở thành “chuỗi giá trị xanh” gắn với sản phẩm OCOP, nông nghiệp tuần hoàn, du lịch cộng đồng, giáo dục kỹ năng sinh tồn. Đây sẽ là không gian kết nối giữa nông thôn và đô thị, vừa phục vụ đời sống người dân, vừa đáp ứng nhu cầu nghỉ dưỡng, trải nghiệm của cư dân thành phố.

“Trong bối cảnh Hà Nội đang đẩy mạnh xây dựng vành đai xanh, phát triển nông nghiệp đô thị, du lịch sinh thái, vùng đất bãi vẫn như bị “bỏ quên” này không chỉ khiến người dân mất đi cơ hội đổi đời, mà còn làm Thủ đô chậm bước trong chiến lược phát triển xanh, bền vững. Để đánh thức vùng đất bãi, không thể chỉ trông chờ vào sự năng động, tự phát của người dân, mà cần đến một tầm nhìn quy hoạch tổng thể, cùng cơ chế quản lý và chính sách đủ mạnh, đủ mở để khơi dậy nguồn lực quý giá này”, PGS.TS Đinh Trọng Thịnh nói.

(Còn nữa)

Nhóm phóng viên

Nguồn Hà Nội Mới : https://hanoimoi.vn/khai-phong-dat-bai-song-bai-noi-manh-chinh-sach-moi-cach-lam-716834.html