Ông Đầu Thanh Tùng, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa, mới đây đã ký quyết định phê duyệt kế hoạch khai quật khảo cổ Khu di tích quốc gia đặc biệt Lam Kinh (Gói thầu số 7: Khai quật khảo cổ thuộc Dự án Tu bổ, phục hồi, tôn tạo các hạng mục công trình Khu di tích quốc gia đặc biệt Lam Kinh).
Khu di tích quốc gia đặc biệt Lam Kinh, một điểm du lịch nổi tiếng của Thanh Hóa
Theo đó, tỉnh Thanh Hóa cho phép khai quật 2 vị trí tại khu vực đền thờ bà Hàng Dầu và khu vực nằm giữa hai tòa Thái miếu số 1 và số 2. Tổng diện tích khai quật là 160 m2 với kinh phí được duyệt cho việc khai quật là 1,2 tỉ đồng.
UBND tỉnh Thanh Hóa giao Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Thanh Hóa là cơ quan chủ trì, phối hợp với tổ chức có chức năng thăm dò, khai quật khảo cổ được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cấp phép để tổ chức thực hiện.
Dự kiến thời gian khảo cổ là từ tháng 2-2026 đến tháng 6-2026.
Trước đó, trong tháng 7-2025, UBND tỉnh Thanh Hóa đã ban hành quyết định đầu tư dự án tu bổ, phục hồi, tôn tạo các hạng mục công trình Khu di tích quốc gia đặc biệt Lam Kinh có tổng mức đầu tư trên 81 tỉ đồng.
Theo đó, dự án tu bổ, phục hồi, tôn tạo các hạng mục công trình gồm: 4 tòa Thái miếu (gồm tòa số 1, 2, 8 và 9); đền thờ Bà Hàng Dầu và xây dựng cổng vào khu di tích. Dự án sẽ được thực hiện trong thời gian từ năm 2025 - 2027. Nguồn vốn từ ngân sách tỉnh và Trung ương.
Khu di tích Quốc gia đặc biệt Lam Kinh (hay còn gọi là Lam Sơn) ở huyện Thọ Xuân cũ, nay thuộc xã Lam Sơn, tỉnh Thanh Hóa, là quê hương người Anh hùng dân tộc Lê Lợi, nơi phát tích cuộc khởi nghĩa Lam Sơn đánh đuổi giặc Minh (1418-1428) và cũng là nơi thờ cúng tổ tiên, an nghỉ vĩnh hằng của các Hoàng đế, Hoàng thái hậu vương triều Hậu Lê.
Năm 1962, Di tích lịch sử Lam Kinh được xếp hạng cấp Quốc gia. Ngày 27-9-2012, Thủ tướng Chính phủ ra quyết định công nhận Di tích lịch sử, văn hóa, kiến trúc nghệ thuật Lam Kinh là Di tích Quốc gia đặc biệt.
Theo sử sách, năm 1428, Lê Lợi lên ngôi hoàng đế (Lê Thái Tổ), lập nên vương triều Hậu Lê, đóng đô ở Thăng Long, lấy niên hiệu Thuận Thiên. Cùng với việc xây dựng Đông Kinh (Thăng Long) là kinh đô đất nước, năm 1433 vùng đất Lam Sơn cũng được đổi thành Tây Kinh (còn gọi là Lam Kinh), là kinh đô thứ hai của nhà Lê Sơ.
5 trong số 9 tòa Thái miếu đã được phục dựng tại Lam Kinh
Năm 1433, Lê Thái Tổ băng hà, được đưa về quê hương Lam Kinh an táng tại Vĩnh Lăng. Từ đây, Lam Kinh trở thành khu Sơn lăng. Các đời vua sau đó tiếp tục cho xây dựng điện Lam Kinh. Qua thời gian, điện Lam Kinh dần dần được mở rộng về quy mô, là nơi an nghỉ vĩnh hằng của gia tộc, các vua, thái hoàng, thái hậu triều Lê Sơ.
Gần 6 thế kỷ đã trôi qua, với nhiều biến cố thăng trầm của lịch sử đất nước, sự khắc nghiệt của thiên nhiên và sự vô thức của con người, Lam Kinh đã bị xuống cấp nghiêm trọng và trở thành phế tích.
Được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, tỉnh Thanh Hóa, nhiều hạng mục di tích đã được nghiên cứu, bảo tồn nguyên trạng, chống xuống cấp, nhiều hạng mục di tích đã được phục dựng, phục hồi, tu bổ, dần tái hiện phần nào diện mạo trước đây của Lam Kinh.
Đến nay, Lam Kinh đã phục dựng lại được sông Ngọc, cầu Bạch, hồ Tây, hồ Như Áng, nghi môn, sân rồng, Chính điện Lam Kinh và 5 tòa Thái Miếu, các khu lăng mộ cũng đã được trùng tu, tôn tạo.
Hiện, Lam Kinh đang còn 4 tòa Thái Miếu (gồm tòa 1,2,8,9) và tòa Tả Vu, Hữu Vu, đền thờ bà Hàng Dầu (trên đỉnh núi Lam Sơn) chưa được phục dựng.
Thanh Tuấn