Khai thác tiềm năng từ văn hóa ẩm thực

2 giờ trướcBài gốc

Du khách thưởng thức ẩm thực của cộng đồng dân tộc M’nông tại Làng Văn hóa. Ảnh: P. Sỹ.

Trong bối cảnh hội nhập và phát triển, việc bảo tồn và phát huy giá trị này không chỉ góp phần làm phong phú đời sống văn hóa tinh thần mà còn tạo động lực phát triển du lịch - kinh tế bền vững tại các vùng DTTS.

Tiềm năng lớn

Theo tự nhiên, đồng bào DTTS sử dụng nguyên liệu theo mùa, bảo đảm độ tươi và hương vị đặc trưng cho mỗi món ăn. Măng rừng, cá suối, thịt lợn sấy, xôi nhuộm màu từ lá rừng, các loại bánh và rau rừng… là những thành phần quen thuộc tạo nên bản sắc ẩm thực địa phương.

Trong văn hóa ẩm thực của người Mường, mâm cỗ lá là nét đặc trưng nổi bật, gắn liền với những dịp lễ Tết và sự kiện cộng đồng. Lá chuối được dùng thay mâm, vừa gần gũi với núi rừng, vừa thể hiện nếp sống coi trọng sự hòa hợp với thiên nhiên. Cách chọn món và bày biện trên mâm cỗ đều mang ý nghĩa tín ngưỡng và phép tắc truyền thống. Mỗi vị trí đặt món ăn đều thể hiện sự kính trọng đối với tổ tiên, đồng thời phản ánh tinh thần gắn kết cộng đồng.

Hay như đồng bào dân tộc Tày, từ bao đời nay đã kiến tạo nên văn hóa ẩm thực độc đáo, bắt nguồn từ tập quán sinh sống ven suối, dựa vào nông nghiệp lúa nước và khai thác sản vật núi rừng. Điển hình là xôi ngũ sắc không chỉ đẹp mắt mà còn hàm chứa triết lý Ngũ hành thường xuất hiện trong các dịp lễ, Tết quan trọng, thể hiện mong ước về cuộc sống hài hòa, đủ đầy. Bên cạnh đó còn có thịt treo gác bếp, bánh khảo, bánh gio, bánh ngải... Mỗi món đều mang câu chuyện về tập tục và dấu ấn thời gian.

Với người Thái, ẩm thực đã trở thành thương hiệu văn hóa hấp dẫn du khách, nhiều món ăn đặc sản đã trở nên không thể thiếu trong hành trình trải nghiệm văn hóa Thái. Đó là rượu cần, pa pỉnh tộp (cá nướng gập lưng), thịt hun khói, lợn cắp nách, canh bon, chẩm chéo...

TS Trần Hữu Sơn - Viện Nghiên cứu Ứng dụng Văn hóa và Du lịch cho rằng, các cộng đồng DTTS ở nước ta sở hữu một “kho báu” về di sản ẩm thực. Ông nhấn mạnh, sự phong phú này được xếp vào hàng đầu bởi Việt Nam nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa, địa hình trải dài qua nhiều miền, nhiều tiểu vùng sinh thái. Mỗi vùng có một hệ sinh thái riêng, cộng thêm sự đa dạng của 54 dân tộc, đã tạo nên bức tranh ẩm thực đa sắc, đa vị và giàu chiều sâu văn hóa.

Theo TS Trần Hữu Sơn, chính sự đa dạng ấy mở ra cơ hội lớn để tái sáng tạo từ truyền thống, làm giàu thêm giá trị bản địa và tiến tới xây dựng những sản phẩm đạt tầm quốc tế. “Ẩm thực của các tộc người thiểu số có nhiều yếu tố để phát triển thành thương hiệu, được bạn bè thế giới lựa chọn. Có thể nói, đây là lĩnh vực giàu tiềm năng và nổi bật của văn hóa Việt Nam” - ông Sơn khẳng định.

Còn theo ông Phạm Hải Quỳnh - Viện trưởng Viện Phát triển Du lịch châu Á, sự phong phú và tiềm năng phát triển của văn hóa ẩm thực các DTTS chính là một "chất liệu vàng" và là yếu tố cốt lõi để tạo nên sự khác biệt và sức hấp dẫn bền vững cho du lịch nước nhà. Sự phong phú đến từ tính đa dạng vô tận của các DTTS, mỗi dân tộc sở hữu một hệ thống ẩm thực riêng biệt. Ẩm thực của họ là sự kết tinh của tri thức bản địa về việc khai thác và chế biến nguyên liệu từ núi rừng, nương rẫy, từ đó tạo ra những hương vị độc đáo không thể tìm thấy ở nơi nào khác.

Cần có chiến lược quảng bá và khai thác

Trong xu hướng du lịch trải nghiệm ngày nay, nhu cầu của du khách đã vượt xa việc chỉ ăn no, ăn đủ. Họ tìm kiếm sự kết nối, muốn cảm nhận văn hóa ngay trong từng món ăn và câu chuyện đằng sau đó. Khi cộng đồng biết giới thiệu ẩm thực của mình bằng tâm thế của những “đại sứ văn hóa”, mỗi món ăn không còn đơn thuần là bữa ăn, mà trở thành điểm nhấn gợi nhớ, thôi thúc du khách quay lại để tiếp tục khám phá.

TS Trần Hữu Sơn nhận định rằng, mặc dù có tiềm năng lớn về văn hóa ẩm thực trong phát triển du lịch nhưng các đồng bào dân tộc thiểu số mới khai thác theo kiểu tự phát. Vì vậy, từng dân tộc hãy chọn lấy một vài món tiêu biểu, sau đó ta quảng bá. Đặc biệt nhất là bây giờ quảng bá bằng số hóa, bằng công nghệ thông tin thì rất nhanh. Nên làm như thế được càng nhanh càng tốt thì rất hay.

Theo ông Phạm Hải Quỳnh, để chuyển tiềm năng thành hiệu quả thực tế và tăng sức hút đối với du khách, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa cộng đồng địa phương và doanh nghiệp du lịch. Đồng thời, cần đẩy mạnh việc xây dựng thương hiệu địa phương, đăng ký nhãn hiệu, chỉ dẫn địa lý cho các nguyên liệu và món ăn đặc trưng. Việc này không chỉ nâng cao giá trị kinh tế mà còn củng cố vị thế của sản phẩm trên thị trường du lịch.

Cùng với đó, cần chuyển từ việc chỉ bán món ăn sang bán trải nghiệm và câu chuyện. Giải pháp cốt lõi là tăng tính tham gia thực hành. Các địa phương và doanh nghiệp cần tăng cường quảng bá kỹ thuật số thông qua các nền tảng mạng xã hội, food-blogger và KOLs du lịch để kể những câu chuyện hấp dẫn về ẩm thực. Cuối cùng, giải pháp mang tính bền vững là thiết lập sự kết nối cung - cầu ổn định. Doanh nghiệp du lịch cần cam kết bao tiêu nguyên liệu, nông sản và đặc sản của cộng đồng.

Phạm Sỹ

Nguồn Đại Đoàn Kết : https://daidoanket.vn/khai-thac-tiem-nang-tu-van-hoa-am-thuc.html