Thượng tướng, Viện sĩ, Tiến sĩ, Anh hùng LLVTND Nguyễn Huy Hiệu; Trung tướng, Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Đình Chiến; Đại tá, Giáo sư, Tiến sĩ Lê Đình Sỹ; Đại tá, Giáo sư, Tiến sĩ Vũ Tang Bồng; cung thủ Phạm Quang Minh và kỹ sư Vũ Đình Thanh bắn nỏ thần phục dựng.
Một đội quân chưa từng bại trận của các Vua Hùng đã giữ bí mật công nghệ vượt thời đại: nỏ thần Cổ Loa. Nghiên cứu của kỹ sư Vũ Đình Thanh và kỹ sư Vũ Đình Thanh và Thượng tướng, Viện sĩ, Tiến sĩ, Anh hùng Lực lượng vũ trang Nhân dân (LLVTND) Nguyễn Huy Hiệu chỉ ra, sức mạnh sát thương khủng khiếp ấy không chỉ nằm ở cây nỏ, mà ở mũi tên đồng biết tận dụng lực trọng trường – bí quyết quân sự mà khoa học Trung Quốc đến nay vẫn chưa phục dựng thành công.
Bí mật nỏ thần và mũi tên đồng
Điểm nổi bật trong hệ thống phòng thủ Cổ Loa, một trong những công trình quân sự tiêu biểu nhất của Việt Nam và Đông Nam Á cổ đại, chính là vũ khí nỏ thần – loại nỏ có thể bắn nhiều mũi tên đồng cùng lúc. Theo các chuyên gia, điểm cốt lõi và độc đáo nhất trong công nghệ của các chiến binh Vua Hùng chính là bí mật tách mũi tên đồng bé tí ra khỏi thân tên khi bắn.
Kỹ sư Vũ Đình Thanh phân tích: "Bất kỳ ai học qua vật lý lớp 12 đều hiểu rằng với cùng một vận tốc ban đầu, một vật nhỏ, đặc như đầu mũi tên sẽ bay xa và giữ được động năng tốt hơn nhiều so với cả một mũi tên hoàn chỉnh gồm cả thân và đầu mũi tên. Hình ảnh khắc họa trên trống đồng Ngọc Lũ, Cổ Loa cho thấy các cung thủ có tư thế rất đặc biệt, như dẫm lên dây giữ thân tên khi bắn. Đây chính là gợi ý về kỹ thuật tách đầu mũi tên”.
Nỏ thần bắn được cùng lúc cả vạn mũi tên đồng Cổ Loa nhờ cơ chế đặt tên như cách đặt đinh trong pháo rải đinh ngày nay: trong ống các mũi tên đặt cạnh nhau và nhiều lớp tên.
Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu khẳng định, tuy nghe đơn giản nhưng đó là bí mật công nghệ mà hàng nghìn năm sau, các nhà khoa học Trung Quốc vẫn không tái hiện được. Năm 2017, trong nỗ lực phục dựng nỏ thần, họ thất bại khi chùm tên rơi lả tả ngay trước mũi nỏ, không thể giải được bài toán “tách đầu mũi tên khỏi thân tên” mà chiến binh Âu Lạc đã làm chủ từ 2.300 năm trước.
Điều đáng chú ý là trong nỗ lực phục dựng nỏ thần, các nhà khoa học Trung Quốc chỉ dùng mũi tên thông thường bắn thẳng, nên càng xa càng yếu – giống như nguyên lý nỏ nhà Tần. Trái lại, chiến binh Hùng Vương bắn chếch lên cao, lợi dụng trọng lực để mũi tên đạt sức công phá mạnh nhất ở tầm xa nhất. Đây chính là lợi thế chiến thuật tuyệt đối: “Ta giết được địch mà địch chỉ nhìn được ta”. Nhờ đó, quân Tần chưa từng bắt sống được chiến binh Âu Lạc.
Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu cho rằng, sức sát thương khủng khiếp của mũi tên đồng Cổ Loa có thể kiểm chứng dễ dàng: chỉ cần thả từ trên cao đã đủ xuyên phá. Cách thức này có thể so sánh với pháo rải đinh trong kháng chiến chống Mỹ, flechette ở Thế chiến I hay vũ khí hiện đại tại chiến sự Ukraina.
Nỏ thần phục dựng ngày nay đã chứng minh khả năng bắn hàng chục mũi tên đồng đi xa hàng trăm mét. Kết hợp với ghi chép trong Đại Việt sử ký toàn thư về Cổ Loa “cao chót vót”, những dữ kiện này đủ cơ sở để khẳng định nỏ thần là có thật – và Triệu Đà chưa từng đặt chân đến Văn Lang, Âu Lạc.
Ý nghĩa vượt thời gian
Theo kỹ sư Vũ Đình Thanh, người sở hữu bằng sáng chế nỏ bắn nhiều mũi tên như nỏ thần xưa, di sản Cổ Loa không chỉ là câu chuyện huyền thoại, mà là kết quả của tư duy khoa học và quân sự tinh vi.
Trong bối cảnh hiện nay, việc nghiên cứu và bảo tồn Cổ Loa mang ý nghĩa kép: vừa làm sáng tỏ những khoảng trống trong sử học, vừa truyền cảm hứng cho tư duy thiết kế, quy hoạch và phát triển bền vững. “Cổ Loa không chỉ là chứng nhân quá khứ, mà còn là nguồn cảm hứng cho tương lai. Đó là biểu tượng của trí tuệ, bản lĩnh và khả năng sáng tạo của dân tộc Việt từ thuở bình minh lịch sử”, Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu nhấn mạnh.
Hà Trang