Ox Bel Ha, trong tiếng Maya nghĩa là “Ba dòng nước”, được mô tả như một “mạng lưới nước ngầm” khổng lồ, ẩn dưới những thị trấn du lịch nổi tiếng của Mexico.
Tại đây, các nhà nghiên cứu đã phát hiện hố sụt khổng lồ, những buồng tinh thể khổng lồ được gọi là “cung điện băng” cùng 38 loài sinh vật đặc hữu sống trong môi trường hang động.
Từ năm 2018, các thợ lặn đã mở rộng thêm 175 km đường hang chưa từng được khám phá. Nhóm nghiên cứu El Centro Investigador del Sistema Acúifero de Quintana Roo (CINDAQ) dự đoán tổng chiều dài có thể vượt 600 km.
Ox Bel Ha hiện chỉ đứng sau hệ thống Mammoth Cave ở Kentucky, Mỹ – dài ít nhất 686 km.
Tuy nhiên, điểm khác biệt là toàn bộ Ox Bel Ha đều ngập trong hỗn hợp nước ngọt và nước mặn, tạo nên hiện tượng “halocline” – lớp giao thoa giữa nước ngọt chảy nhanh và nước mặn tĩnh lặng, khiến việc thám hiểm thêm nguy hiểm.
Việc khám phá bắt đầu từ năm 1996, khi các thợ lặn tìm thấy lối vào qua một cenote (hố sụt tự nhiên). Tổng chiều dài đã khảo sát của hang động đến nay là 524km.
Trong 3 thập kỷ qua, họ đã dần vẽ nên bản đồ của hệ thống khổng lồ này bằng cách đặt dây dẫn trong lòng hang để định hướng. Dù vậy năm 2022, một thợ lặn người Nga tử nạn khi bị mắc kẹt trong đám bùn mịn và cạn kiệt oxy.
Các chuyên gia cho rằng Ox Bel Ha hình thành từ hàng triệu năm trước, khi nước mưa hòa tan khí CO₂ thấm qua lớp đá vôi, tạo nên mạng lưới kênh ngầm.