Khán giả xem 'Súy Vân' 30 lần vẫn chưa chán, âm nhạc vang lên là nổi da gà

15 giờ trướcBài gốc

Chiều 9/8 tại Nhà hát Chèo Việt Nam, tọa đàm “Nhà giáo Nhân dân, nhạc sĩ Hoàng Kiều với sự phát triển của sân khấu, âm nhạc Chèo” nhân kỷ niệm 100 năm ngày sinh đã trở thành dịp đặc biệt để đồng nghiệp, học trò và công chúng cùng nhìn lại dấu ấn của ông. Trong đó, Súy Vân được nhắc đến như một minh chứng tiêu biểu cho tài năng sáng tạo và sức ảnh hưởng lâu dài của ông đối với Chèo hiện đại.

Súy Vân – tác phẩm kinh điển của nghệ thuật Chèo

Nghệ sỹ nhân dân (NSND) Thanh Ngoan, nguyên Giám đốc Nhà hát Chèo Việt Nam, nhấn mạnh: “Âm nhạc của nhạc sĩ Hoàng Kiều trong vở này không đơn thuần là phần phụ trợ, mà đã trở thành một phần linh hồn của vở diễn – góp phần tạo nên thành công rực rỡ của Súy Vân và khẳng định tài năng sáng tạo ở đỉnh cao. Sau này, khi có điều kiện nghiên cứu sâu hơn, tôi mới nhận ra Súy Vân chính là kết tinh của một ê-kíp nghệ thuật đỉnh cao thời đó – một cuộc cách mạng thực sự trong nghệ thuật Chèo”.

NSND Thúy Ngần diễn lại vai diễn để đời của mình.

Bà kể, khi mới vào Nhà hát Chèo Việt Nam, lần đầu tiếp cận vở này, bà từng lầm tưởng đây là Chèo cổ bởi sự nhuần nhuyễn, hài hòa trong âm nhạc Hoàng Kiều. Âm nhạc gắn bó chặt chẽ với tâm lý, tính cách từng nhân vật – từ Súy Vân, Kim Nham, Mụ Kim, Trần Phương đến các vai hề, vai Mụ Quán – tạo chiều sâu cảm xúc, nâng đỡ diễn xuất và lời thoại.

Với NSND Thúy Ngần, nguyên diễn viên Nhà hát Chèo Việt Nam, Súy Vân là “vai diễn cuộc đời” – dấu mốc gắn bó hơn 40 năm trên sân khấu. Bà chia sẻ: “Âm nhạc thì hay tuyệt vời, nó dày mà nó mênh mang, cảm giác âm nhạc vang lên là nổi da gà luôn”. Và chính âm nhạc ấy đã khiến khán giả say mê: “Có người nói với tôi là họ xem tôi diễn vai Súy Vân đến 30 lần mà vẫn còn chưa chán thì công lớn nhất đó chính là phần âm nhạc của thầy Hoàng Kiều dẫn dắt”.

Bà thuộc từng câu nhạc gắn với động tác, sắc thái nhân vật: “Tôi thuộc âm nhạc đến mức độ câu nhạc nào là tôi kêu trời, câu nhạc nào là tôi bước, câu nhạc nào tôi cầm cái nón tôi lết, tôi thuộc làu làu luôn. Mà không phải riêng tôi thuộc, tất cả các nhân vật đóng bên cạnh tôi, họ cũng thuộc”.

Điểm đột phá của Súy Vân là lần đầu tiên khái niệm “nhạc nền” xuất hiện trong nghệ thuật Chèo. NSND Thanh Ngoan đánh giá: “Nhạc sĩ Hoàng Kiều sáng tác ‘trúng’, ‘đúng’, và nhất là rất hỗ trợ cho tình huống sân khấu”. Âm nhạc vẫn giữ nguyên hồn Chèo với giai điệu, tiết tấu, cách dựng câu truyền thống, nhưng được tổ chức chất liệu hiện đại, giúp vở diễn vừa gần gũi với công chúng, vừa mở ra không gian mới mẻ.

Hoàng Kiều – nhạc sĩ tiên phong trong sáng tác nhạc nền Chèo

Không chỉ là tác giả âm nhạc của Súy Vân, Nhà giáo Nhân dân, nhạc sĩ Hoàng Kiều còn được ghi nhận là một trong những gương mặt xuất sắc đặt nền móng cho Chèo chuyên nghiệp. Ông là nhạc sĩ đầu tiên sáng tác nhạc nền cho Chèo, mở ra hướng tiếp cận mới, đưa yếu tố hòa âm, phối khí, hát bè vào cấu trúc âm nhạc nhưng vẫn giữ bản sắc dân tộc.

Nhà giáo Nhân dân, nhạc sĩ Hoàng Kiều. Ảnh: Gia đình cung cấp

TS Trần Đình Ngôn khẳng định vai trò của Hoàng Kiều đối với sân khấu Chèo, trong đó có vai trò là người đầu tiên sáng tác nhạc nền cho Chèo: “Nhạc sĩ Hoàng Kiều là một trong những nhạc sĩ đi đầu trong việc ghi chép, sưu tập các làn điệu Chèo cổ từ các nghệ nhân, sau đó nghiên cứu biên soạn thành sách. Đồng thời, ông cũng là người đầu tiên sáng tác nhạc nền cho các vở Chèo cổ được chỉnh lý, cải biên, cũng như một số vở Chèo đề tài mới. Những sáng tác của các ông trong các vở diễn Súy Vân cải biên, Quan Âm Thị Kính đã trở thành khuôn mẫu cho các nhạc sĩ thế hệ đàn em đi theo. Bên cạnh đó, ông cũng là một trong những người đầu tiên sáng tác những làn điệu Chèo mới trên cơ sở nguyên tắc cấu trúc của làn điệu Chèo cổ và sự thành công ấy đã mở ra một trào lưu cho các nhạc sĩ viết cho Chèo sau này”.

Nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Long nhận định: “Với nhạc sĩ Hoàng Kiều, thành quả của những sáng tạo mang dấu ấn riêng ông đã trở thành đóng góp lớn góp phần tạo nên tính chính quy, tạo nên diện mạo cho nghệ thuật Chèo chuyên nghiệp nói chung, âm nhạc trong nghệ thuật Chèo nói riêng… Đến nay những điều này vẫn là kim chỉ nam trong đào tạo, dàn dựng và sáng tác âm nhạc các vở Chèo chuyên nghiệp”.

Bên cạnh sáng tác, Hoàng Kiều còn là nhà sư phạm, nhà quản lý có tầm ảnh hưởng lớn. Ông giữ chức Phó Hiệu trưởng và Trưởng khoa Kịch hát dân tộc Trường Đại học Sân khấu – Điện ảnh Hà Nội, đào tạo nhiều thế hệ nghệ sĩ, nhạc công, cán bộ chỉ huy và sáng tác nhạc Chèo.

Nhà giáo Nhân dân, nhạc sĩ Hoàng Kiều và con gái - nhạc sĩ Giáng Son. Ảnh: Gia đình cung cấp

NSND Đào Lê, nguyên Giám đốc Nhà hát Chèo Quân đội, khẳng định: “Có thể khẳng định nhạc sĩ NGND Hoàng Kiều đã sáng tác âm nhạc một vở diễn Súy Vân xuất sắc, khẳng định thương hiệu của Nhà hát Chèo Việt Nam với bạn nghề cả nước”.

Nhạc sĩ Giáng Son, con gái của NSND Hoàng Kiều, bày tỏ sự kính trọng và tự hào về người cha tài hoa. Chị kể, ngay từ khi còn nhỏ đã được tiếp xúc với âm nhạc và nghệ thuật, được cha truyền cho tình yêu với những giai điệu dân tộc. Chị coi đó là “niềm tự hào lớn lao” và là nền tảng để mình trưởng thành trong sự nghiệp âm nhạc.

Hơn 60 năm sau, những tác phẩm và công trình nghiên cứu của Hoàng Kiều vẫn được ứng dụng trong giảng dạy, dàn dựng và biểu diễn. Giá trị ông để lại không chỉ nằm ở các bản nhạc hay, mà còn ở phương pháp tư duy: trân trọng truyền thống nhưng không ngừng tìm tòi sáng tạo, giúp Chèo thích ứng và phát triển trong đời sống đương đại.

Hà Phương/VOV.VN

Nguồn VOV : https://vov.vn/van-hoa/san-khau-dien-anh/khan-gia-xem-suy-van-30-lan-van-chua-chan-am-nhac-vang-len-la-noi-da-ga-post1221431.vov