Kháng kháng sinh: Thách thức cấp bách của y tế toàn cầu và Việt Nam

4 giờ trướcBài gốc

Kháng kháng sinh đang trở thành một trong những thách thức nghiêm trọng nhất của y học hiện đại, đe dọa trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng trên phạm vi toàn cầu. Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), nếu không có các biện pháp can thiệp kịp thời và hiệu quả, đến năm 2050, kháng kháng sinh có thể gây ra ít nhất 10 triệu ca tử vong mỗi năm. Đây là mức độ tử vong tương đương với ung thư, đồng thời kéo theo những tổn thất kinh tế nặng nề cho các quốc gia.

Không chỉ là vấn đề của tương lai, kháng kháng sinh (AMR) đã và đang hiện hữu như một mối đe dọa cấp bách, làm suy giảm hiệu quả điều trị, gia tăng thời gian nằm viện, chi phí y tế và nguy cơ tử vong do các bệnh nhiễm trùng vốn có thể điều trị hiệu quả trước đây.

Việt Nam hiện nằm trong nhóm các quốc gia chịu ảnh hưởng ngày càng rõ nét của tình trạng kháng kháng sinh. Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ việc sử dụng kháng sinh không hợp lý trong nhiều năm, bao gồm dùng kháng sinh cho các trường hợp không nhiễm khuẩn, lựa chọn kháng sinh không phù hợp với từng loại vi khuẩn, cũng như tình trạng lạm dụng thuốc trong cộng đồng.

Đáng chú ý, trong điều trị nhiễm khuẩn hô hấp cộng đồng, đặc biệt ở trẻ em, không ít trường hợp buộc phải sử dụng kháng sinh liều cao do hiệu quả của các thuốc thông thường ngày càng suy giảm. Theo nghiên cứu của Torumkuney và cộng sự, tỷ lệ kháng thuốc của phế cầu và Haemophilus influenzae. Đây là hai tác nhân chính gây viêm phổi, viêm tai giữa và viêm xoang hiện đã ở mức báo động.

Tại một hội thảo về kháng thuốc gần đây, các chuyên gia nhấn mạnh yêu cầu cấp thiết phải triển khai các hành động phối hợp đa chuyên khoa nhằm kiểm soát AMR, trong bối cảnh lạm dụng kháng sinh cho các bệnh lý hô hấp nhẹ vẫn còn phổ biến.

Ông Trần Minh Điển, Giám đốc Bệnh viện Nhi Trung ương, Chủ tịch Hội Nhi khoa Việt Nam cho biết, bệnh hô hấp là nhóm bệnh chiếm tỷ lệ nhập viện cao nhất tại bệnh viện trong giai đoạn 2020-2024 và có xu hướng gia tăng qua các năm. Các chủng vi khuẩn gây viêm phổi cộng đồng ở trẻ em tại miền Bắc Việt Nam hiện ghi nhận tỷ lệ kháng cao với nhóm beta-lactam thông thường và macrolide, những kháng sinh đang được kê đơn phổ biến.

Trước thực trạng đó, chiến lược quản lý kháng sinh trong nhi khoa cần được xây dựng trên cơ sở khung phân loại của WHO, bao gồm ba nhóm kháng sinh là nhóm tiếp cận, nhóm theo dõi và nhóm dự trữ, nhằm bảo đảm kê đơn đúng và hợp lý. Song song với đó, việc thúc đẩy các chiến lược chẩn đoán nhằm xác định chính xác căn nguyên gây bệnh có ý nghĩa then chốt, giúp giảm kê đơn kháng sinh trong các trường hợp nhiễm virus.

Còn theo PGS-TS. Phạm Tuấn Cảnh, Phó chủ tịch Hội Tai mũi họng Việt Nam, nhiễm khuẩn tai mũi họng và viêm phổi cộng đồng là các bệnh lý hô hấp phổ biến ở người lớn, đóng góp đáng kể vào số ca nhập viện và tử vong, đặc biệt ở nhóm người cao tuổi và người có bệnh nền.

Các dữ liệu hiện nay cho thấy, chủng vi khuẩn phế cầu gây bệnh hô hấp đang giảm đáng kể mức độ nhạy cảm với các kháng sinh thuộc nhóm cephalosporin thế hệ 2 và macrolide. Đây là dấu hiệu cho thấy tình trạng kháng thuốc ngày càng phức tạp, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa xét nghiệm vi sinh và lựa chọn kháng sinh hợp lý trong thực hành lâm sàng.

GS-TS. Ngô Quý Châu, Chủ tịch Hội Hô hấp Việt Nam nói rằng, kiểm soát kháng kháng sinh cần được tiếp cận một cách toàn diện, đặc biệt tại ba lĩnh vực sử dụng kháng sinh nhiều nhất là hô hấp, tai mũi họng và nhi khoa. Việc xây dựng chiến lược quản lý nhiễm khuẩn hiệu quả cần dựa trên dữ liệu vi sinh cập nhật tại các bệnh viện, các nghiên cứu giám sát kháng thuốc như chương trình SOAR, cũng như các khảo sát hành vi sử dụng thuốc.

Bên cạnh đó, đồng bộ hóa hướng dẫn điều trị và triển khai các chương trình đào tạo cho nhân viên y tế ở mọi tuyến được xác định là yếu tố then chốt nhằm bảo vệ hiệu quả kháng sinh trong dài hạn.

Ở góc độ chuyên gia, bà Nguyễn Thị Xuyên, Chủ tịch Tổng hội Y học Việt Nam khẳng định, kháng kháng sinh không còn là vấn đề của riêng ngành y, mà đã trở thành thách thức toàn cầu, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người bệnh, đe dọa nền y tế hiện đại và sự phát triển chung của xã hội. WHO đã cảnh báo, nếu không có các hành động mạnh mẽ, đến năm 2050, kháng kháng sinh có thể trở thành nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên thế giới.

Dù Việt Nam được đánh giá cao về những nỗ lực trong phòng, chống kháng thuốc, tình trạng lạm dụng và sử dụng kháng sinh không hợp lý vẫn còn phổ biến, từ việc tự mua thuốc khi chưa có chỉ định, dùng thuốc không đủ liều, đến chia sẻ thuốc cho người khác, những hành vi tưởng chừng nhỏ nhưng đang góp phần làm suy giảm hiệu lực của kháng sinh.

Mộc An

Nguồn Đầu Tư : https://baodautu.vn/khang-khang-sinh-thach-thuc-cap-bach-cua-y-te-toan-cau-va-viet-nam-d461052.html