Vẻ đẹp của những thửa ruộng bậc thang như bức tranh tô sắc cho bản làng bên dòng suối Yên.
Bản Yên có 142 hộ dân, với 687 nhân khẩu là đồng bào dân tộc Thái. Bao đời nay, người dân gắn bó với núi rừng, nương rẫy, cùng quần tụ bên dòng suối Yên trong lành. Cuộc sống còn khó khăn, song tình yêu quê hương và ý thức bảo vệ biên cương thì luôn được người dân coi trọng, giữ gìn. Dòng suối chảy qua bản dài khoảng 8km, như mạch nguồn của sự sống. Bà con cùng nhau đặt quy ước giữ gìn, cấm không khai thác cát sỏi, không đánh bắt cá bằng xung điện, thuốc nổ... Nói như trưởng bản Yên, Vi Văn Chuôn: “Suối Yên một thời nuôi sống cả bản làng, bà con ai cũng xem như báu vật, chẳng ai dám làm điều hư hại”. Cũng nhờ vậy, dòng suối Yên bao năm qua vẫn đầy ắp tôm cá. Mỗi dịp đầu xuân, hay bản làng có lễ hội lớn, nhỏ thì bà con lại tổ chức hội thi đánh bắt cá, liên hoan. Những vó chài của thanh niên bản được tung lên trong tiếng reo hò, tạo nên nét đẹp văn hóa độc đáo, đồng thời trở thành điểm nhấn thu hút du khách gần xa.
Bên cạnh vẻ đẹp của dòng suối róc rách, rì rầm thì bản Yên còn sở hữu nhiều lợi thế để phát triển du lịch cộng đồng. Hiện toàn bản có trên 90% hộ dân vẫn giữ nếp nhà sàn truyền thống. Có gia đình bảo tồn nguyên vẹn mái gỗ, vách tre; một số hộ thì cách tân pha thêm hơi thở hiện đại nhưng vẫn giữ nét kiến trúc cơ bản truyền thống. Xen kẽ đó, những khung cửi dệt thổ cẩm được các bà, các mẹ trao truyền cho thế hệ trẻ, với những hoa văn mang hồn văn hóa Thái.
Giữa không gian bản làng được bao bọc bởi những ngọn núi cao sừng sững, khí hậu trong lành, vào mùa hè khu vực nơi đây bao giờ cũng có khí hậu thấp hơn nơi khác từ 1 - 3 độ C, đây là điều kiện lý tưởng cho du khách nghỉ dưỡng, trải nghiệm. Nếu dòng suối hiền hòa mang lại nguồn nước tưới mát, thì chính những thửa ruộng bậc thang vàng ruộm nơi đây đã hình thành một sản vật mới, đó là gạo suối Yên. Từ giống lúa J02 được bà con trìu mến gọi đó là “ngọc trắng” giữa núi rừng, sinh trưởng phát triển nhờ con nước suối Yên. Gạo suối Yên trắng, thơm, dẻo và có giá trị kinh tế cao. Hiện nay giống lúa JO2 đang nhanh chóng được nhân rộng, phát triển ở cả 5 bản của xã.
Anh Lương Văn Công, một hộ dân trong bản, phấn khởi nói: “Nhờ gạo suối Yên, gia đình tôi cũng như nhiều hộ khác có thêm nguồn thu nhập đáng kể, đời sống khấm khá dần. Gạo ngon, bán chạy, khách tìm mua nhiều, bà con yên tâm gắn bó với đồng ruộng”. Thực tế cho thấy, loại gạo này mang lại thu nhập cao gấp 1,5 đến 2 lần so với gạo thường, mở ra con đường thoát nghèo bền vững cho người dân. Đến nay, gạo suối Yên đã được công nhận sản phẩm OCOP 3 sao, trở thành niềm tự hào mới của vùng đất biên giới. Không chỉ là “chìa khóa” kinh tế, sản vật này còn là điểm nhấn đặc trưng để gắn với du lịch, đưa du khách tìm đến trải nghiệm và thưởng thức.
Với những lợi thế đó, bà con bản Yên rất đồng tình với chủ trương phát triển du lịch cộng đồng. Ai cũng mong được tập huấn, học hỏi kinh nghiệm làm du lịch để sẵn sàng đón khách, vừa tăng thu nhập, vừa quảng bá bản làng. Điều đáng mừng, định hướng này đã được Đảng bộ, chính quyền xã Mường Mìn đưa vào nghị quyết phát triển. Xây dựng bản Yên thành bản du lịch cộng đồng không chỉ là mục tiêu kinh tế, mà còn là con đường giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa Thái nơi biên giới.
Trao đổi với ông Lương Văn Hiệp, Bí thư Đảng ủy xã Mường Mìn, cho biết: Nếu bản Ngàm, xã Sơn Điện (xã lân cận) tạo dấu ấn bằng dịch vụ homestay và văn hóa dân gian đặc sắc, thì bản Yên có thêm những lợi thế riêng như: dòng suối Yên trong xanh uốn lượn qua bản làng; sản vật gạo suối Yên được công nhận sản phẩm OCOP, cùng nét văn hóa người Thái đậm đà bản sắc... Đây là nét riêng hứa hẹn trở thành điểm nhấn khác biệt để bản Yên xây dựng thương hiệu du lịch cộng đồng.
Về bản Yên hôm nay, dễ dàng cảm nhận sự đổi thay từng ngày. Những mái nhà sàn khang trang, những nương lúa thẳng cánh cò bay, trẻ nhỏ tung tăng cắp sách đến trường... Tất cả báo hiệu một tương lai tươi sáng đang dần mở ra. Du lịch cộng đồng, nếu được tổ chức bài bản, sẽ giúp bản Yên vừa phát triển kinh tế, vừa giữ hồn cốt bản làng. Những câu chuyện về hạt “ngọc trắng” bên dòng suối Yên trong xanh, về hội thi đánh bắt cá, về khung cửi dệt thổ cẩm... sẽ là “chất liệu” níu chân du khách.
Tin tưởng rằng, với thiên nhiên ưu ái, vị trí gần cửa khẩu biên giới Na Mèo và trên hết là sự đồng lòng của người dân, bản Yên sẽ sớm trở thành điểm đến du lịch cộng đồng nổi bật của xứ Thanh.
Bài và ảnh: Đình Giang