Khát vọng trống đồng (Bài 3): Ngân vang... nhịp trống đồng

6 giờ trướcBài gốc

NNƯT Nguyễn Bá Quý (bên trái ảnh) cùng NNND Nguyễn Bá Châu đang rót đồng vào khuôn - một trong những công đoạn khó, dễ xảy ra sự cố trong quy trình đúc trống đồng truyền thống. Ảnh: HT

“Cha truyền con nối” - Sức mạnh làng nghề

Một trong những điều làm nên “sức mạnh”, tạo “kháng thể” để các giá trị truyền thống nói chung, nghề và làng nghề truyền thống đứng vững trước những tác động của kinh tế thị trường, nhịp sống hiện đại, đó là tính trao truyền, tiếp nối. Sức mạnh ấy được thể hiện rất rõ khi nhìn vào bức tranh nghề và làng nghề đúc đồng truyền thống làng Chè Đông hôm nay. Làng nghề đúc đồng Chè Đông hiện có 32 hộ trực tiếp sản xuất, kinh doanh phát triển nghề đúc đồng thủ công truyền thống, trong đó có 20 hộ có sự trao truyền, tiếp nối giữa các thế hệ. Đây là tín hiệu đáng mừng cho thấy sức sống bền bỉ của làng nghề qua nghìn năm hình thành và phát triển.

Nghệ nhân Ưu tú (NNƯT) Nguyễn Bá Quý (38 tuổi), xã Thiệu Trung là thế hệ cháu con của làng Chè Đông, con trai của Nghệ nhân Nhân dân (NNND) Nguyễn Bá Châu. Ngày ngày, anh Quý chứng kiến các bậc cha, chú của mình đổ mồ hôi, sôi nước mắt với nghề. “Đối với chúng tôi, việc kế thừa và phát huy nghề truyền thống vừa là niềm tự hào, vừa là trách nhiệm lớn lao” – anh Quý bộc bạch.

Bởi là “học trò đặc biệt” nên anh Quý được NNND Nguyễn Bá Châu dốc lòng đào tạo với những bài học nâng cao, yêu cầu khắt khe và giám sát chặt chẽ hơn rất nhiều. Anh Quý hóm hỉnh nói: “Thông thường, quy trình học từ dễ đến khó, từ cơ bản đến nâng cao. Nhưng cá nhân tôi thì theo quy trình ngược lại, cứ cái gì khó thì học trước”. Do đó, từ những năm 2000, anh Quý đã được giao các công việc liên quan đến thiết kế kiểu dáng, tạo mẫu hoa văn trên khuôn trống đồng. Anh Quý cho biết: “Mỗi công đoạn đúc trống đồng đều có ý nghĩa riêng của nó. Nhưng kiểu dáng và đường nét hoa văn là những yếu tố thể hiện được nhiều dấu ấn cá nhân của người nghệ nhân trong từng sản phẩm. Để thực hiện các công đoạn này sao cho đạt chất lượng nhất thì đòi hỏi người thợ phải có sự tính toán kỹ lưỡng về kích thước, kiểu dáng, hoa văn trên từng chiếc trống và khả năng sáng tạo, thổi hồn vào từng đường nét chạm khắc”.

Với sự chỉ bảo tận tình của cha cùng tinh thần dám nghĩ, dám làm, ham học hỏi, khi vừa tròn 30 tuổi, anh Quý được Ban Chấp hành Trung ương Hiệp hội Làng nghề Việt Nam trao tặng danh hiệu nghệ nhân làng nghề. Năm 2018, sau hơn 6 tháng dốc lòng dốc sức, anh Quý đã đúc thành công phiên bản trống đồng Ngọc Lũ bằng phương pháp thủ công truyền thống với kích thước rất lớn, sau đó xác lập kỷ lục Guinness Việt Nam - “người thực hiện phiên bản rống đồng Ngọc Lũ bằng phương pháp thủ công truyền thống lớn nhất Việt Nam”. Anh Quý chia sẻ: “Trong các loại trống đồng, trống Ngọc Lũ là đẹp hơn cả bởi kiểu dáng, họa tiết hoa văn độc đáo. Tôi muốn góp phần lan tỏa, vinh danh giá trị quý báu đó”.

Hiện nay, anh Quý cùng với cha điều hành Công ty TNHH Đúc đồng truyền thống Đông Sơn Chè Đông với xưởng đúc đồng có diện tích 3 nghìn mét vuông, tạo việc làm cho 10 – 30 lao động, trong đó có khoảng 10 lao động thường xuyên với mức lương từ 9 – 15 triệu đồng/tháng/người, chủ yếu là lao động địa phương. Năm 2021, sản phẩm trống đồng Quý Châu của công ty đã được xếp hạng OCOP 4 sao.

Trước thời điểm dịch COVID – 19 bùng phát, làng nghề hoạt động khá sôi nổi. Nhưng kể từ sau đó đến nay, hoạt động nghề chậm hơn, ít đơn hàng hơn. Anh Quý chia sẻ: “Công ty sẽ thực hiện việc áp dụng máy móc, kỹ thuật vào một số quy trình sản xuất để nâng cao chất lượng sản phẩm, tiết kiệm thời gian, nhân công; đẩy mạnh quảng bá sản phẩm, nhất là quảng bá trên các nền tảng số. Chúng tôi cũng chú trọng quy hoạch hợp lý lại các khu xưởng, khu bán hàng, đặc biệt là nâng cấp khu trung bày, giới thiệu sản phẩm nghề truyền thống trở thành sản phẩm du lịch thu hút đông đảo du khách hơn. Làng nghề đúc đồng truyền thống Chè Đông đã được công nhận là điểm du lịch. Vì vậy, chúng tôi rất mong nhận được sự quan tâm, tạo điều kiện, hỗ trợ thiết thực của các cấp, các ngành, chính quyền địa phương và bà con Nhân dân để cùng chung tay góp sức đưa làng nghề phát triển theo hướng bền vững”.

NNƯT Đặng Quốc Toàn là con trai của NNƯT Đặng Ích Hoàn, cháu nội của ông Đặng Ích Hoán – đều là những người có nhiều đóng góp cho việc gìn giữ và phát huy nghề và làng nghề đúc đồng truyền thống làng Chè Đông. Điều gần gũi và đọng lại trong kí ức tuổi thơ của anh Toàn nhiều nhất là những buổi nép một bên xem bố và các anh, các chú ngồi hàng giờ chạm khắc hoa văn trên khuôn hay đốt lò, nấu và rót đồng...

Rồi như một lẽ rất tự nhiên, anh Toàn yêu thích nghề, quyết tâm theo nghề. Không dừng lại ở những kinh nghiệm, kiến thức học được của cha ông trong làng, anh Hoàn quyết định đi đến các làng nghề đúc đồng khác để có thể tiếp cận với kỹ thuật mới, nâng cao tay nghề. Sự ham học hỏi, nỗ lực hoàn thiện bản thân từng ngày đã giúp anh Hoàn đạt được nhiều kết quả ấn tượng, sáng tạo nên nhiều tác phẩm độc đáo. Khi mới 25 tuổi, anh Hoàn đã được trao tặng danh hiệu NNƯT. Tiếp nối truyền thống, anh Hoàn tiếp quản doanh nghiệp của gia đình với nhiều dự định, ý tưởng phát triển nghề. Trong đó, các từ khóa như: đa dạng hóa sản phẩm, ứng dụng khoa học - kỹ thuật, đẩy mạnh quảng bá thương hiệu... là những điều anh quan tâm, chú trọng.

Những cơ chế, chính sách thiết thực - Động lực phát triển

Cùng với sự tâm huyết, nỗ lực của các nghệ nhân, Nhân dân làng Chè Đông, chính quyền địa phương đã quan tâm, triển khai đồng bộ các giải pháp để gìn giữ và phát triển làng nghề truyền thống.

Theo đó, ngay khi nghề đúc đồng được khôi phục, UBND xã Thiệu Trung đã quy hoạch khu sản xuất tập trung gần 5,7ha để các hộ dân có đủ mặt bằng sản xuất, tránh gây ô nhiễm môi trường và tạo điều kiện thuận lợi cho việc giao thương, buôn bán. Đồng thời, UBND xã Thiệu Trung cũng đã có các chính sách khuyến khích, hỗ trợ các hộ gia đình vay vốn ưu đãi để đầu tư, mở rộng sản xuất.

Nghề đúc đồng thủ công truyền thống làng Chè Đông là kết tinh của sự tài hoa, óc sáng tạo, hàm chứa giá trị lịch sử - văn hóa quý báu. Để tôn vinh giá trị ấy, các cấp ủy đảng, chính quyền địa phương đã phối hợp chặt chẽ với các cấp, các ngành để hoàn thiện hồ sơ, thủ tục công nhận nghề đúc đồng cổ truyền làng Chè là Di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia vào năm 2018. Đây là dấu mốc quan trọng, mở ra nhiều cơ hội tiếp tục gìn giữ và phát triển nghề, làng nghề hơn nữa.

Xác định thúc đẩy làng nghề phát triển phải gắn chặt với định hướng phát triển du lịch, xã Thiệu Trung đã và đang xây dựng lộ trình tham quan; kết nối tuyến, điểm du lịch; hướng dẫn du khách tham quan tham gia trực tiếp vào một số công đoạn sản xuất, hoàn thiện sản phẩm; hình thành dịch vụ ăn uống, lưu trú; tổ chức các trò chơi dân gian... Một trong những điểm nhấn du lịch của làng nghề là việc đầu tư xây dựng trung tâm trưng bày, giới thiệu và quảng bá sản phẩm làng nghề, giúp du khách và khách hàng dễ dàng tiếp cận, tham quan và mua sắm.

Bên cạnh đó, UBND xã thường xuyên tổ chức tuyên truyền nâng cao nhận thức cho người dân về giá trị nghề truyền thống; có ý thức bảo vệ thương hiệu bằng việc lưu dấu thương hiệu trên sản phẩm; đẩy mạnh Chương trình OCOP. Đến nay, nhiều sản phẩm như trống đồng, tranh đồng do các nghệ nhân làm ra đã đạt chuẩn OCOP 3 sao, 4 sao như: Trống đồng Toàn Linh; mặt trống đồng Toàn Linh; trống đồng Quý Châu; trống đồng Bảy Tuyên; Cá chép trông trăng Bảy Tuyên; tượng đồng, tượng chân dung Thành Thuộc...

Ông Nguyễn Văn Vũ, Phó Chủ tịch UBND xã Thiệu Trung cho biết: “Những năm qua, địa phương đặc biệt quan tâm đầu tư hạ tầng, tạo điều kiện thuận lợi để các hộ trong làng nghề vươn lên phát triển sản xuất. Đến nay, cơ sở hạ tầng khu vực làng nghề đã được đầu tư cơ bản, giao thông thuận tiện. Bên cạnh đó, địa phương còn chú trọng định hướng cho các hộ ứng dụng công nghệ trong một số khâu sản xuất, đa dạng hóa sản phẩm. Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay, để nghề đúc đồng tồn tại và phát triển bền vững không thể chỉ dựa vào những giá trị truyền thống mà cần có những bước đi đột phá, phù hợp với thời cuộc. Thời gian tới, định hướng phát triển làng nghề truyền thống làng Chè Đông tập trung vào 3 trụ cột chính: phát triển du lịch làng nghề; ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số và nâng cao chất lượng sản phẩm; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và xây dựng thương hiệu”.

Với những định hướng này, làng nghề đúc đồng Chè Đông sẽ không chỉ giữ được giá trị truyền thống mà còn vươn lên mạnh mẽ trong bối cảnh mới, mang lại nhiều giá trị hơn nữa cho sự phát triển của địa phương nói riêng, tỉnh Thanh Hóa nói chung. Và trống đồng vẫn mãi là niềm tự hào, tinh hoa văn hóa xứ Thanh.

Thùy Dương – Hương Thảo

Nguồn Thanh Hóa : http://baothanhhoa.vn/khat-vong-trong-dong-bai-3-nbsp-ngan-vang-nhip-trong-dong-261995.htm