Khí đốt từ Nga không còn sưởi ấm châu Âu

21 giờ trướcBài gốc

Vì sao Ukraine dừng trung chuyển khí đốt Nga?

Tổng thống Volodymyr Zelensky của Ukraine đã cảnh báo trong nhiều tháng rằng ông sẽ không gia hạn hợp đồng 5 năm đã hết hạn vào nửa đêm ngày 31/12. Thỏa thuận này được ký kết trước khi Nga triển khai chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine.

Ukraine và các đồng minh phương Tây muốn làm suy yếu năng lực tài chính của Moscow và hạn chế khả năng sử dụng năng lượng làm đòn bẩy của Điện Kremlin ở châu Âu. Các nhà phân tích cho biết việc đóng cửa đường ống có thể làm giảm doanh thu từ việc bán khí đốt của Nga khoảng 6,5 tỷ USD một năm.

Thủ tướng Slovakia Robert Fico tuyên bố sẽ cắt cung cấp điện cho Ukraine.

Moscow đã cắt giảm nguồn cung cấp khí đốt cho châu Âu sau khi triển khai chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine vào năm 2022, khiến giá năng lượng lên cao và buộc nhiều chính phủ ở châu Âu phải công bố các gói khẩn cấp để hỗ trợ các doanh nghiệp và công dân đang gặp khó khăn. Để ứng phó, hầu hết các quốc gia thành viên Liên minh châu Âu đã giảm sự phụ thuộc vào khí đốt của Nga và tìm kiếm nguồn cung thay thế từ Azerbaijan và những nơi khác.

Năm 2021, Nga cung cấp hơn 40% lượng khí đốt nhập khẩu được tiêu thụ tại Liên minh châu Âu (EU), nhưng con số này đã giảm mạnh trong ba năm qua. Theo EU, thị phần khí đốt nhập khẩu của Nga vào châu Âu đã giảm xuống dưới 15% vào năm ngoái. Đường ống qua Ukraine chỉ chiếm khoảng 5% lượng khí đốt nhập khẩu của châu Âu vào năm ngoái, nhưng nó có thể tác động bằng cách lấy đi nguồn cung trong một thị trường vốn đã eo hẹp.

Sự gián đoạn này cũng có thể gây thêm áp lực lên một lĩnh vực vốn đã căng thẳng. Thị trường khí đốt tự nhiên châu Âu đã ở trong tình trạng căng thẳng trong năm nay. Giá chuẩn đã tăng hơn 50% trong năm qua, mặc dù vẫn thấp hơn nhiều so với mức cao trong năm 2022.

Điều khiến những người theo dõi thị trường lo ngại không phải là các quốc gia sẽ hết khí đốt, mà là việc cung cấp nhiên liệu sẽ phức tạp và tốn kém hơn. Giá khí đốt tự nhiên của châu Âu cao hơn khoảng bốn lần so với giá ở Mỹ.

Natasha Fielding, giám đốc định giá khí đốt châu Âu tại Argus Media, một công ty nghiên cứu thị trường, cho biết: “Tác động thực sự mà tôi thấy là sẽ tốn kém hơn để có được nguồn cung cấp khí đốt thay thế cho các quốc gia như Slovakia, Áo và Cộng hòa Séc”. Dòng chảy Balkan, được cung cấp bởi đường ống Dòng chảy Thổ Nhĩ Kỳ, hiện vẫn là nguồn khí đốt đường ống duy nhất của Nga cho châu Âu. Đường ống này cung cấp khí đốt cho Romania, Hy Lạp, Bắc Macedonia, Serbia, Bosnia và Herzegovina và Hungary.

Hệ thống van khí đốt Nga cung cấp cho châu Âu.

Ai được lợi, ai thiệt hại?

Việc dừng cung cấp khí đốt của Nga qua Ukraine sẽ làm tăng thị phần của Mỹ và giảm sự cạnh tranh trên thị trường EU. Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã mô tả việc Nga ngừng vận chuyển khí đốt là "một trong những thất bại lớn nhất của Moscow" và kêu gọi Mỹ cung cấp thêm khí đốt cho châu Âu.

Lô hàng LNG mới nhất của Mỹ lên tới 100 triệu mét khối khí đốt. Lô hàng đã đến các nhà ga LNG của Hy Lạp như Revithoussa, nơi nó sẽ được khí hóa lại và phân phối thông qua các mạng lưới khí đốt của EU và Ukraine. Mạng lưới Vertical Corridor sẽ vận chuyển các lô hàng LNG của Mỹ giữa Hy Lạp, Bulgaria, Romania, Hungary, Slovakia, Moldova và Ukraine.

LNG từ Mỹ đến châu Âu đắt hơn ít nhất 30-40% so với khí đốt qua đường ống từ Nga. Vào tháng 12/2022, Mỹ đã trở thành nước xuất khẩu LNG hàng đầu thế giới trong bối cảnh khủng hoảng năng lượng của châu Âu và cuộc tấn công phá hoại vào đường ống Nord Stream của Nga.

Trong bối cảnh đường ống khí đốt Nga qua Ukraine bị ngắt, nhiều quốc gia châu Âu sẽ phải chịu thiệt hại đáng kể do thiếu nguồn cung giá rẻ từ Nga

Hungary, Áo và Slovakia, những quốc gia từ lâu đã phụ thuộc vào việc vận chuyển khí đốt của Nga qua Ukraine, sẽ phải đối mặt với những thách thức. Do không giáp biển, việc tiếp cận LNG được giao đến các kho khí đốt ven biển rất tốn kém và khó khăn. Các hợp đồng dài hạn với Gazprom của Nga cho phép họ mua khí đốt tự nhiên rẻ hơn đáng kể so với giá khí đốt giao ngay của EU. Ví dụ, Áo đã nhận được khí đốt của Nga với giá rẻ hơn gần gấp ba lần so với giá giao ngay của EU vào năm 2022.

Vào ngày 27/12, giá khí đốt chuẩn ở châu Âu đã tăng thêm 5% sau thông tin về việc dừng vận chuyển khí đốt của Nga qua Ukraine. Theo Thủ tướng Slovakia Robert Fico, việc ngừng cung cấp khí đốt của Nga thông qua Ukraine sẽ khiến châu Âu thiệt hại khoảng 125 tỷ USD trong giai đoạn 2025-2026.

Các nhà giao dịch đã dự đoán việc mất khí đốt của Nga, khi không có giải pháp thay thế nào khác, và đang theo dõi chặt chẽ liệu điều này có dẫn đến việc rút khí đốt nhanh hơn khỏi các cơ sở lưu trữ hay không.

Giá khí đốt giao tháng 2 tại Hà Lan đã tăng tới 4,3% vào thứ năm, trước khi giảm trở lại mức cao hơn 1,9% ở mức 49,83 euro một megawatt giờ. Mức cung cấp lưu trữ trên khắp châu Âu đã giảm với tốc độ nhanh nhất kể từ năm 2021, khi xung đột giữa Nga và Ukraine leo thang.

Khí đốt của Nga đã chảy qua Ukraine trong nhiều thập kỷ, chủ yếu thông qua đường ống do Liên Xô xây dựng bắt đầu từ Sudzha, một thị trấn ở vùng Kursk của Nga hiện nằm dưới sự kiểm soát của lực lượng Ukraine và kết thúc gần Uzhhorod, trên biên giới phía tây của Ukraine với Slovakia.

Thủ tướng Slovakia, Robert Fico, người đã vận động hành lang chống lại quyết định chấm dứt trung chuyển khí đốt qua Ukraine, cho biết điều này sẽ có “tác động nghiêm trọng đến tất cả chúng ta trong EU chứ không phải Nga”. Ông Fico đã cảnh báo rằng đất nước của ông sẽ dừng xuất khẩu điện sang Ukraine sau khi Kiev ngừng cung cấp khí đốt của Nga cho châu Âu. Ukraine phụ thuộc vào nhập khẩu điện từ các nước láng giềng Đông Âu, vào khoảng 1,7-2,1 gigawatt (GW) điện nhập khẩu từ Ba Lan, Hungary, Slovakia và Romania. Riêng Slovakia đã xuất khẩu 2,4 triệu megawatt giờ điện sang Ukraine trong khoảng thời gian từ tháng 1 đến tháng 11/2024, tăng 152% so với cùng kỳ năm trước. Ngoài ra, Ukraine cũng sẽ mất 0,8-1 tỷ USD mỗi năm tiền phí trung chuyển từ khí đốt của Nga. Việc dừng trung chuyển khí đốt của Nga sẽ buộc Ukraine phải sửa đổi hệ thống đường ống của mình và vận hành theo cách khác.

Các nhà phân tích tại Deutsche Bank cho biết: “Điều đáng lưu ý là giá vẫn còn thấp hơn nhiều so với mức giá trong toàn bộ năm 2022. Nhưng lượng khí đốt dự trữ của châu Âu cuối năm 2024 đã ở mức thấp nhất trong 3 năm qua và mức giá tăng gần đây sẽ làm gia tăng thêm áp lực lạm phát”.

Nếu ông Fico thực hiện, Ukraine có thể sẽ phải đối mặt với tình trạng thiếu điện nhiều hơn.

Không chắc chắn về khoản bồi thường: Không rõ liệu Ba Lan, Hungary và Romania có thể bù đắp được khoản lỗ hay không nếu Slovakia ngừng xuất khẩu điện sang Ukraine.

Việc chấm dứt hợp đồng trung chuyển sẽ đánh dấu một sự thay đổi quan trọng vì khí đốt qua Ukraine theo hợp đồng hiện chiếm một nửa lượng khí đốt xuất khẩu qua đường ống còn lại của Nga sang EU và 1/3 tổng lượng khí đốt xuất khẩu của Nga, bao gồm cả LNG. Tác động này sẽ được cảm nhận đặc biệt ở Áo, Hungary và Slovakia, nơi tuyến đường trung chuyển của Ukraine đáp ứng 65% nhu cầu khí đốt vào năm 2023 (IEA, 2024). Nhìn chung, tỷ trọng khí đốt trung chuyển của Ukraine trong lượng khí đốt nhập khẩu của EU đã giảm từ 11% vào năm 2021 xuống còn khoảng 5%.

EU có mục tiêu không ràng buộc là ngừng toàn bộ lượng khí đốt nhập khẩu của Nga vào năm 2027 (Ủy ban Châu Âu, 2022). Việc chấm dứt quá cảnh của Ukraine có thể đẩy nhanh quá trình tách rời này và cũng sẽ gây ra khoản lỗ 6,5 tỷ đô la hàng năm cho Nga, trừ khi nước này có thể chuyển hướng các luồng khí đốt này sang các đường ống hoặc nhà ga LNG khác.

Kịch bản nào cho tương lai khí đốt ở châu Âu?

Việc chấm dứt hợp đồng vận chuyển khí đốt qua Ukraine có nghĩa là từ ngày 1/1/2025, EU sẽ cần nhập khẩu thêm 140 TWh hàng năm từ các nguồn khác. Có 3 kịch bản cho tương lai cung cấp khí đốt ở châu Âu.

Ngắt khí đốt Nga, nhiều nước châu Âu đối mặt tình cảnh giá cả khí đốt tăng cao, ảnh hưởng nghiêm trọng đến kinh tế.

Kịch bản thứ nhất là khối lượng khí đốt hiện đang trung chuyển được thay thế bằng khí đốt nhập khẩu LNG từ các quốc gia khác có thể là lựa chọn "sạch" nhất đối với EU. Tuy nhiên, áp lực từ các quốc gia muốn duy trì quá cảnh khí đốt qua Ukraine dưới một hình thức nào đó - có khả năng được hỗ trợ bởi mối đe dọa rằng họ có thể chặn hỗ trợ tài chính của EU cho Ukraine - khiến việc đạt được giải pháp như vậy trở nên khó khăn. Việc Ukraine mất doanh thu quá cảnh cũng có thể là một vấn đề.

Tuy nhiên, áp lực từ các quốc gia muốn duy trì quá cảnh khí đốt qua Ukraine dưới một hình thức nào đó - có khả năng được hỗ trợ bởi mối đe dọa rằng họ có thể chặn hỗ trợ tài chính của EU cho Ukraine - khiến việc đạt được giải pháp như vậy trở nên khó khăn. Việc Ukraine mất doanh thu quá cảnh cũng có thể là một vấn đề.

Kịch bản 2 là thay thế nguồn cung cấp của Nga bằng khí đốt Azerbaijan. Ukraine có thể thay thế khí đốt Nga đang quá cảnh bằng khí đốt Azerbaijan. Nếu điều đó xảy ra, các thỏa thuận trao đổi sẽ là cơ chế khả thi nhất trong ngắn hạn do các vấn đề về năng lực liên quan đến vận chuyển khí đốt bằng đường ống từ Azerbaijan. Nga sẽ tiếp tục cung cấp khí đốt (được dán nhãn 'khí đốt Azeri') cho Ukraine, trong khi Azerbaijan sẽ nhận khí đốt từ Nga (được dán nhãn 'khí đốt Nga'). Nói một cách đơn giản, sẽ không có thay đổi nào trong dòng khí đốt: các thương nhân EU sẽ mua khí đốt từ Azerbaijan, quốc gia này sẽ mua khí đốt từ Nga.

Bất kỳ thỏa thuận nào như vậy cũng sẽ có một số hạn chế. Giá khí đốt Azerbaijan được trao đổi sẽ vẫn tương tự như giá khí đốt Nga trước đây, với điều kiện Azerbaijan không áp dụng thêm thuế.

Kịch bản 3 là một thỏa thuận mới giữa EU, Ukraine và Nga. Các thương nhân EU có thể mua khí đốt của Nga tại biên giới Nga-Ukraine tại Sudzha và đặt công suất trung chuyển thông qua cơ sở hạ tầng mạng lưới đường ống của Ukraine để cung cấp khí đốt của họ cho các nước châu Âu. Về giá cả, chi phí cung cấp cận biên của Nga thấp hơn đáng kể so với giá LNG hiện tại. Tùy thuộc vào chiến lược định giá của mình, Gazprom có thể cung cấp lựa chọn cạnh tranh nhất cho người tiêu dùng châu Âu.

Tuy nhiên, kịch bản này sẽ mở rộng sự phụ thuộc của châu Âu vào khí đốt của Nga, điều này sẽ có lợi cho Nga và ít nhất là hấp dẫn đối với Slovakia, Hungary và Áo ban đầu. Điều này ngụ ý rằng Nga sẽ tiếp tục có đòn bẩy đối với người tiêu dùng châu Âu và sẽ hạn chế phạm vi trừng phạt trong tương lai đối với việc nhập khẩu khí đốt của Nga.

An Châu (Tổng hợp)

Nguồn ANTG : https://antg.cand.com.vn/su-kien-binh-luan-antg/khi-dot-tu-nga-khong-con-suoi-am-chau-au-i755914/