Khi lợi nhuận vượt qua đạo đức

2 giờ trướcBài gốc

TAND TP HCM vừa xét xử sơ thẩm đối với 5 bị cáo trong vụ quảng cáo gian dối kẹo Kera, hưởng lợi hơn 12 tỉ đồng. HĐXX đã tuyên phạt mức án từ 2 năm đến 3 năm 3 tháng tù cùng về tội "Lừa dối khách hàng" dành cho các bị cáo.

Niềm tin người tiêu dùng bị phản bội

Tại phần tuyên án, HĐXX kiến nghị các biện pháp khắc phục những thiếu sót, hạn chế của hệ thống pháp luật và công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực sản xuất, buôn bán hàng hóa, thực phẩm; hoạt động quảng bá, giới thiệu, bán hàng trên không gian mạng.

Điển hình là việc cho phép doanh nghiệp tự công bố, tự chịu trách nhiệm về thành phần, tính năng, công dụng của đa số sản phẩm trong Luật An toàn thực phẩm 2010 và Nghị định 15/2018/NĐ-CP.

Cơ chế này thiếu sàng lọc, thiếu tiền kiểm, không quy định rõ trách nhiệm của cơ quan quản lý khi tiếp nhận hồ sơ tự công bố; việc hậu kiểm chỉ mang tính ngẫu nhiên…

Vụ án kẹo Kera chỉ là một ví dụ nhỏ trong một bức tranh rộng lớn hơn, nơi thực phẩm chức năng và các sản phẩm hỗ trợ sức khỏe đang trở thành "mỏ vàng" cho những kẻ kinh doanh gian dối.

Họ dùng nguyên liệu rẻ tiền, không rõ nguồn gốc, thậm chí gây hại để thu lợi bất chính. Không khó tìm thấy "thần dược" trị ung thư trong các hội nhóm kín; thuốc giảm cân chứa chất cấm sibutramine nhưng vẫn quảng cáo an toàn; thực phẩm chức năng ghi sản xuất "Made in USA" nhưng thực chất làm tại nhà xưởng chui… Tất cả đều đánh vào sự thiếu thông tin và niềm tin của người tiêu dùng.

Các bị cáo bị xét xử trong vụ kẹo Kera. Ảnh: HÀ NGUYỄN

Có thể nói người tiêu dùng Việt Nam hiện đứng trước "ma trận" thực phẩm chức năng, thuốc hỗ trợ sức khỏe, thuốc giảm cân, mỹ phẩm trắng da…, được quảng cáo như thần dược mà không biết tin vào đâu.

Mạng xã hội, sàn thương mại điện tử, livestream bán hàng, quảng cáo liên kết cùng người nổi tiếng khiến mọi sản phẩm đều có vẻ "uy tín".

Nhưng phía sau những lời quảng cáo bóng bẩy ấy là vô số sản phẩm không rõ nguồn gốc, không được kiểm nghiệm hoặc bị cố tình khai gian về công dụng để thu lợi bất chính, thậm chí gây hại cho sức khỏe.

Luật phải đủ mạnh để răn đe

Hàng loạt sản phẩm kém chất lượng "lọt lưới", niềm tin thị trường bị lung lay, môi trường kinh doanh lành mạnh bị suy giảm. Có thể liệt kê qua những bất cập trong hệ thống pháp luật và cơ chế quản lý nhà nước.

Đó là cơ chế tự công bố chất lượng thiếu tiền kiểm; không có cơ quan thẩm định độc lập lại kết quả kiểm nghiệm doanh nghiệp tự làm; hậu kiểm mang tính ngẫu nhiên, không có lịch kiểm tra định kỳ; cơ sở dữ liệu quản lý phân tán qua nhiều bộ ngành, thiếu kết nối; quảng cáo trên mạng xã hội khó kiểm soát; lực lượng thanh kiểm tra mỏng, trong khi thị trường quá rộng...

Hơn ai hết, "gian thương" hiểu rất rõ xác suất bị phát hiện thấp hơn rất nhiều so với lợi nhuận thu được hàng chục tỉ đồng, chỉ sau vài tháng marketing. Cám dỗ đủ lớn để khiến ranh giới giữa đạo đức và lợi nhuận trở nên mờ nhạt.

Liệu có bao nhiêu doanh nghiệp chọn con đường phát triển bền vững thay vì lợi nhuận tức thì? Đã đến lúc phải dùng luật và chế tài, chấm dứt trông chờ vào đạo đức doanh nghiệp.

Trong thời đại số, phải áp dụng cơ sở dữ liệu tập trung để giám sát an toàn thực phẩm; truy xuất nguồn gốc QR quản lý xuyên ngành; AI quét từ khóa quảng cáo sai lệch; tiền kiểm với nhóm sản phẩm có nguy cơ cao…

Cần thanh tra định kỳ theo rủi ro, lực lượng giám sát chuyên trách đủ nhân lực và quyền hạn, xử lý công khai để răn đe, tạo hiệu ứng xã hội, buộc thu hồi, tiêu hủy, bồi thường và truy tố hình sự, nếu gây hại.

Quan trọng hơn, truy trách nhiệm chuỗi liên quan, gồm: nhà sản xuất, nhà quảng cáo, người nổi tiếng tham gia quảng bá, nền tảng thương mại điện tử cho phép sản phẩm tồn tại.

Đạo đức là sự lựa chọn nhưng luật pháp mới là ranh giới bắt buộc. Muốn bảo vệ sức khỏe cộng đồng, phải dùng luật, công nghệ, kiểm soát và chế tài.

Một số vụ điển hình bị phát hiện

Tháng 5-2025, Công an TP Hà Nội triệt phá đường dây sản xuất, buôn bán thực phẩm chức năng và thiết bị y tế giả do Phạm Ngọc Tiến và Đoàn Thị Nguyệt cầm đầu. Lực lượng chức năng thu giữ khoảng 100 tấn hàng giả, gắn nhãn thương hiệu nước ngoài để tiêu thụ.

Tháng 8-2025, Công an tỉnh Phú Thọ khởi tố Lê Văn Hiếu, Giám đốc Công ty CP Dược phẩm Santex và Đỗ Văn Cường, Giám đốc Công ty TNHH Thảo dược RQPHAR Việt, cùng đồng phạm. Từ năm 2018, nhóm này đã sản xuất và tiêu thụ hàng chục triệu sản phẩm thực phẩm chức năng, thu lợi bất chính hàng ngàn tỉ đồng.

Tháng 9-2025, Công an tỉnh Hưng Yên khởi tố vụ sản xuất dầu ăn giả tại Công ty TNHH Thực phẩm GF Việt Nam với các nhãn hiệu "Gold Max", "Tamin Gold", "ChiCa".

Tháng 10-2025, Công an TP HCM bắt tạm giam Võ Thị Ngọc Ngân (Ngân 98) vì sản xuất thực phẩm giảm cân giả, chứa chất cấm sibutramine và phenolphthalein, thu lợi hàng trăm tỉ đồng.

Huỳnh Hiếu

Nguồn NLĐ : https://nld.com.vn/khi-loi-nhuan-vuot-qua-dao-duc-196251121220702601.htm