Khi Microsoft và OpenAI 'đồng sàng dị mộng'

2 giờ trướcBài gốc

CEO OpenAi Sam Altman và CEO Microsoft Satya Nadella từ đồng minh thành đối thủ

Không còn là cặp đôi cùng tiến, họ giờ đây giống như hai đấu sĩ bị buộc chặt vào nhau bởi một sợi dây xích vàng ròng trị giá 13 tỉ USD, vừa cần nhau để sinh tồn, vừa âm thầm mài giũa vũ khí để sẵn sàng cho ngày sợi dây ấy đứt lìa. Khi OpenAI tung ra SearchGPT để tấn công vào thành trì tìm kiếm và Microsoft bắt đầu bán các giải pháp AI cạnh tranh trực tiếp với ChatGPT, tấm màn nhung "đối tác chiến lược" đã chính thức được vén lên, lộ ra một bàn cờ thế kỷ nơi không có đồng minh vĩnh viễn, chỉ có cuộc đua khốc liệt tới Trí tuệ nhân tạo tổng quát (AGI).

Khi "người bạn" trở thành mối đe dọa lớn nhất

Dấu hiệu rõ ràng nhất cho thấy sự chuyển dịch từ đối tác sang đối thủ xuất hiện vào tháng 7.2024, khi OpenAI công bố SearchGPT. Trong suốt 5 năm trước đó, Satya Nadella luôn nuôi hy vọng rằng công nghệ của OpenAI sẽ là "viên đạn bạc" giúp Bing lật đổ đế chế Google. Nhưng trớ trêu thay, viên đạn đó giờ đây lại đang chĩa ngược về phía Microsoft. SearchGPT không chỉ đe dọa Google, mà nó còn đe dọa chính Bing, công cụ tìm kiếm mà Microsoft đã tích hợp sâu GPT-4 vào. Nếu người dùng có thể tìm thấy mọi câu trả lời trực tiếp từ OpenAI, họ sẽ không còn lý do để truy cập Bing, và dòng doanh thu quảng cáo mà Microsoft kỳ vọng sẽ bốc hơi trước khi kịp hình thành.

Nhưng sự va chạm không chỉ dừng lại ở mảng tìm kiếm. Cuộc chiến thực sự đang diễn ra khốc liệt trong các phòng họp của các tập đoàn trong danh sách Fortune 500. Microsoft đang nỗ lực bán gói "Microsoft 365 Copilot" tích hợp AI vào Word, Excel, PowerPoint như giải pháp năng suất tối thượng cho doanh nghiệp. Tuy nhiên, ở phía bên kia, OpenAI cũng đang chào bán quyết liệt "ChatGPT Enterprise" với lời hứa hẹn về khả năng tùy biến cao hơn và bảo mật dữ liệu tuyệt đối.

Các báo cáo từ nội bộ cho thấy một tình huống dở khóc dở cười đã diễn ra thường xuyên: Nhân viên kinh doanh của Microsoft khi tiếp cận khách hàng lớn thì phát hiện ra đối thủ cạnh tranh chính là... nhân viên kinh doanh của OpenAI. Thay vì phối hợp, họ phải tìm cách dìm hàng sản phẩm của nhau. Microsoft lập luận rằng Copilot an toàn hơn vì nằm trong hệ sinh thái Azure khép kín, trong khi OpenAI phản pháo rằng mô hình của họ mới là bản gốc và mạnh mẽ nhất, không bị "pha loãng" qua các lớp bộ lọc của Microsoft. Sự chồng chéo về sản phẩm này đã biến mối quan hệ cộng sinh thành một cuộc cạnh tranh "zero-sum game" (trò chơi có tổng bằng không) trên thị trường B2B.

Cú tát từ Cupertino và sự phản bội ngọt ngào

Nếu sự cạnh tranh về sản phẩm có thể được coi là "cọ xát thương mại", thì sự kiện OpenAI bắt tay với Apple vào giữa năm 2024 lại là một đòn giáng mạnh vào lòng tự tôn của Redmond. Microsoft và Apple là những kình địch truyền kiếp trong suốt 4 thập kỷ qua. Việc Sam Altman bí mật đàm phán và đạt được thỏa thuận đưa ChatGPT tích hợp sâu vào iOS 18 và Siri mà không thông báo sớm cho Microsoft được xem là một sự "phản bội ngọt ngào".

Satya Nadella, người đã chi hàng tỷ USD để OpenAI có được ngày hôm nay, chắc chắn không cảm thấy dễ chịu khi thấy "đứa con" mình nuôi dưỡng lại đi phục vụ cho đối thủ lớn nhất. Thỏa thuận với Apple không chỉ mang lại cho OpenAI quyền tiếp cận 2,2 tỉ thiết bị Apple đang hoạt động, một kênh phân phối mà ngay cả Windows cũng phải ghen tị mà còn gửi đi một thông điệp đanh thép: OpenAI không còn cần Microsoft để tiếp cận người dùng cuối. Họ đã đủ lớn để tự chọn đối tác, và họ sẵn sàng chơi với bất kỳ ai, kể cả kẻ thù của nhà đầu tư lớn nhất.

Điều khoản AGI: "Quả bom nổ chậm" pháp lý

Tuy nhiên, mối đe dọa lớn nhất đối với liên minh này không nằm ở sản phẩm hay đối tác, mà nằm trong chính bản hợp đồng đầu tư ban đầu. Có một điều khoản bí mật nhưng cực kỳ quan trọng mà ít người chú ý: Microsoft có quyền thương mại hóa tất cả các công nghệ của OpenAI, trừ AGI (Trí tuệ nhân tạo tổng quát).

Vấn đề nằm ở chỗ: Ai là người định nghĩa AGI? Hợp đồng quy định rằng Hội đồng quản trị của OpenAI,chứ không phải Microsoft, là bên duy nhất có quyền tuyên bố khi nào hệ thống của họ đạt đến trình độ AGI (tức là trí tuệ ngang bằng hoặc vượt qua con người trong hầu hết các tác vụ kinh tế).

Đây là một nghịch lý trớ trêu. Microsoft muốn khai thác GPT-5, GPT-6 càng lâu càng tốt để thu hồi 13 tỉ USD vốn đầu tư. Vì vậy, động lực kinh tế của họ là hy vọng AGI... đến chậm thôi. Ngược lại, sứ mệnh của OpenAI là tạo ra AGI càng sớm càng tốt. Ngay giây phút Hội đồng quản trị OpenAI tuyên bố: "Chúng tôi đã đạt được AGI", giấy phép thương mại của Microsoft sẽ lập tức vô hiệu lực. Lúc đó, Microsoft sẽ từ vị thế nhà đầu tư độc quyền trở thành kẻ trắng tay về mặt công nghệ, còn OpenAI sẽ hoàn toàn tự do.

Điều khoản này tạo ra một sự nghi kỵ sâu sắc. Liệu Microsoft có tìm cách can thiệp để ngăn cản hoặc trì hoãn tuyên bố AGI? Hay liệu OpenAI có đơn phương tuyên bố AGI sớm hơn thực tế để "cắt đuôi" Microsoft? Trong bối cảnh Sam Altman liên tục ám chỉ về những đột phá "kỳ diệu" sắp tới, viễn cảnh về sự kích hoạt điều khoản AGI đang treo lơ lửng trên đầu Satya Nadella như thanh gươm Damocles.

Cuộc chiến hạ tầng và Dự án Stargate

Để chuẩn bị cho kịch bản "chia tay", cả hai bên đều đang ráo riết xây dựng sự độc lập về hạ tầng vật lý - thứ quan trọng nhất trong kỷ nguyên AI. Microsoft, dù vẫn là nhà cung cấp đám mây độc quyền cho OpenAI, đã bắt đầu tự thiết kế chip AI riêng mang tên Maia 100 nhằm giảm sự phụ thuộc vào Nvidia và quan trọng hơn là để có phương án dự phòng nếu OpenAI rời đi. Họ cũng đang âm thầm xây dựng các mô hình ngôn ngữ lớn nội bộ (như dòng Phi và các mô hình bí mật khác) để đảm bảo rằng nếu không có GPT, Copilot vẫn có thể hoạt động.

Ở phía bên kia, Sam Altman đang theo đuổi những tham vọng hạ tầng điên rồ mà ngay cả Microsoft cũng phải e ngại. Các báo cáo về dự án siêu máy tính "Stargate" trị giá 100 tỷ USD đang gây ra những tranh cãi gay gắt. Microsoft, với tư cách là người phải chi tiền, tỏ ra thận trọng về tính khả thi và hiệu quả kinh tế. Trong khi đó, Altman, người vốn không phải chịu áp lực cổ đông về lợi nhuận quý lại muốn đẩy nhanh tiến độ bằng mọi giá.

Mâu thuẫn về tầm nhìn hạ tầng này đã thúc đẩy Altman tìm kiếm các nguồn vốn bên ngoài, từ các quỹ chủ quyền Trung Đông đến các tập đoàn Nhật Bản, nhằm xây dựng mạng lưới nhà máy chip và trung tâm dữ liệu riêng. Nếu thành công, OpenAI sẽ không còn phải "thuê nhà" trên Azure nữa. Họ sẽ có ngôi nhà của riêng mình, và đó sẽ là dấu chấm hết thực sự cho sự phụ thuộc vào Microsoft.

Hồi kết: Chiến tranh lạnh hay hợp tác trong ngờ vực?

Cuối cùng, ngay cả khi hai bên muốn tiếp tục duy trì mối quan hệ nồng ấm, các cơ quan quản lý cũng không cho phép. Ủy ban Thương mại Liên bang Hoa Kỳ (FTC), Bộ Tư pháp Hoa Kỳ (DOJ), Cơ quan Cạnh tranh và Thị trường Anh (CMA) và Ủy ban Châu Âu (EC) đều đang chĩa mũi dùi vào khoản đầu tư 13 tỉ USD này.

Họ lo ngại rằng việc Microsoft thâu tóm "bộ não" AI mạnh nhất thế giới sẽ triệt tiêu sự cạnh tranh, tạo ra sự độc quyền nguy hiểm. Để tránh bị kiện tụng và chia tách, Microsoft buộc phải chủ động nới lỏng sự kiểm soát, thậm chí công khai hỗ trợ các đối thủ của OpenAI như Mistral AI. Về mặt pháp lý, Microsoft buộc phải hành xử như một đối thủ công bằng chứ không phải là một người bảo trợ độc quyền. Điều này vô tình đẩy nhanh quá trình ly tâm giữa hai công ty.

Nhìn về tương lai, kịch bản khả thi nhất cho mối quan hệ Microsoft - OpenAI không phải là sự đổ vỡ ồn ào hay một vụ thâu tóm trọn vẹn, mà là một cuộc "chiến tranh lạnh" kéo dài. Họ sẽ tiếp tục hợp tác ở tầng hạ tầng vì OpenAI vẫn cần hàng tỷ USD tiền máy chủ mỗi năm mà chưa ai khác ngoài Microsoft có thể đáp ứng ngay lập tức. Nhưng ở tầng ứng dụng và chiến lược, họ sẽ cạnh tranh không khoan nhượng.

Chúng ta sẽ thấy một thực tế kỳ lạ: Microsoft vừa là nhà cung cấp lớn nhất, vừa là đối thủ lớn nhất của OpenAI. Họ sẽ cùng nhau định hình kỷ nguyên AI, nhưng với những mục tiêu khác nhau. Microsoft muốn AI trở thành một tiện ích (utility) như điện và nước để bán cho mọi doanh nghiệp, tối ưu hóa lợi nhuận cho cổ đông. OpenAI muốn AI trở thành một giống loài siêu trí tuệ mới, và họ muốn là người duy nhất kiểm soát nút bấm kích hoạt nó.

Câu chuyện về OpenAI và Microsoft là minh chứng sống động nhất cho quy luật khắc nghiệt của Thung lũng Silicon: Công nghệ thay đổi nhanh hơn lòng trung thành. Từ cái bắt tay trị giá 1 tỉ USD trong tuyệt vọng năm 2019 đến vị thế kìm kẹp lẫn nhau của năm 2024, họ đã cùng nhau viết nên chương mở đầu hấp dẫn nhất của lịch sử trí tuệ nhân tạo. Nhưng chương tiếp theo sẽ không còn là câu chuyện về tình bạn hay sự cộng sinh. Đó sẽ là câu chuyện về sự sinh tồn, về quyền lực tuyệt đối, và về việc ai sẽ là người đầu tiên chạm tay vào "chén thánh" AGI. Trong cuộc đua đó, ngay cả người bạn đồng hành thân thiết nhất cũng chỉ là một biến số cần phải vượt qua.

Bùi Tú

Nguồn Một Thế Giới : https://1thegioi.vn/khi-microsoft-va-openai-dong-sang-di-mong-243083.html