Khi người nhà nước bước ra khỏi vùng an toàn

3 ngày trướcBài gốc

Lao động lớn tuổi dịch chuyển công việc

Trong bối cảnh thị trường lao động có nhiều khó khăn, tìm việc với lao động trẻ đã khó, với lao động lớn tuổi càng chật vật hơn. Tuy nhiên, vẫn có nhiều cơ hội việc làm mới nếu như nhóm lao động lớn tuổi chủ động nâng cao tay nghề, cập nhật những kiến thức, kỹ năng mới để thích ứng với xu thế của thị trường lao động.

Anh Trần Văn Đại từng có hơn chục năm làm việc văn phòng trong lĩnh vực kinh doanh tại một công ty thương mại. Khi công ty bắt đầu tái cơ cấu và cắt giảm nhân sự do ảnh hưởng của suy thoái kinh tế, ở tuổi gần 40, anh Đại trở thành một trong những người bị cho nghỉ việc. Sự thay đổi đột ngột khiến anh rơi vào tình trạng thất nghiệp và bối rối trong việc định hướng lại sự nghiệp của mình.

Anh Trần Văn Đại chia sẻ: “Xin việc bây giờ cũng khá là khó khăn. Thu nhập như hiện tại rất bấp bênh”.

Tình trạng thất nghiệp trong độ tuổi từ 35 đến 40 khiến nhiều lao động rơi vào cảnh "tuổi hưu chưa đến, tuổi nghề đã hết". Họ không còn trẻ để bắt đầu lại từ đầu như các lao động mới ra trường, nhưng cũng chưa đủ điều kiện để nghỉ ngơi hay ổn định với một vị trí an toàn. Chị Nguyễn Thị Thúy, 39 tuổi, là một trong số đó. Trước đây, chị từng làm công nhân kỹ thuật trong một doanh nghiệp giày da tại Đồng Nai. Sau khi nghỉ việc do công ty thu hẹp sản xuất, chị trở về quê ở miền Bắc với hy vọng tìm lại một công việc mới phù hợp hơn. Tuy nhiên, những gì chị gặp phải chỉ là những cái lắc đầu từ chối.

“Năm nay mình 39 tuổi. Lúc nghĩ suy nghĩ chuyển đổi công việc, mình cũng đã thử xin vào một số công ty gần đây nhưng họ cũng đòi hỏi về tuổi tác, do chỉ gắn bó với công ty được thời gian ngắn nên họ cũng ngại, họ không nhận”, chị Thúy chia sẻ.

Tại một khóa đào tạo nghề lái xe ô tô dành cho các lao động hưởng bảo hiểm thất nghiệp vừa được khai giảng, lớp học thu hút phần đông người đăng ký là lao động lớn tuổi, những người đang gặp khó khăn trong việc tìm kiếm việc làm sau khi mất đi công việc trước đó. Anh Nguyễn Duy Quân, một học viên của lớp, từng là công nhân xây dựng với hơn 15 năm kinh nghiệm. Với mong muốn chuyển sang nghề lái xe, anh đã nộp đơn ứng tuyển tại nhiều công ty vận tải.

Theo Bà Vũ Thanh Liễu, Phó Giám đốc Trung tâm Dịch vụ Việc làm Hà Nội: "Nhu cầu tuyển dụng của các doanh nghiệp vẫn rất lớn. Tuy nhiên, phân khúc dành cho lao động trung niên từ 35 tuổi trở lên đang dần bị thu hẹp. Một thực tế đáng buồn là dù nhiều người lao động lớn tuổi bị thất nghiệp nhưng họ lại e ngại hoặc không có điều kiện để tham gia các khóa đào tạo nghề mới".

Dù lao động lớn tuổi gặp nhiều khó khăn trong việc cạnh tranh về năng suất sản xuất, họ vẫn có thể đóng góp đáng kể trong các ngành như nông nghiệp, thương mại, dịch vụ du lịch. Vì vậy, để tránh lãng phí nguồn lực, Nhà nước cần đẩy mạnh các chính sách đào tạo lại, giúp họ có thêm cơ hội việc làm phù hợp với điều kiện và năng lực của mình.

Khi người nhà nước bước ra khỏi vùng an toàn

Trong thời buổi hiện nay, cuộc cách mạng về sắp xếp tinh gọn tổ chức bộ máy sẽ tiếp tục diễn ra mạnh mẽ hơn rất nhiều so với giai đoạn đầu. Đặc biệt với những ai đang làm việc trong khu vực nhà nước, chúng ta buộc phải chuẩn bị tinh thần cho mọi thay đổi – dù lớn hay nhỏ – và học cách thích nghi, nếu không muốn bị bỏ lại phía sau.

Ông Bạch Ngọc Chiến – Giám đốc Công ty Vovinam Digital cho biết: "Đến giờ phút này có thể nói là không có khu vực nào gọi là vùng an toàn. Trước đây, có thể là trong thời gian 20 năm 30 năm trước, tìm được một công việc trong khối Nhà nước là rất quan trọng, rất an toàn và bảo đảm. Nhưng đối với giai đoạn hiện nay, có thể thấy là có rất nhiều các cơ hội khác mở ra. Dù ở trong khối công hay khối tư cũng không có vùng nào là an toàn. Sự an toàn chỉ có khi chúng ta khẳng định được trình độ bản sắc và giá trị của cá nhân mình".

Tháng 2 năm 2020, ông Bạch Ngọc Chiến đã viết đơn xin từ chức và chính thức rút khỏi khu vực nhà nước. Không phải vì thiếu vị trí hay cơ hội, mà bởi ông thấy mình không còn phù hợp, muốn được thỏa sức sáng tạo với tư duy đổi mới.

"Tôi nghĩ rằng, nếu người khác sống được thì mình cũng hoàn toàn có thể sống được. Những người đang làm việc trong khối nhà nước không phải là nhiều. Tôi cảm thấy bản thân có đủ sự tự tin để rời khỏi khu vực nhà nước, khu vực công, một vùng an toàn, ổn định để bước vào một môi trường mới, nơi có thể tiềm ẩn nhiều rủi ro và thử thách. Nhưng tôi tin rằng mình vẫn có thể sống được, thậm chí tôi còn tự tin rằng mình có thể phát triển tốt được. Bởi vì tôi có những lợi thế, mà những người làm hoàn toàn từ khu vực tư nhân hoàn toàn có thể chưa có", ông Bạch Ngọc Chiến cho biết thêm.

Rời khu vực công, ông Bạch Ngọc Chiến đối mặt với hai lựa chọn: làm cho tập đoàn nước ngoài hoặc bắt đầu lại trong nước. Dù có nền tảng ngoại giao và mạng lưới quốc tế mạnh, ông đã chọn quay về Việt Nam sau lời khuyên của một người bạn, để phát huy toàn diện thế mạnh. Ông đầu quân cho một tập đoàn giáo dục tư nhân lớn, với mức lương rất cao. Tuy nhiên, điều ông tìm thấy không chỉ là thu nhập, mà là cơ hội tạo ra ảnh hưởng xã hội.

Sinh ra ở làng quê gần Hà Nội, ông Bạch Ngọc Chiến hiểu rõ sức mạnh của tri thức và ngoại ngữ, từ đó xây dựng các mô hình học tiếng Anh kết hợp trực tuyến và trực tiếp cho học sinh nông thôn. Hai năm sau đó, ông bước ra khởi nghiệp với Vovinam Digital – mô hình kết hợp giáo dục, công nghệ và võ thuật truyền thống. Với nỗ lực hiện thực hóa khát vọng lan tỏa tinh thần võ Việt và triết lý “Nhân võ đạo” đến thế giới, ông Chiến nhận được sự ghi nhận từ chính nội bộ môn phái.

Võ sư Trần Văn Mỹ – Phó chủ tịch Liên đoàn Vovinam thế giới, Phó chủ tịch thường trực Liên đoàn Vovinam Việt Nam chia sẻ: "Anh Chiến từng lãnh đạo cơ quan nhà nước, anh mang những tư duy trong công tác trước đây đưa vào bên Vovinam, và Vovinam đã được nhiều hưởng nhiều từ điều đó. Anh Chiến là đầu tầu tiên phong trong trong mảng mới mẻ nhất của Vovinam, đưa Vovinam trên nền tảng số. Giai đoạn đầu rất khó khăn, cực khổ nhưng anh Chiến đã mạnh dạn đưa ra nhiều sáng kiến mà đặc biệt là dám làm dám nhận trách nhiệm".

Trong bối cảnh công cuộc tinh gọn bộ máy nhà nước đang được đẩy mạnh, hàng chục nghìn cán bộ, công chức, viên chức sẽ buộc phải rời khỏi vị trí gắn bó nhiều năm trời. Với nhiều người, đặc biệt là độ tuổi từ 40–50, đây là một bước ngoặt lớn, dễ đi kèm cảm giác hụt hẫng, lo lắng. Tuy nhiên, theo ông Bạch Ngọc Chiến, đây cũng có thể là một khởi đầu mới, nếu chúng ta dám nhìn nhận lại giá trị của chính mình và chủ động bước ra khỏi vùng an toàn.

Bước ra khỏi vùng an toàn là một lựa chọn dũng cảm – nhưng cần thiết. Ngay cả khi bắt đầu hành trình khởi nghiệp sau khi rời khỏi khu vực nhà nước, với vô vàn khó khăn, không còn ngân sách nhà nước, không còn bộ máy hỗ trợ, mọi quyết định đều phải trả giá bằng chính tiền túi và công sức của mình. Tuy nhiên, chính trải nghiệm ấy lại giúp bạn “sống thật” với đam mê, trách nhiệm và tự do tư duy. Câu chuyện khởi nghiệp của ông Bạch Ngọc Chiến là minh chứng rõ ràng rằng: "Không có vùng an toàn nào tồn tại mãi mãi. Sự an toàn thật sự chỉ đến từ bên trong – từ khả năng đứng vững bằng chính giá trị và năng lực của mình".

Tìm cơ hội mới khi nghỉ việc nhà nước

Cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy có tác động rất đa nghĩa đối với thị trường lao động, bởi nó không chỉ ảnh hưởng đến số lượng việc làm, mà còn đến cơ cấu lao động, năng suất, kỹ năng và động lực làm việc. Xung quanh vấn đề này, phóng viên Đài Hà Nội có cuộc trao đổi với Tiến sĩ Ngô Quỳnh An, Phó Trưởng khoa Kinh tế và Quản lý Nguồn nhân lực, Đại học Kinh tế Quốc dân.

Phóng viên: Theo thông tin được Phó thủ tướng Nguyễn Hòa Bình chia sẻ tại hội nghị của Bộ Nội vụ hồi cuối năm ngoái thì dự kiến có khoảng 100.000 cán bộ, công chức, viên chức bị ảnh hưởng. Trong số này, có lẽ sẽ có nhiều lao động trong độ tuổi trên 35, những người được xem là ít có khả năng tìm được việc làm mới. Bà nhìn nhận như thế nào về thực tế này?

Bà Quỳnh Anh: Theo quan điểm của tôi, trong quá trình chuyển đổi việc làm, đặc biệt khi người lao động rời khỏi khu vực công và tham gia vào thị trường lao động cạnh tranh khốc liệt, họ phải đối mặt với rất nhiều thách thức. Hiện nay, lực lượng lao động trẻ đang rất đông đảo, điều này tạo ra áp lực không nhỏ đối với lao động trung niên. Việc tổ chức các chương trình đào tạo tập trung dành cho nhóm lao động này cũng gặp nhiều khó khăn. Lý do chính là vì lao động trung niên đến từ nhiều ngành nghề khác nhau, khiến cho nhu cầu đào tạo rất đa dạng, trong khi số lượng mỗi nhóm ngành lại không đủ lớn để tổ chức thành các lớp học đông người theo mô hình đào tạo tập trung. Do đó, một phương án hiệu quả hơn có thể là đưa chương trình đào tạo đến trực tiếp các doanh nghiệp. Nhà nước có thể đóng vai trò hỗ trợ bằng cách đưa ra các chính sách khuyến khích doanh nghiệp tuyển dụng và đào tạo lao động trung niên. Chẳng hạn, các doanh nghiệp có thể được hưởng ưu đãi thuế hoặc được trợ cấp tài chính khi tuyển dụng nhóm lao động này. Ngoài ra, Nhà nước cũng có thể hỗ trợ kinh phí cho các chương trình đào tạo tại chỗ nhằm giúp người lao động trung niên thích nghi nhanh chóng với yêu cầu công việc đặc thù của từng doanh nghiệp. Bởi vì mỗi doanh nghiệp đều có những yêu cầu kỹ năng riêng, việc đào tạo ngay tại doanh nghiệp sẽ giúp người lao động đáp ứng tốt hơn với công việc thực tế. Chính sách hỗ trợ theo hướng này có thể là một giải pháp hợp lý và khả thi hơn so với các chương trình đào tạo tập trung.

Phóng viên: Vậy ngoài nhà nước thì các tổ chức xã hội nên có những giải pháp cụ thể nào để hỗ trợ nhóm lao động này sớm có việc làm?

Bà Quỳnh Anh: Các doanh nghiệp, cũng như các tổ chức xã hội, cần xác định rõ vai trò của mình trong chiến lược tổng thể về tinh giản và tinh gọn biên chế. Là một phần của xã hội, doanh nghiệp cũng có trách nhiệm góp phần thực hiện thành công cuộc cải cách này. Tôi cho rằng các doanh nghiệp cần chủ động xây dựng chính sách tuyển dụng theo hướng bao trùm hơn, không phân biệt về độ tuổi, mà tập trung vào năng lực và khả năng thực sự của người lao động. Điều này không chỉ giúp tạo cơ hội việc làm công bằng hơn mà còn tận dụng tối đa nguồn nhân lực giàu kinh nghiệm và có trình độ phù hợp. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp nên có những chính sách cụ thể để xây dựng môi trường làm việc thân thiện, cởi mở, khuyến khích sự hòa nhập và phát triển của mọi nhân viên. Đồng thời, cần có sự kết nối chặt chẽ với khu vực công nhằm khai thác hiệu quả nguồn lao động đã qua đào tạo và có kinh nghiệm từ khu vực này.

Trước khi yêu cầu người lao động học một nghề mới hay trau dồi kỹ năng mới, doanh nghiệp nên tận dụng tối đa những kinh nghiệm và chuyên môn sẵn có của họ. Điều này không chỉ giúp tiết kiệm thời gian và chi phí đào tạo, mà còn phát huy tối đa giá trị của nguồn nhân lực trong doanh nghiệp.

Phóng viên: Bà vừa có trao đổi về việc đào tạo nghề mới cho các lao động trên 35 tuổi này. Bà đã chỉ ra vai trò rất rõ của Nhà nước, của các tổ chức xã hội. Vậy còn với chính các chủ thể này, chính những người trên 35 tuổi này thì sao, nếu như họ muốn học các nghề mới thì họ phải làm gì?

Bà Quỳnh Anh: Trước tiên, người lao động cần xác định rõ ngành nghề của mình hiện đang có nhu cầu như thế nào trên thị trường lao động, cũng như khả năng tìm kiếm việc làm phù hợp. Một hướng đi hiệu quả là tận dụng những kiến thức chuyên môn sẵn có để thương mại hóa, biến chúng thành các dịch vụ mang tính thực tiễn. Điều này giúp họ khai thác tối đa lợi thế ngành nghề của mình trước khi phải chuyển hướng hoặc học một kỹ năng mới. Sau khi đã tận dụng tối đa nền tảng chuyên môn, họ có thể từng bước bổ sung các kỹ năng mới nhằm nâng cao khả năng cạnh tranh trong môi trường làm việc hiện đại. Chẳng hạn, những kỹ năng liên quan đến công nghệ như sử dụng trí tuệ nhân tạo để nâng cao năng suất lao động sẽ trở thành một lợi thế lớn. Ngoài ra, các kỹ năng mềm như giao tiếp, đàm phán, và xây dựng mối quan hệ cũng vô cùng quan trọng.

Một trong những thách thức lớn mà lao động bị tinh giản gặp phải là sự đứt gãy trong các mối quan hệ công việc. Họ có thể rơi vào trạng thái cô lập khi không còn sự kết nối với đồng nghiệp cũ hay các mạng lưới chuyên môn trước đây. Vì vậy, họ cần có tâm thế sẵn sàng kết nối lại, mở rộng mối quan hệ và chủ động tìm kiếm cơ hội trong các mạng lưới nghề nghiệp cũ. Việc duy trì và tái thiết lập những kết nối này có thể giúp họ nhanh chóng tìm được việc làm mới hoặc cơ hội hợp tác phù hợp với năng lực của mình.

Ngọc Ánh

Nguồn Hà Nội TV : https://hanoionline.vn/khi-nguoi-nha-nuoc-buoc-ra-khoi-vung-an-toan-317093.htm