Khó chuyển đổi, dễ lãng phí
Theo thống kê từ 52 tỉnh, thành phố thuộc diện sắp xếp, hiện có tổng cộng 38.182 trụ sở công cấp tỉnh. Trong đó, 33.956 trụ sở tiếp tục được sử dụng, còn lại 4.226 trụ sở rơi vào tình trạng dôi dư. Ngoài ra, 11 tỉnh, thành phố không thuộc diện sắp xếp cấp tỉnh vẫn đang triển khai việc sắp xếp lại cấp xã và cũng gặp phải tình trạng này.
Trước thực trạng này, Chính phủ đã yêu cầu các bộ, ngành trung ương phối hợp chặt chẽ với các địa phương triển khai đồng bộ các giải pháp với mục tiêu là đảm bảo minh bạch, hiệu quả và tiết kiệm, đồng thời nâng cao chất lượng cơ sở hạ tầng phục vụ người dân. Trong đó, ưu tiên được dành cho các lĩnh vực thiết yếu như y tế, giáo dục và văn hóa cộng đồng. Tuy nhiên, quá trình thực hiện tại nhiều địa phương vẫn còn gặp nhiều khó khăn và vướng mắc.
Ông Nguyễn Văn Tiến, Chủ tịch UBND thị trấn Thịnh Long, huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định cho biết, việc tận dụng trụ sở cũ cho các mục đích giáo dục là không phù hợp, do lĩnh vực giáo dục có tính đặc thù cao và yêu cầu tiêu chuẩn riêng về cơ sở vật chất. Trong khi đó, việc sử dụng trụ sở cũ cho mục đích y tế lại có thể xem xét, bởi đặc thù công năng giữa hoạt động hành chính và y tế cơ bản có nhiều điểm tương đồng.
Trụ sở UBND thị Trấn Liễu Đề, huyện Nghĩa Hưng, tỉnh Nam Định
Tuy nhiên, dù có phù hợp thì việc tận dụng các trụ sở cũ khó mang lại hiệu quả cao bởi, phần lớn trụ sở cũ không còn phù hợp với yêu cầu công việc hiện tại; việc sửa chữa, cải tạo để tái sử dụng không những phát sinh thêm chi phí, thời gian mà công năng khai thác cũng bị hạn chế.
Liên quan đến hoạt động của trụ sở mới sau sáp nhập, theo ông Tiến bộ máy hành chính đã có sự thay đổi đáng kể về biên chế và cơ cấu. Nhiều trang thiết bị hiện đại được đưa vào sử dụng nên trụ sở cũ không còn đáp ứng được.
Đồng quan điểm, ông Nguyễn Hữu Lệ, Chủ tịch UBND xã Mỹ Tân, TP Nam Định cho rằng: “Việc tận dụng trụ sở UBND xã cũ làm cơ sở giáo dục, y tế chỉ nên coi là giải pháp tạm thời. Thực tế cho thấy, phần lớn các trụ sở cũ chỉ phù hợp với các mô hình quy mô nhỏ như trường mầm non hoặc trạm y tế. Các trụ sở UBND xã cũ hầu như không đáp ứng được các tiêu chí chuyên biệt về cơ sở vật chất, không gian và thiết kế cho ngành giáo dục. Vì vậy, việc chuyển đổi công năng cần được cân nhắc kỹ”.
Ông Vũ Tân Dậu, Chủ tịch UBND phường Tiên Nội, thị xã Duy Tiên, tỉnh Hà Nam cho biết, sau khi ba phường Tiên Nội, Tiên Ngoại và Tiên Sơn sáp nhập thành một đơn vị hành chính mới, hai trụ sở cũ hiện nay đã rơi vào tình trạng dôi dư, không còn sử dụng. Theo quy hoạch ban đầu, địa phương dự kiến chuyển đổi các trụ sở này thành cơ sở giáo dục. Tuy nhiên, phương án này không khả thi về mặt công năng lẫn chi phí. Việc cải tạo để phù hợp với chức năng mới sẽ gặp nhiều khó khăn và tốn kém ngân sách.
Ông Nguyễn Như Uy, Phó Chủ tịch UBND thị xã Duy Tiên, tỉnh Hà Nam cho rằng chuyển đổi trụ sở dôi dư thành trường học, bệnh viện nghe thì hợp lý nhưng thực hiện rất khó vì kết cấu không tương thích. Hiện nhiều trụ sở như ở phường Tiên Sơn (sáp nhập từ các xã Tiên Phong, Châu Sơn và Đọi Sơn) hiện vẫn bỏ hoang vì chưa có phương án xử lý cụ thể.
Đấu giá, xã hội hóa để sử dụng hiệu quả
Ông Nguyễn Hữu Lệ cho rằng, việc sắp xếp, bố trí lại các công trình sau sáp nhập cần được thực hiện trên cơ sở đánh giá điều kiện thực tế, đặc thù vùng miền và nhu cầu cụ thể của người dân. Không thể áp dụng một mô hình chung cho tất cả các địa phương. Mỗi vùng có đặc điểm riêng, cần linh hoạt trong cách tổ chức và sử dụng nguồn lực. Thay vì tận dụng, phương án đấu thầu cho thuê trụ sở cũ sẽ mang lại hiệu quả kinh tế tốt hơn và phù hợp hơn với tình hình thực tế.
Ông Nguyễn Văn Tiến cho biết: “Trước mắt có thể tiếp tục sử dụng trụ sở cũ như giải pháp tạm thời, nhưng về lâu dài, cần xây dựng trụ sở mới tại vị trí trung tâm, đảm bảo điều kiện làm việc và tạo thuận lợi trong công tác phục vụ người dân. Đối với trụ sở cũ dôi dư thay vì tận dụng, phương án đấu thầu cho thuê trụ sở cũ sẽ mang lại hiệu quả kinh tế tốt hơn và phù hợp hơn với tình hình thực tế”.
Ông Vũ Tân Dậu cũng đưa ra quan điểm, đấu giá tài sản công là giải pháp hợp lý trong bối cảnh hiện nay. Việc đưa trụ sở dôi dư ra đấu giá không chỉ tạo điều kiện cho doanh nghiệp tiếp cận đất đai thuận lợi, mà còn giúp địa phương có thêm nguồn tài chính để tái đầu tư hạ tầng, đáp ứng yêu cầu vận hành bộ máy hành chính sau sáp nhập.
“Đất đai, tài sản công, trụ sở làm việc là nguồn tài sản rất lớn của Nhà nước nên cần phải được khai thác, sử dụng hiệu quả nhất, nếu không sẽ gây nên tình trạng lãng phí của công. Theo quan điểm của tôi, phương án tối ưu là nên cho doanh nghiệp đấu giá để họ khai thác, còn Nhà nước thu tiền để có kinh phí hoạt động, tái đầu tư”, ông Nguyễn Như Uy nhấn mạnh.
Trước đó, tại kỳ họp Quốc hội, ông Hoàng Anh Công chủ nhiệm Ủy ban Giám sát - Dân nguyện cho rằng, đất đai, trụ sở, nhà cửa là nguồn lực rất lớn. Do đó, nếu xã hội hóa, bán đấu giá theo đúng quy định của pháp luật, sẽ thu được ngân sách và sử dụng cho các công trình phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, đem lại lợi ích chung.
"Để phát triển đất nước, cái gì có lợi hơn thì chúng ta vẫn có thể áp dụng được. Chẳng hạn xử lý một trụ sở dôi dư mà đem lại lợi ích kinh tế cho cả một địa phương thì tại sao lại không làm?", ông Công cho biết.
Do đó, phương án tổ chức đấu giá được xem là hợp lý hơn, nhất là trong bối cảnh nhiều địa phương gặp khó khăn về ngân sách đầu tư cơ sở vật chất, thiết bị làm việc sau sáp nhập.
Vân Hồng-CTV Trần Hồng/VOV.VN