Tỷ lệ khô miệng tăng lên rõ rệt khi số lượng thuốc sử dụng nhiều hơn và khi tình trạng sức khỏe toàn diện suy giảm.
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng khô miệng, nhưng thường gặp nhất là căng thẳng do stress, thay đổi thời tiết, viêm nhiễm hoặc chấn thương tuyến nước bọt.
Ngoài ra, khô miệng ở người cao tuổi còn có thể do tác dụng phụ của một số loại thuốc điều trị bệnh – đặc biệt là thuốc lợi tiểu, thuốc chống trầm cảm, thuốc điều trị ung thư – hoặc do các bệnh lý như đái tháo đường. Ở người cao tuổi, hệ thống trao đổi chất và miễn dịch cũng suy yếu, góp phần làm tình trạng khô miệng trở nên phổ biến hơn.
Khô miệng hiếm khi là một triệu chứng đơn độc. Tình trạng này thường đi kèm nhiều biểu hiện khác trong khoang miệng và thậm chí liên quan đến các triệu chứng toàn thân. Đây có thể là dấu hiệu của những rối loạn sức khỏe tiềm ẩn.
Để cải thiện khô miệng, tăng cường uống nước mỗi ngày, uống đủ 1.5 - 2 lít nước mỗi ngày (có thể tăng lên nếu thời tiết nóng hoặc vận động nhiều).
Khô miệng thường xuất hiện song song với giảm tiết nước bọt. Khi lượng nước bọt giảm, chức năng của khoang miệng bị suy yếu theo thời gian. Người bệnh gặp khó khăn khi nói, nếm hoặc nhai.
Khô miệng có thể gặp trở ngại khi ăn các loại thức ăn khô vì thiếu độ ẩm để làm mềm thức ăn; thường xuyên cảm thấy khát và cần uống nước liên tục, đặc biệt vào ban đêm. Việc mang hàm giả cũng trở nên khó khăn hơn. Do lớp mucin bảo vệ niêm mạc miệng bị giảm hoặc mất đi, người bệnh trở nên nhạy cảm hơn với thức ăn mặn và cay.
Nhiều bệnh nhân mô tả cảm giác "lưỡi dính chặt vào vòm miệng", giống như được đề cập trong sách Psalms. Trong trường hợp nặng, họng và thực quản cũng có thể khô, kèm theo tình trạng sưng tuyến nước bọt.
Khô miệng và các triệu chứng đi kèm gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống, tác động đến các giác quan cơ bản như vị giác, xúc giác và thị giác.
Cải thiện khô miệng ở người cao tuổi
Khi bị khô miệng, điều quan trọng đầu tiên là xác định nguyên nhân để điều trị triệt để. Nếu khô miệng do thuốc, người bệnh nên gặp bác sĩ để được đánh giá và cân nhắc thay đổi loại thuốc hoặc điều chỉnh liều lượng.
Trong các trường hợp khô miệng nặng, có thể cần sử dụng thuốc kích thích tăng tiết nước bọt. Tuy nhiên, những thuốc này thường có tác dụng phụ nên cần được sử dụng thận trọng.
Đánh răng ít nhất 2 lần/ngày với kem đánh răng chứa fluoride để bảo vệ men răng. Dùng chỉ nha khoa để làm sạch kẽ răng, ngăn vi khuẩn phát triển. Sử dụng nước súc miệng không chứa cồn vì cồn có thể làm khô miệng hơn. Thay vào đó, có thể dùng nước muối sinh lý hoặc nước súc miệng chứa xylitol để tăng độ ẩm. Ngoài ra, người bệnh có thể dùng thử các sản phẩm thay thế nước bọt hoặc nước bọt nhân tạo, bao gồm: Kẹo cao su không đường; Gel giữ ẩm miệng; Nước súc miệng giúp tạo ẩm và làm dịu khoang miệng.
Bên cạnh đó, để cải thiện khô miệng người cao tuổi nên:
Tăng cường uống nước mỗi ngày , uống đủ 1.5 - 2 lít nước mỗi ngày (có thể tăng lên nếu thời tiết nóng hoặc vận động nhiều). Chia nhỏ lượng nước uống trong ngày, không nên đợi đến khi khát mới uống.
Tránh thức uống chứa nhiều caffeine như cà phê, nước giải khát có gas hoặc các loại đồ uống pha trộn từ nước tăng lực và rượu
Hạn chế tối đa đồ ăn thức uống nhiều đường, muối và chất béo
Không hút thuốc lá
Tránh thở bằng miệng
Giữ phòng ngủ có độ ẩm và nhiệt độ phù hợp
Có thể dùng xịt miệng hỗ trợ tăng tiết nước bọt
Tóm lại: Khô miệng là biểu hiện của sự rối loạn trong cơ thể và thường là triệu chứng của các bệnh mãn tính. Việc điều trị khô miệng tương đối phức tạp và chủ yếu là điều trị triệu chứng. Khi xuất hiện dấu hiệu khô miệng kéo dài, người bệnh nên đi khám sớm để được chẩn đoán, phát hiện nguyên nhân và có phác đồ điều trị phù hợp, giúp cải thiện chất lượng cuộc sống.
BS. Nguyễn Quang Lâm