Khôi phục sinh kế biển sau thiên tai - Bài 1: Không phải ai cũng có thể bắt đầu lại

3 giờ trướcBài gốc

Tàu GL45863 của ông Nguyễn Hổ Sơn, xã Đề Gi, tỉnh Gia Lai, đã nhanh chóng hoàn thành sửa chữa để đánh bắt chuyến đầu tiên. Ảnh: Kha Phạm – TTXVN

Từ những con tàu đánh bắt phải nằm bờ chờ sửa chữa, đến những lồng bè nuôi trồng thủy sản bị cuốn trôi, người dân vùng biển đang đứng trước một giai đoạn phục hồi đầy chật vật. Có những hộ tranh thủ từng ngày để quay lại sản xuất nhưng cũng không ít gia đình vẫn mắc kẹt giữa thiếu vốn, thiếu thợ, thiếu con giống và những chính sách hỗ trợ chưa kịp đến.

Phóng viên TTXVN sẽ phản ánh rõ những nhịp phục hồi khác nhau ấy - nơi sinh kế biển đang cố gắng đứng dậy sau thiên tai, nhưng không phải ai cũng có thể bắt đầu lại cùng một lúc.

Bài 1: Không phải ai cũng có thể bắt đầu lại

Sau bão số 13 và những đợt mưa lũ kéo dài, dọc các cửa biển từ Đề Gi, Quy Nhơn (Gia Lai) đến vùng ven vịnh Xuân Đài, phường Sông Cầu (Đắk Lắk), nhịp sinh kế biển không trở lại theo một "đường thẳng".

Trên cùng một bến cá, có những con tàu đang gấp rút hoàn thiện những hạng mục sửa chữa cuối cùng để kịp ra khơi vụ cá Nam, nhưng cũng không ít tàu vẫn nằm gác ụ, chờ vốn, chờ thợ và chờ một thời điểm mà chủ tàu chưa biết bao giờ mới tới.

Sau bão, sinh kế biển tách thành hai hướng rất rõ: một bên cố gắng xoay xở để ra khơi khi còn có thể, bên còn lại buộc phải dừng lại vì những thiệt hại vượt quá khả năng tự xoay xở.

Tàu GL45863 của ông Nguyễn Hổ Sơn, xã Đề Gi, tỉnh Gia Lai, đã nhanh chóng hoàn thành sửa chữa để đánh bắt chuyến đầu tiên. Ảnh: Kha Phạm – TTXVN

* Tranh thủ sửa chữa tàu thuyền vươn khơi

Tại cảng cá Đề Gi (xã Đề Gi, tỉnh Gia Lai), ông Nguyễn Hổ Sơn, chủ tàu GL45863, vẫn chưa sửa xong toàn bộ hư hại sau bão nhưng đã quyết định tranh thủ ra biển. "Tàu bị ảnh hưởng, nhưng không thể nằm chờ. Tôi gói ghém sửa chỗ cần nhất để đi chuyến đầu, làm mành tôm, bắt tôm hùm giống. Có việc là phải đi, chứ đợi đủ tiền sửa hết thì trễ mùa", ông Sơn nói trong lúc cùng bạn thuyền chuyển vật dụng xuống tàu.

Với nhiều ngư dân, ra khơi lúc này là cách "lấy ngắn nuôi dài". Những chuyến biển đầu sau bão không đặt nặng sản lượng mà nhằm duy trì thu nhập, xoay vòng vốn và giữ nhịp lao động, chờ điều kiện thuận lợi hơn để sửa chữa triệt để.

Ông Võ Văn Tài, Chủ tịch UBND xã Đề Gi (tỉnh Gia Lai), cho biết bão số 13 đã làm 7 tàu của xã bị chìm, 20 tàu bị hư hại nặng. "Nhiều ngư dân không còn khả năng sửa chữa nên đã thông báo ‘giải bản’, tức bỏ tàu, bỏ nghề. Một số khác vẫn đang cố gắng sửa chữa tàu thuyền để ra khơi, nhưng rất chật vật".

Tuy nhiên, không phải tàu nào cũng có thể đi biển sớm. Ông Phạm Như Nghĩa, chủ tàu xa bờ BĐ93789 cho biết sau bão, tàu bị hư hỏng nặng, buộc phải sửa chữa lớn. "Chi phí sửa từ 400–500 triệu đồng, mà lại thiếu thợ. Phải ra Giêng mới có thể ra khơi", ông Nghĩa nói. Với những tàu công suất lớn, việc chậm một mùa biển đồng nghĩa với nhiều ngư dân bạn cũng sẽ khó khăn theo chủ tàu, trong khi các khoản vay ngân hàng và sinh hoạt gia đình vẫn phải trang trải đều đặn.

Cùng cảnh ngộ, bà Nguyễn Thị Thủy, chủ tàu xa bờ BĐ93787 chia sẻ: "Tàu vừa lên ụ sửa chưa bao lâu thì bão tới, lại hư hỏng thêm. Giờ phải sửa lại gần như từ đầu, cũng vài trăm triệu đồng. Phải chờ qua Giêng mới dám tính chuyện ra khơi".

Tại các bến sửa chữa tàu thuyền ở Đề Gi, số tàu phải sửa chữa lớn sau bão rất nhiều, nhưng lực lượng thợ lại quá ít. Cả khu bến sửa chữa tàu Đề Gi chỉ có khoảng 4 thợ đang làm việc, tiến độ chậm khiến nhiều chủ tàu dù đã chuẩn bị được một phần kinh phí vẫn chưa thể khởi công sửa chữa.

Những con tàu của ngư dân đang được sửa chữa tại Cảng cá Đề Gi, xã Đề Gi, tỉnh Gia Lai. Ảnh: Kha Phạm – TTXVN

* Thiếu thợ, thiếu vốn cho tàu thuyền composite

Ở các làng chài ven biển, nhiều gia đình không có lựa chọn nào khác ngoài việc quay lại biển khi còn có thể. Với họ, ghe, tàu nằm bờ đồng nghĩa với thu nhập bằng không, trong khi chi phí sinh hoạt, học hành của con cái vẫn phải lo từng ngày. Nhiều ngư dân buộc phải vay mượn người thân, bạn bè để có tiền sửa tàu, chấp nhận "đi biển trước, trả nợ sau".

Không khí sửa chữa tàu thuyền vì vậy diễn ra liên tục, nhưng thiếu thợ lành nghề đang trở thành nút thắt lớn. Tại các xưởng đóng ghe thuyền nhỏ hoạt động gần bờ, thợ làm việc không ngơi tay, song vẫn không đáp ứng được nhu cầu thực tế.

Tại vùng nuôi biển quanh vịnh Xuân Đài, bão số 13 làm hư hỏng hàng ngàn ghe, thuyền các loại. Nhu cầu sửa chữa, đóng mới vì thế tăng cao, đặc biệt là tàu thuyền bằng vật liệu composite. Ông Dương Hùng Hải, thợ đóng ghe composite sợi thủy tinh tại khu vực này, cho biết: "Quanh vịnh có hàng chục xưởng đóng ghe composite, nhưng vẫn không đáp ứng đủ nhu cầu. Sau bão, người dân muốn chuyển sang tàu composite vì bền, ít sửa chữa, linh hoạt hơn, nhưng thiếu thợ, thiếu vốn".

Bà Huỳnh Mỹ Phong (phường Sông Cầu), một hộ nuôi tôm hùm có ghe composite bị bão 13 thổi bay, dập nát, cho biết đang tìm nơi đặt đóng lại ghe nhưng hầu hết các xưởng đều từ chối vì đã quá tải đơn hàng.

Những con tàu của ngư dân đang được sửa chữa tại Cảng cá Đề Gi, xã Đề Gi, tỉnh Gia Lai. Ảnh: Kha Phạm – TTXVN

Theo ông Dương Hùng Hải, để đóng một chiếc ghe composite cỡ nhỏ hoạt động gần bờ và phục vụ nuôi tôm hùm trong vịnh phải mất từ 2–3 tuần, với giá thành từ 70–100 triệu đồng. Nhu cầu đặt hàng hiện rất lớn, nhưng nhiều xưởng chưa dám nhận đơn sau năm 2025 do lo ngại việc áp dụng Luật Thuế mới từ đầu năm 2026.

"Với giá một chiếc ghe hoạt động gần bờ từ 70–100 triệu đồng, doanh thu cả năm của xưởng dễ vượt 500 triệu đồng, đồng nghĩa phải chịu thuế VAT và thuế thu nhập cá nhân, kê khai đầy đủ đầu vào, đầu ra. Nhưng thợ như chúng tôi chỉ quen làm nghề, chưa được hướng dẫn cụ thể về thuế", ông Hải nói. Theo ông, nếu giá thành tàu thuyền tăng do thuế, người chịu tác động trực tiếp cuối cùng vẫn là ngư dân.

Vì vậy, nhiều thợ đóng tàu và ngư dân đang chờ sang năm 2026 để được hướng dẫn rõ ràng về chính sách thuế, trước khi quyết định tiếp tục nhận đơn hàng hay đầu tư đóng mới tàu thuyền.

Những con tàu chuẩn bị rời bến mang theo hy vọng về một vụ cá Nam có thể gỡ gạc phần nào sau thiên tai. Nhưng phía sau đó vẫn là những con tàu nằm bờ, những chủ tàu chưa biết bắt đầu lại từ đâu. Với ngư dân, mỗi chuyến biển lúc này không chỉ là mưu sinh, mà còn là phép thử sức chịu đựng và khả năng hồi phục sau bão.

Bài cuối: Mùa vụ không thể chờ chính sách

Kha Phạm/vnanet.vn

Nguồn Bnews : https://bnews.vn/khoi-phuc-sinh-ke-bien-sau-thien-tai-bai-1-khong-phai-ai-cung-co-the-bat-dau-lai/402921.html