Khơi thông điểm nghẽn xuất khẩu gạo

3 giờ trướcBài gốc

Các doanh nghiệp xuất khẩu gạo đã tận dụng cơ hội để mở rộng thị trường, nhưng sản lượng còn thấp. Ảnh: Đ.T

Điểm nghẽn xuất khẩu

Xuất khẩu gạo 8 tháng năm 2025 tăng nhẹ về lượng, nhưng giảm mạnh về trị giá. Những tháng cuối năm đường xuất khẩu gạo tiếp tục hẹp do chính sách hạn chế nhập khẩu của một số thị trường truyền thống.

Dữ liệu từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho thấy, 8 tháng qua, Việt Nam đã xuất khẩu 6,3 triệu tấn gạo, đạt kim ngạch 3,17 tỷ USD, tăng 2,2% về khối lượng nhưng giảm 17,5% về trị giá. Giá xuất khẩu bình quân chỉ đạt 504,9 USD/tấn, giảm mạnh 19,3% so với cùng kỳ năm trước. Sự suy giảm của giá gạo xuất khẩu không gây bất ngờ, bởi từ cuối năm ngoái, dự báo này đã được đưa ra, do nguồn cung gạo được bổ sung khi Ấn Độ, quốc gia xuất khẩu gạo lớn nhất cho phép xuất khẩu trở lại sau thời gian hạn chế đã tác động đến giá gạo thế giới liên tục giảm trong thời gian qua.

Gạo Việt cũng chịu sự cạnh tranh gay gắt từ các nước xuất khẩu gạo khác như Thái Lan, Pakistan. Tuy nhiên, điểm nghẽn xuất khẩu gạo đã rõ ràng hơn khi thị trường xuất khẩu lớn nhất của nước ta là Philippines (chiếm khoảng 38-40% tổng lượng gạo xuất khẩu) bất ngờ tạm dừng nhập khẩu trong hai tháng, từ 1/9/2025.

Việc các thị trường chủ lực của ngành gạo điều chỉnh sách nhập khẩu gạo thời gian gần đây cũng là dịp để chúng ta rút ra bài học quan trọng, phải đa dạng hóa thị trường, tránh phụ thuộc vào một số ít đối tác, tránh bỏ trứng vào một giỏ. Khi thị trường được mở rộng và cân bằng, mới giảm thiểu rủi ro, ứng phó hiệu quả trước biến động.

Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên

Bên cạnh đó, Indonesia cũng thu hẹp nhập khẩu, khiến giới chuyên gia và doanh nghiệp lo xuất khẩu gạo tới đây sẽ giảm về sản lượng, lại cộng thêm áp lực giá xuất khẩu giảm, tác động đến kim ngạch xuất khẩu của ngành hàng này.

Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên nói tại Hội nghị Thúc đẩy xuất khẩu gạo 4 tháng cuối năm và những năm tới hôm 11/9 rằng, việc Philippines dừng nhập khẩu 2 tháng đồng nghĩa với việc khoảng 500.000 tấn gạo bị “ách lại”, gây khó khăn lớn cho ngành gạo. Hoạt động xuất khẩu gạo cũng sẽ phải đối diện với không ít khó khăn, bởi hiện tượng thời tiết, rủi ro kinh tế, chính trị, chính sách xuất nhập khẩu lương thực trên thị trường thương mại gạo.

Tám tháng qua, Việt Nam đã xuất bán gần 2,9 triệu tấn gạo sang Philippines, tăng 4,2% so với cùng kỳ. Xuất khẩu sang Indonesia giảm mạnh gần 97,2%, chỉ đạt hơn 25.000 tấn. Thị trường Malaysia cũng sụt giảm 45% so với cùng kỳ.

Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) trước đó đã gửi báo cáo khẩn đến Bộ Công thương về nguy cơ hàng loạt doanh nghiệp xuất khẩu gạo gặp khó sau động thái tạm dừng nhập khẩu gạo 60 ngày của Philippines. Việc đóng cửa thị trường này sẽ khiến nhiều hợp đồng đã ký bị đình trệ, gia tăng tồn kho và áp lực thanh khoản cho doanh nghiệp, đặc biệt khi đang vào vụ thu hoạch rộ tháng 8, tháng 9.

Đa dạng thị trường, khơi thông điểm nghẽn

Cùng với rau quả, cà phê, điều, gạo là nhóm hàng hóa xuất khẩu tỷ USD của ngành nông nghiệp, đóng góp doanh thu xuất khẩu tăng dần qua mỗi năm. Năm 2024, xuất khẩu gạo đạt kỷ lục trên 9 triệu tấn, trị giá gần 5,8 tỷ USD, củng cố vị thế quốc gia xuất khẩu gạo top 3 thế giới. Kết quả thực hiện trong năm ngoái vượt xa mức 6,2 triệu tấn và 3,07 tỷ USD đạt được năm 2020.

Xuất khẩu gạo không ngừng tăng, nhưng hạn chế là tập trung quá lớn vào một số thị trường khu vực châu Á (Philippines, Indonesia, Malaysia) nên rủi ro tăng khi những chính sách về thương mại gạo của các quốc gia này được ban hành.

Đơn cử, năm ngoái, trong hơn 9 triệu tấn gạo xuất khẩu, có tới 4,22 triệu tấn được xuất sang Philippines, chiếm tỷ trọng 46,7% tổng lượng gạo xuất khẩu. Đứng thứ hai là Indonesia với khối lượng đạt hơn 1,26 triệu tấn, chiếm 13,9%; Malaysia đạt khoảng 0,72 triệu tấn, chiếm gần 8,0% tổng lượng gạo xuất khẩu.

Dưới tác động tích cực của các hiệp định thương mại thế hệ mới như EVFTA, FTA giữa Việt Nam và Liên minh Kinh tế Á - Âu, hay UKVFTA… các doanh nghiệp xuất khẩu gạo đã tận dụng cơ hội để mở rộng thị trường, nhưng sản lượng xuất khẩu còn khiêm tốn.

Lo ngại rủi ro, bất ổn, chỉ ít ngày trước, Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu Bộ trưởng Bộ Công thương chủ trì, phối hợp với các bộ, cơ quan, địa phương liên quan đa dạng hóa thị trường xuất khẩu gạo, ổn định, bền vững, hiệu quả.

“Ngành gạo - bên cạnh duy trì xuất khẩu sang các thị trường truyền thống phải khẩn trương mở rộng xuất khẩu sang các nước đã ký FTA, như Hàn Quốc, EU, khu vực Bắc Mỹ.. qua kênh xúc tiến thương mại trực tiếp và trực tuyến. Cùng đó, hệ thống thương vụ Việt Nam ở nước ngoài phải tăng nắm bắt quy định, cảnh báo rào cản để bảo vệ tối đa lợi ích doanh nghiệp”, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo.

Sản lượng sản xuất lúa gạo năm 2025 ước đạt 43,143 triệu tấn, giảm 323.000 tấn so với 2024. Lúa hàng hóa để cho xuất khẩu khoảng 15,085 triệu tấn, tương đương 7,542 triệu tấn gạo.

Tính toán của Bộ Công thương cho thấy, nhu cầu nhập khẩu gạo của các thị trường Trung Quốc, Bangladesh, các nước châu Phi, … dự báo được duy trì trong những tháng tới, là dư địa cho ngành ký kết các đơn hàng cuối năm.

Ông Trần Xuân Hà, Phó chủ tịch VFA cũng nhận định, lệnh tạm ngừng nhập khẩu gạo của Chính phủ Philippines chỉ là biện pháp tạm dừng trong ngắn hạn.

Trong bối cảnh nhu cầu tiêu thụ gạo nội địa nước này vẫn rất lớn (ước khoảng 5 triệu tấn/năm), nhiều khả năng, Philippines sẽ quay lại nhập khẩu vào cuối tháng 10 hoặc trong tháng 11,12 để bảo đảm nguồn cung dịp lễ, Tết.

Bằng các giải pháp gỡ khó, thích ứng và vị thế của ngành gạo, dự báo xuất khẩu cả năm nay vẫn đạt mục tiêu từ 7,5 triệu tấn trở lên. Tuy nhiên, do giá xuất khẩu giảm mạnh nên chắc chắn sẽ kéo kim ngạch đi xuống đáng kể so với năm ngoái. Thực tế, sau 8 tháng đầu năm, trước tác động của giá gạo giảm, kim ngạch xuất khẩu gạo giảm 630 triệu USD) so với cùng kỳ.

Bên cạnh tìm kiếm thị trường xuất khẩu mới, các doanh nghiệp xuất khẩu kiến nghị Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước nhanh chóng làm thủ tục hoàn thuế giá trị gia tăng, góp phần giúp doanh nghiệp thu hồi, bổ sung nguồn vốn cho sản xuất, kinh doanh, cung cấp tín dụng, tăng dự trữ quốc gia, đơn giản hóa thủ tục hải quan, thông quan, nhất là vào thời điểm các nước nhập khẩu có nhu cầu.

Ngoài ra, một số doanh nghiệp kiến nghị Chính phủ hỗ trợ xuất khẩu, giải phóng tồn kho trong thời gian sớm để giữ uy tín với đối tác quốc tế.

Thế Hải

Nguồn Đầu Tư : https://baodautu.vn/khoi-thong-diem-nghen-xuat-khau-gao-d384281.html