Khơi thông 'huyết mạch' những cánh đồng

4 giờ trướcBài gốc

Kỳ 1: Những luồng tiêu… ngừng chảy

Phát huy truyền thống quê hương "khoán hộ", những năm qua, tỉnh đã đầu tư xây dựng hệ thống công trình thủy lợi tương đối hoàn chỉnh, phục vụ cho hơn 40 nghìn ha đất sản xuất nông nghiệp. Tuy nhiên, nhiều tuyến kênh mương đã xuống cấp dẫn đến hiệu quả tưới tiêu thấp. Vậy nguyên nhân từ đâu, trách nhiệm thuộc về ai?

Kênh mương như… “áo vá”

Nếu như nguồn nước là yếu tố hàng đầu trong sản xuất nông nghiệp thì các công trình thủy lợi được xem là “huyết mạch” trong phát triển nông nghiệp. Ở nhiều địa phương trong tỉnh, ngoài những tuyến kênh mương do các doanh nghiệp quản lý đang hoạt động khá ổn định thì nhiều công trình cấp xã quản lý đã bị hư hỏng, xuống cấp, công năng hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả sản xuất nông nghiệp.

Được xây dựng từ năm 2007, tuyến kênh tiêu từ cầu Đõ, xã Nhân Đạo (Sông Lô) đi cầu Lóng chảy ra xã Phương Khoan (Sông Lô) là gói thầu xây lắp số 2 thuộc Dự án hệ thống thủy lợi Đôn Nhân, dài hơn 4,6 km, có nhiệm vụ tiêu nước cho diện tích lưu vực 1.050 ha; trong đó có hơn 200 ha đất nông nghiệp thuộc 4 xã gồm Phương Khoan, Hải Lựu, Nhân Đạo, Đôn Nhân của huyện Sông Lô. Năm 2009, công trình được nghiệm thu hoàn thành và đưa vào khai thác, sử dụng.

Tuy nhiên, sau khi đưa vào sử dụng được vài năm, kênh xuống cấp, không phát huy hiệu quả. Đặc biệt, từ năm 2014 đến nay, một số đoạn bị sập đổ lòng kênh, bùn đất ùn ứ, gây ách tắc dòng chảy, khiến hơn 20 ha sản xuất nông nghiệp của xã Nhân Đạo thường xuyên ngập úng, 200 ha đất sản xuất nông nghiệp của các địa phương khác bị ảnh hưởng, cho năng suất bấp bênh.

Chủ tịch UBND xã Nhân Đạo Nguyễn Đình Hòe cho biết: Địa phương đã rất nhiều lần gửi kiến nghị đến các cấp, ngành chức năng sớm cải tạo, xây dựng mới tuyến kênh để người dân ổn định sản xuất. Tuy nhiên, 15 năm nay, tình trạng này vẫn chưa thể giải quyết dứt điểm. Theo thời gian, hệ thống kênh mương ngày càng xuống cấp, diện tích nông nghiệp bị ảnh hưởng theo đó cũng không ngừng tăng lên.

Luồng tiêu Yên Trung - Hoàng Hoa - Đồng Tĩnh đi Cầu Gáo - kênh Bến Tre có nhiệm vụ tiêu úng cho 150 ha diện tích đất sản xuất của 2 xã Hoàng Hoa, Đồng Tĩnh (Tam Dương). Tuy nhiên, sau nhiều năm sử dụng không được cải tạo, nâng cấp, đến nay, luồng tiêu bị bồi lấp, thu hẹp dòng chảy, không còn đáp ứng được khả năng tiêu úng, dẫn đến hằng năm có khoảng 80 - 100 ha diện tích đất sản xuất nông nghiệp của 2 xã Hoàng Hoa, Đồng Tĩnh bị ảnh hưởng nghiêm trọng, có vụ không canh tác được.

Không chỉ riêng Nhân Đạo, Đồng Tĩnh, tình trạng xuống cấp hệ thống kênh mương dẫn nước nội đồng là khá phổ biến ở hầu khắp các địa phương trong tỉnh. Dù vẫn đảm bảo tưới tiêu cho sản xuất nông nghiệp nhưng nhiều tuyến kênh mương kiên cố do đã xây dựng từ những năm 2000, đến nay một số đoạn xuống cấp, hư hỏng nặng. Việc nạo vét, tu bổ kênh mương được thực hiện thường xuyên hằng năm từ nguồn kinh phí của Nhà nước; nguồn kinh phí vận động nhân dân đóng góp và xã hội hóa rất hạn chế, chưa được như kỳ vọng.

BOX: Theo báo cáo của Sở NN&PTNT, đến nay, toàn tỉnh còn 2.795 km hệ thống kênh mương nội đồng chưa được kiên cố hóa, chiếm 62,5% hệ thống, đã ảnh hưởng không nhỏ tới sản xuất nông nghiệp.

Đất ngập, ruộng bỏ không

Trong các hạng mục thủy lợi thì kênh mương là công trình cần được quan tâm đầu tư để nâng cao hiệu quả tưới tiêu. Thực tế hiện nay, mạng lưới kênh mương của tỉnh, nhất là các tuyến do địa phương quản lý đã xuống cấp, bộc lộ hạn chế, làm giảm khả năng dẫn nước. Điều này khiến không ít diện tích đất sản xuất nông nghiệp trên địa bàn giảm năng suất, thậm chí bị bỏ hoang, không thể canh tác do ngập úng.

Tuyến kênh tiêu từ cầu Đõ, xã Nhân Đạo đi cầu Lóng chảy ra xã Phương Khoan, huyện Sông Lô dài hơn 4,6 km, được xây dựng từ năm 2007, sau khi đưa vào sử dụng chỉ vài năm đã xuống cấp, không phát huy được hiệu quả. Ảnh: Thế Hùng

Từ năm 2002, gần 4 ha đất nông nghiệp của thôn Đồng Ké, xã Hoàng Lâu (Tam Dương) xuất hiện tình trạng ngập úng. Theo người dân địa phương, ban đầu, một số gia đình vẫn cố gắng bám trụ với đồng ruộng bằng việc tranh thủ những lúc nước rút, dọn dẹp bèo tây để cấy 1 vụ lúa. Thế nhưng, chỉ cần mưa vài ngày là diện tích này lại bị ngập úng, bèo tràn cả vào ruộng khiến lúa không thể ngoi lên được. Do đó, khoảng 7- 8 năm nay, người dân đã không thể gieo cấy trên diện tích này.

Theo thống kê của UBND xã Hoàng Lâu, toàn xã có gần 35 ha đất nông nghiệp bị ngập úng, bỏ hoang nhiều năm nay, khiến hàng trăm hộ dân của các thôn Vỏ, Đồng Ké, Gia, Thượng, Đoàn Kết và Lực Điền mất đất canh tác. Trong đó, có nhiều hộ mất gần 50% tổng diện tích canh tác. Mất đất canh tác đồng nghĩa với không có thu nhập, ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống, nhiều gia đình buộc phải chuyển đổi sang nghề khác để có thêm nguồn thu nhập.

Lý giải về tình trạng này, Bí thư, Chủ tịch UBND xã Hoàng Lâu Phạm Thị Hiền cho biết: Tình trạng ngập úng xuất hiện khi luồng tiêu thuộc tuyến kênh Cầu Xuyến bị thu hẹp do người dân lấn chiếm và xuống cấp. Cùng với đó, sông Phan - nơi nhận nước tiêu úng bị ách tắc dòng chảy khiến nước kênh Cầu Xuyến không thể lưu thông. Điều này khiến diện tích đất nông nghiệp của xã ngày càng bị ngập úng nhiều hơn. Nếu như năm 2002, diện tích ngập úng chỉ gần 20 ha thì nay đã tăng lên gần 35 ha.

Hệ thống kênh mương xuống cấp khiến nhiều diện tích đất nông nghiệp bỏ hoang, đặc biệt gây nhiều khó khăn trong hoạt động cải tạo, nâng cấp hạ tầng cho sản xuất nông nghiệp, nhất là khi các công trình thủy lợi nhỏ, thủy lợi nội đồng đã được bàn giao từ năm 2020 cho địa phương quản lý, vận hành.

Đại diện Hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp Cao Đại, xã Sao Đại Việt (Vĩnh Tường) cho biết: “Hệ thống kênh mương do đơn vị quản lý được đầu tư gần 20 năm qua, do không được duy tu, sửa chữa thường xuyên, dẫn tới việc vận hành phục vụ sản xuất nông nghiệp rất vất vả. Trong khi đó, tổ thủy lợi của địa phương còn đảm nhiệm vai trò tiêu úng, bảo vệ sản xuất khi có mưa lớn xảy ra. Mỗi năm, địa phương phải cấp bổ sung kinh phí chi trả tiền điện để đảm bảo hoạt động cho tổ thủy lợi. Với nguồn kinh phí eo hẹp như hiện nay rất khó để duy trì, vận hành bộ máy”.

Thực trạng kênh mương do cấp xã quản lý xuống cấp, chưa được tu sửa kịp thời không chỉ xảy ra ở một vài địa phương mà ở hầu khắp các xã đang có hoạt động sản xuất nông nghiệp. Kênh mương lâu ngày không được đầu tư sửa chữa, cải tạo nên xuống cấp nghiêm trọng, lòng kênh bồi lắng nên chức năng tưới, tiêu không đảm bảo.

Việc các địa phương huy động người dân đóng góp để tu bổ cũng nhiều bất cập. Mặt khác, khi có kinh phí thì triển khai thực hiện cũng không dễ dàng bởi vướng mắc về mặt bằng.

Để có một giải pháp lâu dài, tránh việc làm chắp vá, gây tốn kém mà không hiệu quả là bài toán đặt ra cho ngành nông nghiệp không dễ để tìm lời giải trong một sớm, một chiều.

BOX: Tại các buổi tiếp xúc cử tri, hơn 30% ý kiến cử tri phản ánh: Hệ thống kênh mương tưới tiêu nội đồng ở nhiều nơi, nhiều địa phương chưa được cứng hóa, qua nhiều năm đất bồi lấp nên tiêu thoát nước rất khó khăn, dẫn đến mùa mưa ngập úng, nhất là sau bão số 3 năm 2024 như cống Triệu ở huyện Lập Thạch, cống Cầu Dừa, Cầu Đọ ở huyện Sông Lô; tuyến kênh xã Tử Du, huyện Lập Thạch; tuyến kênh thị trấn Tam Sơn, huyện Sông Lô...

Mai Liên- Thiệu Vũ

Nguồn Vĩnh Phúc : https://baovinhphuc.com.vn/tin-tuc/articletype/articleview/articleid/124480//khoi-thong-%E2%80%9Chuyet-mach%E2%80%9D-nhung-canh-dong