23h, tại một ngã tư quen thuộc ở Hà Nội, dòng xe nối hàng ngay ngắn trước vạch dừng, chờ đèn đỏ đếm ngược từng giây. Đường phố vắng lặng, không có bóng dáng cảnh sát giao thông nhưng người dân vẫn nghiêm chỉnh chấp hành luật. Thậm chí, có người còn nhắc nhau bật xi nhan đúng quy định để tránh bị “phạt nguội”.
Hình ảnh ấy không còn hiếm gặp kể từ khi Hà Nội chính thức vận hành hơn 1.800 camera AI và hệ thống đèn tín hiệu giao thông thông minh từ ngày 10/12. Công nghệ đã không chỉ hỗ trợ điều tiết giao thông mà còn giám sát, xử lý vi phạm tự động, góp phần thiết lập trật tự giao thông theo hướng văn minh, kỷ cương hơn.
Trong nhiều năm, công tác tuyên truyền nâng cao ý thức tham gia giao thông được triển khai liên tục với nhiều hình thức: áp phích, loa phường, chiến dịch truyền thông... Tuy nhiên, thực tế cho thấy hiệu quả còn hạn chế, vi phạm giao thông vẫn diễn ra phổ biến, thậm chí là hàng ngày.
Thực tiễn chỉ ra rằng ý thức chấp hành luật giao thông không thể chỉ trông chờ vào tuyên truyền mà phải được hình thành trên nền tảng của pháp luật nghiêm khắc và thực thi nghiêm minh. Đây chính là hai trụ cột tạo nên sự chuyển biến rõ rệt trong giao thông Hà Nội thời gian qua.
Từ khi 1.800 camera AI tại Hà Nội hoạt động, các tài xế chấp hành nghiêm túc luật giao thông, dừng đèn đỏ đúng vị trí quy định, không còn hiện tượng cố vượt qua nút giao. (Ảnh: Thành Vĩnh - Viên Minh)
Từ đầu năm 2025, Nghị định 168/2024/NĐ-CP chính thức có hiệu lực, nâng mức xử phạt nhiều hành vi vi phạm giao thông. Tuy nhiên, nếu chỉ dựa vào lực lượng chức năng trực tiếp làm nhiệm vụ, việc kiểm soát sẽ khó bao quát toàn bộ các tuyến đường, nút giao.
Việc triển khai đồng bộ hệ thống camera AI đã khắc phục điểm yếu này. Mỗi ngã tư, góc phố giờ đây đều như có một “chiến sĩ cảnh sát giao thông” túc trực 24/7. Camera ghi nhận vi phạm liên tục, không mệt mỏi, không góc khuất, không bỏ sót.
Khi khả năng “thoát lỗi” gần như không còn, ngay cả những tài xế từng thiếu ý thức cũng buộc phải điều chỉnh hành vi. Sự răn đe nhất quán của pháp luật dần tạo ra thói quen tuân thủ, từ đó hình thành ý thức tự giác - nền tảng của một xã hội giao thông văn minh.
Thực tế cho thấy, nếu không có camera AI, không ít người vẫn còn tâm lý “ngó trước, ngó sau” để vượt đèn đỏ, lấn làn, leo vỉa hè. Điều này khẳng định một nguyên tắc: pháp luật càng nghiêm minh, xã hội càng trật tự.
Nhìn ra thế giới, nhiều quốc gia phát triển đã chứng minh hiệu quả của mô hình này. Theo thống kê của Comparitech và Statista, hiện có khoảng 1 tỷ camera giám sát trên toàn cầu, trong đó Trung Quốc chiếm khoảng 700 triệu camera. Với mật độ giám sát dày đặc, các hành vi vi phạm đều bị phát hiện và xử lý kịp thời, góp phần hình thành ý thức tuân thủ pháp luật cao trong xã hội.
Singapore, một trong những quốc gia đáng sống nhất thế giới, cũng xây dựng nền tảng quản trị dựa trên nguyên tắc thượng tôn pháp luật. Theo Ngân hàng Thế giới và UNDP, Singapore đứng thứ 3/143 quốc gia về hiệu quả thực thi pháp luật. Các vi phạm, từ giao thông đến vệ sinh công cộng, đều có chế tài rõ ràng và đủ sức răn đe.
Tại châu Âu, đặc biệt là các nước Tây Âu và Bắc Âu, mức độ tuân thủ pháp luật cao xuất phát từ niềm tin rằng mọi hành vi sai phạm đều bị xử lý công bằng, không có ngoại lệ. Chính sự nghiêm minh được duy trì qua nhiều thế hệ đã biến việc tuân thủ luật pháp thành chuẩn mực xã hội.
Quay trở lại Hà Nội, sự thay đổi trong hành vi giao thông những ngày qua là điều có thể nhìn thấy rõ. Điều này không đến từ việc người dân đột nhiên hiểu sâu hơn về ý nghĩa của đèn đỏ mà bởi vi phạm giờ đây gần như chắc chắn sẽ bị ghi nhận và xử lý.
Dự kiến đến năm 2026, Hà Nội sẽ lắp đặt khoảng 5.000 camera AI. Khi đó, nếu công nghệ này được mở rộng sang các lĩnh vực khác như xả rác, lấn chiếm vỉa hè, trật tự đô thị...thì hiệu quả quản lý xã hội sẽ còn rõ nét hơn.
1 xã hội văn minh, an toàn không chỉ được xây dựng bằng lời kêu gọi, mà bằng việc pháp luật được thực thi nghiêm khắc, nhất quán và không có vùng trống. Camera AI, suy cho cùng, chính là công cụ để nguyên tắc ấy trở thành hiện thực.
Hoàng Hà