Không đình chỉ học, nhưng có thể phải chuyển hệ thống giáo dục khác

4 giờ trướcBài gốc

Từ ngày 31/10, Thông tư 19 của Bộ GD&ĐT chính thức có hiệu lực. Điểm mới của Thông tư là thay đổi cách thức xử lý học sinh vi phạm kỷ luật, thay vì tạm đình chỉ học hay các hình thức kỷ luật nặng nề như trước, học sinh chỉ bị nhắc nhở, phê bình hoặc viết bản tự kiểm điểm. Điều này đã nhận được sự quan tâm của dư luận với nhiều ý kiến trái chiều.

Trong đó, nhiều ý kiến lo ngại, quy định mới làm giảm sức răn đe, và việc cho học sinh vi phạm, đặc biệt là những em có hành vi bạo lực, tiếp tục đến trường sẽ gây nguy hiểm cho những học sinh khác và cả các thầy cô giáo.

Không đình chỉ học, nhưng có thể chuyển sang trường giáo dưỡng

Trao đổi về vấn đề đang “nóng” dư luận, rằng quy định mới liệu có làm giảm sức răn đe, PGS.TS Trần Thành Nam, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục (ĐH Quốc gia Hà Nội), chuyên gia tâm lý “đặt ngược vấn đề”: “Nếu vẫn giữ hình thức đình chỉ học tập, liệu điều đó có thực sự giúp học sinh học được những quy tắc mới và phát triển thành một công dân tốt hay không?”.

PGS.TS Trần Thành Nam, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục (ĐH Quốc gia Hà Nội).

Theo ông Nam, một học sinh vi phạm có thể đang có những nhận thức sai lầm, những khuôn mẫu hành vi không phù hợp hoặc thái độ thù địch. Khi chúng ta đẩy các em ra khỏi môi trường giáo dục, các em sẽ phải đối mặt với cuộc sống bên ngoài mà không có sự giám sát của nhà trường và cả cha mẹ (những người vẫn phải đi làm).

“Điều này có thể khiến tình hình trở nên tồi tệ hơn, các em có nguy cơ trở nên lạc lối và không thể quay lại trường học”, ông Nam phân tích.

Về lo ngại của nhiều phụ huynh cho rằng, việc cho học sinh vi phạm, đặc biệt là những em có hành vi bạo lực, tiếp tục đến trường sẽ gây nguy hiểm cho con em họ và cho cả các thầy cô giáo, PGS.TS Trần Thành Nam cho rằng, với những học sinh như vậy, chúng ta không thể để các em tự do ngoài xã hội.

Tuy nhiên, dẫn kinh nghiệm ở một số quốc gia, ông Nam cho biết, họ có khái niệm "đình chỉ học tập tại trường". Nghĩa là học sinh vi phạm, có khả năng gây nguy hiểm cho những người khác sẽ không tham gia các lớp học thông thường mà được học trong một lớp riêng, với một chương trình giáo dục riêng biệt. Chương trình này nhằm huấn luyện các em những kỹ năng như quản lý cảm xúc, giải quyết vấn đề một cách thân thiện. Thậm chí, ở một số nơi, cha mẹ phải thu xếp thời gian, nghỉ làm để đến học cùng con, nhằm đảm bảo sự nhất quán trong giáo dục, có cam kết để hỗ trợ, cùng giám sát, theo dõi hành vi của con mình cho phù hợp.

Ông Nam cho rằng, nhà trường không có quyền tước đi quyền được học của học sinh, vì đây là một trong những quyền cơ bản. Tuy nhiên, nếu một cá nhân có khuôn mẫu hành vi lặp đi lặp lại, thiếu kiểm soát và vi phạm pháp luật nghiêm trọng, chúng ta có thể chuyển các em sang một hệ thống giáo dục khác.

“Chẳng hạn, hiện nay, Bộ Công an có 4 trường giáo dưỡng. Điều này cũng phù hợp với tinh thần nhân văn trong Luật Tư pháp Vị thành niên. Đối với trẻ em vị thành niên, khuyến nghị xử lý chuyển hướng, thiên về giáo dục hơn. Các em sẽ phải viết bản kiểm điểm, cam kết hành vi, xin lỗi và tìm cách bồi thường cho những thiệt hại đã gây ra”, ông Nam cho hay.

Nên thiết kế lại công cụ kỷ luật theo hướng “phân tầng vi phạm”

Đồng quan điểm với PGS.TS Trần Thành Nam, TS. Đào Trung Hiếu, Giảng viên Khoa Luật, Trường ĐH Mở Hà Nội cho hay, để Thông tư 19 được hoàn thiện và đi vào cuộc sống, Bộ Giáo dục & Đào tạo nên thiết kế lại công cụ kỷ luật theo hướng “phân tầng vi phạm”.

TS Đào Trung Hiếu, chuyên gia tội phạm học. Ảnh: NVCC.

Dưới góc độ tội phạm học, răn đe hiệu quả dựa trên ba yếu tố: chắc chắn bị phát hiện, xử lý công bằng và chế tài tương xứng. Với vi phạm nhẹ, lần đầu, biện pháp nhắc nhở, phê bình, tự kiểm điểm có tác dụng. Nhưng với hành vi nghiêm trọng hoặc tái phạm, chỉ chừng ấy là không đủ.

“Các hành vi nhẹ xử lý bằng nhắc nhở, phê bình, tự kiểm. Các hành vi nghiêm trọng phải có công cụ đình chỉ tạm thời hoặc chuyển cơ sở giáo dục đặc biệt kèm lộ trình phục hồi”, ông Hiếu nói.

Cùng với đó, theo ông Hiếu, cần đầu tư nhân lực tâm lý - công tác xã hội học đường để hỗ trợ ca khó, không “đổ hết lên vai” giáo viên. Phụ huynh và cộng đồng cần được kéo vào đồng quản lý nội quy, tạo sự đồng thuận xã hội. Và đặc biệt, phải đưa đạo đức – lễ nghĩa trở lại mạch chính khóa để trẻ hiểu tự do phải đi cùng trách nhiệm.

Khi ấy, chúng ta sẽ xây dựng được một môi trường học đường vừa hiện đại vừa giàu tính nhân văn, kết hợp hài hòa giữa phương pháp giáo dục phương Tây và tinh thần đạo học phương Đông. Học sinh được yêu thương nhưng vẫn ý thức trách nhiệm, thầy cô được tôn trọng và bảo vệ, còn kỷ cương trở thành bệ phóng cho tự do thay vì là rào cản kìm hãm sáng tạo.

“Đây mới chính là con đường bền vững cho giáo dục Việt Nam trong thời kỳ hội nhập, ông Hiếu khẳng định.

Dẫn kinh nghiệm các nước, ông Hiếu cho hay, ở các quốc gia OECD, Bắc Âu , họ không coi đình chỉ/đuổi học là “trừng phạt” mà là “biện pháp bảo vệ cuối cùng” với điều kiện rõ ràng.

Hoa Kỳ vẫn có đình chỉ (suspension) và đuổi học (expulsion) cho hành vi nghiêm trọng, nhưng song song triển khai các chương trình phục hồi, tư vấn tâm lý, hỗ trợ học tập khi bị đình chỉ.

Phần Lan rất ít đình chỉ hay đuổi học, nhưng luật vẫn cho phép “detention” sau giờ học hoặc tạm thời cách ly học sinh vi phạm, kèm quy trình lắng nghe ý kiến học sinh và phụ huynh, cùng một hệ thống tâm lý học đường rất mạnh.

Ở Canada, tỉnh bang Ontario có “Safe Schools Act” quy định rõ khi nào bắt buộc đình chỉ hoặc đuổi học, đồng thời cho phép học sinh được tiếp tục học trong môi trường thay thế, có counselling, chương trình phục hồi và kế hoạch quay lại trường.

“Điểm chung ở họ là mềm phải có cứng song hành, và đầu tư rất mạnh vào nhân lực tâm lý, công tác xã hội học đường. Chính nhờ sự kết hợp ấy, kỷ luật phục hồi mới trở thành “mềm nhưng có răng”, nhân văn mà không yếu đuối”, ông Hiếu nói.

Ông Hiếu cho hay, trong lịch sử chính sách giáo dục Việt Nam, không hiếm những văn bản ra đời với mục đích nhân văn nhưng lại gây tranh cãi vì tạo “lỗ hổng” kỷ cương.

Câu chuyện Thông tư 10/2016/TT-BGDĐT, với quy định sinh viên “hoạt động mại dâm” đến lần thứ tư mới buộc thôi học, là một ví dụ.

Khi đó, công chúng bức xúc vì quy định vừa “phản cảm” vừa thiếu răn đe: cho phép một hành vi vi phạm chuẩn mực xã hội tới ba lần mà chưa có hậu quả mạnh. Bộ GD&ĐT sau đó đã phải rà soát, điều chỉnh, và về mặt thực tế quy định này đã bị đào thải khỏi hệ thống.

Câu chuyện “bán dâm 4 lần” cho thấy một chính sách thiếu thực tế, thiếu nền tảng văn hóa, thiếu hệ thống hỗ trợ tất yếu bị đào thải.

Thông tư 19 sẽ là bước tiến nếu đồng hành với hệ thống phục hồi nghiêm túc; nhưng không cẩn trọng rất dễ sẽ là “một bản sao” của câu chuyện trên nếu không điều chỉnh.

Mai Loan

Nguồn Tri Thức & Cuộc Sống : https://kienthuc.net.vn/khong-dinh-chi-hoc-nhung-co-the-phai-chuyen-he-thong-giao-duc-khac-post1572490.html